اگر گشتی در تهران بزنید و از مردم بپرسید که این شهر چه رنگی است؟ به جرات می توان گفت که کسی نمی گوید تهران سفید است یا ارغوانی؛ چیزی که حتی شهردار تهران به آن اشاره کرده و می گوید: سیما و منظر شهری پایتخت باید از حالت سیمانی، بتنی و خاکستری به رنگی تغییر کند.
پیروزحناچی در این باره از محلات زاغه نشین برزیل که با رنگ جلوه ای زیبا به خود گرفته، مثال زده و بر احیای موضوع رنگ در شهر تصریح می کند.
این دغدغه اما، موجب تهیه و ابلاغ شیوه نامه اجرایی کاربرد رنگ در فضاهای شهری از سوی شهرداری شهر خاکستری تهران به شهرداری های مناطق ۲۲ گانه شد؛ موضوعی که باید دید چگونه عملیاتی شده و به تغییر رنگ پایتخت کمک می کند.
طرح "کوچه های رنگی" در محلات پایتخت یکی از موضوعاتی است که اخیرا مدنظر مدیریت شهری قرار گرفته و در این راستا چند کوچه در محلات مختلف تهران از جمله در محدوده شهرداری منطقه ۹ انتخاب و رنگ آمیزی شد.
از سوی دیگر معاون هماهنگی امور مناطق سازمان زیباسازی شهر تهران هم ابلاغ شیوه نامه اجرایی کاربرد رنگ در فضاهای شهری را در راستای افزایش حس تعلق محله‌ای می داند و می گوید: به منظور پیشگیری از اعمال سلیقه‌های شخصی و آشفتگی بصری، این شیوه نامه تهیه و به شهرداری‌های مناطق ابلاغ شده است.
به طور کلی، نفس رنگی کردن شهر برای افزایش نشاط اجتماعی قابل تحسین است زیرا پس از سال ها که شهر تهران تحت سیطره ماشینی شدن شهر، ساخت و سازها و ایجاد بزرگراه ها با دیوارهای بتنی و خاکستری بوده، در رویکرد جدید مدیریت شهری، انسان محور کردن شهر و توجه به شهروندان مدنظر قرار گرفته است.
به نظر می رسد ضرورت طرح چنین ایده ای این بوده که در سال های اخیر، زیبایی منظر و سیمای شهر تهران مورد غفلت بوده و برنامه مشخصی برای رنگ شهر، دیوارها، زیرگذرها و حتی بزرگراه ها وجود نداشته یا حداقل اجرایی نشده است.
در سال های اوج ساخت و ساز در تهران که برج های بی روح قد علم کردند، شهر بیشتر رنگ سیمان و سنگ های بی روح به خود گرفت و دیگر کمتر عنصر زیبایی بخشی در شهر یافت می شود؛ از سوی دیگر بی ضابطه بودن منظر شهری در سال های مختلف باعث شد که نمای بیرونی ساختمان ها بازیچه کج سلیقگی بساز و بفروش ها شود.
خاکستری شدن شهر تهران فارغ از رنگی است که آلودگی هوا این شهر به آن داده و محصول فرآیند سال ها بی توجهی به احوال تهران است و حالا شهردار در برابر شهر خاکستری موضع گیری کرده است.
نقش رنگ در فضای شهری
محمد علیمرادی کارشناس منظرشناسی و هنرهای تجسمی درباره نقش رنگ در فضاهای شهری به ایرنا می گوید: رنگ عنصر تأثیرگذار بر کیفیت بصری و زیباسازی فضاهای شهری است و استفاده صحیح از رنگ در شهر موجب تلطیف روحیه مردم در شهرهای شلوغ و احساس آرامش شهروندان می شود.
این کارشناس با تاکید بر اینکه رنگ در معماری نه تنها یک ویژگی اصلی بلکه بخشی از میراث را تشکیل می دهد، معتقد است: رنگ فراتر از ارزشهای زیباشناختی خالص است و از نظر مردم شناسی یک ارزش فرهنگی محسوب می شود.
علیمرادی می گوید: استفاده مناسب و به جا از رنگ ها می تواند باعث آرامش روحی شهروندان در طول فعالیت روزانه شود و استفاده اشتباه از رنگ ها نیز می تواند به همان نسبت، باعث اغتشاش و آشفتگی بصری شود.
به گفته او، ایجاد سیما و منظری رنگی در محیط های شهری به بهبود تعاملات شهروندان کمک می کند و از سوی دیگر موجب نشاط، آرامش ذهنی، ایجاد حس تعلق بیشتر شهروندان به شهر و محله خود و علاقه آنها به حضور بیشتر در خیابان ها برای زنده نگه داشتن شهر می شود.
تاثیر رنگ در هویت شهری
این کارشناس هنرهای تجسمی در ادامه با بیان اینکه هویت یک مکان آن را از دیگر جاها متمایز می کند، می افزاید: اهمیت رنگ‌ها به حدی است که آن را به یکی از عوامل و مؤلفه‌های هویت‌بخشی به شهر عنوان می کنند.
او ادامه می دهد: هویت و تعیین چشم انداز مهمترین اهدف در طراحی شهری است که می تواند در قالب رنگ ایجاد شود بنابراین، طراحان و برنامه ریزان باید بر اساس تحقیقات علمی و تجزیه و تحلیل تخصصی، یک الگوی رنگی برای جامعه برنامه ریزی کنند.
او با بیان اینکه برای دستیابی به این هدف، طراح باید شرایط منطقه ای، ویژگی های بومی منطقه و هویت شهری را در نظر بگیرد تا با روحیه شهروندان سازگار باشد، می افزاید: نتایج نشان داده است رنگ ها را می توان به عنوان عناصر مهم تشکیل دهنده هویت و ایجاد فضای مطلوب و یکپارچه در مناطق شهری در نظر گرفت.
رنگ‌آمیزی‌های بدون هدف عامل بی‌هویتی شهر می شود
با وجود اهمیت رنگ در شهرها اما این موضوع مهم به عقیده کارشناسان به‌ویژه در تهران به‌عنوان پایتخت کشور، جدی گرفته نشده است و وجود برخی رنگ‌آمیزی‌های بدون هدف در مکان‌ها و مناظر، خود به عاملی برای بی‌هویتی در سطح شهر تبدیل شده است و از این رو اجرای هر طرحی برای زیبا سازی شهری ملزم به برنامه ریزی و استفاده از افراد متخصص در این امر است.
"محمدمهدی حسنی" کارشناس گردشگری با اشاره به مسأله رنگ در شهر تهران می گوید: مسأله رنگ در فضاهای شهری و عمومی بسیار مهم است که متاسفانه در طول سالیان کمتر به آن توجه شد؛ اگر نگاهی حتی به تیپ عمومی شهروندان بیندازید، متوجه می‌شوید که رنگ‌ها عمدتاً در طیف سیاه و سفید هستند.
او می افزاید: پس این که ما به سمت استفاده از رنگ در فضاهای شهری حرکت کنیم در روحیه و تغییر نگاه شهروندان به مقوله رنگ هم کمک کند و از سوی دیگر گردشگران بسیاری را می تواند به سوی تهران بکشد.
به گفته حسنی، طرح کوچه های رنگی برای گردشگران جذاب است اما این تمام ماجرا نیست و استفاده از رنگ در معابر اصلی، پل‌ها و بزرگراه‌ها برای جذب گردشگر موثر است.
او با اشاره به عزم شهرداری به تغییر رنگ تهران می گوید:اینکه نهادی عمومی مثل شهرداری ورود کرده مهم است، به‌هرحال نشان می‌دهد که ما تا چه اندازه به استفاده از رنگ در فضاهای تعاملی نیاز داریم اما خیلی از این حرکت‌ها مردمی است و از طرف شهروندان انجام می‌شود که قابل تقدیر است.
این کارشناس حوزه گردشگری و فرهنگی ادامه می دهد: بعضی شهروندان تهرانی با طراحی و استفاده از رنگهای زنده، تغییرات زیادی درمحله زندگی خود ایجاد کرده اند که حس بسیار خوبی به ساکنان آن می‌دهد و در روحیه بخشی به مردم هم موثر است.
او معتقد است: ازآنجا که هنر غذای روح است و علاقه انسان به رنگ ها ذاتی است، پیشنهادم این است شهرداری تهران با همکاری هنرمندان وکارشناسان در ابعادی گسترده‌تر از گذشته به این موضوع بپردازد چراکه استفاده از رنگ، مجسمه، نقاشی و کاشی کاری در سطح شهر می تواند زبان دومی برای ارتباط شهروندان با یکدیگر و گردشگران باشد.
حسنی خاطرنشان می کند: کیفیت منظر شهری یکی از ارکان جذب توریست است و بخش مهمی از ادراکات گردشگران نه تنها از طریق ذهنی، بلکه بصری انجام می گیرد؛ امروزه گردشگری و جذب توریسم نه تنها از لحاظ اقتصادی بلکه به دلیل شناساندن فرهنگ و هویت شهرهای مختلف، بسیار مورد توجه است.
وی در ادامه بر اهمیت و تاثیر رنگ ها تاکید کرده و می گوید: رنگ، جذابیت ایجاد می کند و جذابیت، فرصت آفرین است؛ بنابراین این قابلیت، می تواند مورد توجه مسئولان گردشگری و شهرداری قرار گیرد.
عزم شهردار تهران این بار جدی است
شهردار تهران آبان ۹۹ در بازدید از کوچه رنگی محله دستغیب منطقه ۹ شهرداری تهران بار دیگر رنگ تهران را خاکستری ذکر کرد و با بیان اینکه شاید بتوان با استفاده از رنگهای مختلف، روحیه شهروندان را بالا برد، گفت که این یکی از اهداف کم هزینه و پربازده شهرداری تهران است.
پیروز حناچی این را هم گفت که شهر تهران رنگ خاکستری را به ذهن متبادر می‌کند در حالی که استفاده از رنگ کم‌هزینه‌ترین کار برای عوض کردن روحیه مردم شهر است مخصوصا که اهالی محل هم مشارکت کنند.
به گفته شهردار تهران، متولیان شهری در دنیا بدترین نقاط شهر را با استفاده از رنگ به محل بازدید و جاذبه توریستی تبدیل کرده اند.
او معتقد است: خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد و مردم همه رنگ و زیبایی را دوست دارند و با استفاده از رنگ امی‌توان شهر را قابل تحمل کرد.
حناچی پروژه کوچه رنگی محله دستغیب را یادآور شد و گفت: این طرح در این محله به صورت آزمایشی اجرا شده و اصل کار این است که شهروندان خودشان دست بکار شوند و در این راه شهرداری تسهیل‌کننده باشد.
او ادامه می دهد: شهر می‌تواند به رنگهای مختلفی دربیاید و با رنگ زیباتر شود. ما می‌توانیم با رعایت اصول زیبایی‌شناسی و ترکیب رنگ‌ها قدری شرایط سخت زندگی شهری را تلطیف کنیم.
شهردار تهران همچنین در تازه ترین نشست خبری خود در پاسخ به ایرنا که آیا تهران را همچنان خاکستری می بینید، گفت: رنگ تهران به نظرم همچنان خاکستری است و برای تغییر شهر باید از الگوسازی‌ها استفاده کرد.
وی ادامه داد: با همکاری مردم نمونه‌هایی انتخاب کردیم که کم هزینه و پربازده بوده ولی به هر حال برای اینکه این قضیه تبدیل به جریان شود نیاز به حضور بیشتر مردم داریم.
اقدامات سازمان زیباسازی شهرداری تهران
شهردار تهران با بیان اینکه سخت ترین مطالبی که نمی توانیم در آن به اتفاق نظر برسیم زیبایی و زیبایی شناسی است، گفت: این مبحث موضوعی است که بخشی از آن اصولی و بخشی به روحیه افراد بستگی دارد.
به گفته او، سازمان زیباسازی شهرداری تهران تلاش خود را در حوزه های مختلف انجام می دهد، بخشی از این کارها مرمت و خرید خانه های تاریخی است که در واقع کار میراث است ولی آن ها را در شهرداری تهران انجام می دهیم.
برزین ضرغامی مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران هم با اشاره به اهمیت موضوع رنگ در زیبایی شهر به ایرنا اعلام کرد که تا پایان امسال سه بزرگراه امام علی(ع)، شهید صیاد شیرازی و نواب به لحاظ بصری و گرافیکی ساماندهی می‌شود.
به گفته او، در این راستا بدنه جدار بتونی بزرگراه و ساختمان‌های مشرف که برای بهره‌برداری در جهت زیبایی بصری قابلیت دارد، شناسایی شده و قرار است با کمک نقاش‌ها و گرافیست‌ها رنگ‌آمیزی شود.
ضرغامی این را هم گفت که این اقدام ویژه در خصوص بزرگراه‌های صیاد شیرازی و نواب هم در دستور کار است و به طور قطع تا پایان سال این ۲ بزرگراه نیز از لحاظ بصری ساماندهی می‌شود.
ضرغامی ادامه می دهد: پایه‌های پل‌های سواره‌رو تهران رنگ‌آمیزی شد اما امروز و با گذشت زمان رنگ و لعاب خاصی ندارد و در جهت ساماندهی بصری این موارد نیز فراخوانی صادر شده است تا هنرمندان ایده‌های خود را ارائه و بهترین طرح‌ها را اجرا کنند.
او خاطرنشان می کند: در خصوص زیبایی و ساماندهی بصری زیرگذرها که مورد تاکید شهردار تهران بوده هم فراخوانی صادر شده است تا هنرمندان ایده‌های خود را ارائه کنند و در این باره نیز اقدام لازم انجام می‌شود.
به گزارش ایرنا، میزان اثر گذاری رنگ بقدری زیاد است که مستقیم با روح و ذهن انسان در ارتباط است؛ رنگ عنصر جدایی ناپذیر از طبیعت است و ما را با رنگهای گوناگونش احاطه کرده و بر روی فعالیت های فیزیکی، روحی و روانی انسانها تاثیر مثبتی می گذارد.
عنصر رنگ می تواند استرس، ناراحتی های روحی روانی و فشار کاری روزانه را بطور قابل توجهی کاهش دهد و مهمترین نقش را در الگوی رفتاری انسان شهری ایفا کند و علاوه بر ماموریت انتقال پیام، وظیفه جذابیت بصری شهر را نیز دارد.
رنگ ها فراتر از ارزشهای ناب زیبایی شناختی، از نظر مردم شناسی نیز یک ارزش فرهنگی است و از این رو استفاده نمادین از رنگ، طی هزاران سال رواج داشته و دارد و به نظر می رسد اجرای طرح کوچه های رنگی، اولین قدم به سوی تهرانی رنگارنگ است.