روزگاری نه چندان دور به تماشای سبز درختان که می ایستادیم، چشم نوازی پهنه های مشجر و جنگل های متراکم جان و دلمان را تازه می کرد.
آن روزها نه جنگل ها تنک بود و نه آفت عناصر چهارگانه به جانشان افتاده بود.
هیچ فاصله ای بین دستان سبز جنگل های ما نبود و تا چشم کار می کرد در دو سوی جاده آسیایی، جنگل های متراکم هیرکانی و ارس‌زارها بود و بس، اما کم کم درختان شاخه های متراکم خود را جمع کردند و تبرهای طمع و سودجویی بین آنها فاصله انداخت و اکنون دیگر آن تراکم را ندارند و لکه های بزرگ بین درختان، نشان از کاهش تراکم آنها دارد.
اما در میان همه این اتفاق های نامبارک، رویدادی زیبا دارد روی می دهد و دغدغه مندان طبیعت و عاشقان درخت، دست به دست هم داده اند تا از تخریب جنگل ها کاسته و حداقل آنچه را که هست، از تخریب و دست اندازی حفظ کنند.
قامت بلند تمنا
خراسان شمالی به سرسبزی معروف بود.
اطراف بجنورد، شیروان، فاروج و مانه و سملقان تا راز و جرگلان و حتی اسفراین و جاجرم و گرمه، سرسبزی باغ ها، طراوت و تازگی را به مردم هدیه می کرد.
این باغ ها در همه جای استان و به ویژه در اطراف شهرهای بزرگ دیده می شد و برخی نیز مانند باغ صدر آباد و ایلخانی بجنورد معروفیت زیادی داشتند.
یک کارشناس شهرسازی و معماری در مورد فضای سبز شهرهای خراسان شمالی می گوید: رشد نامتوازن شهرهای خراسان شمالی و گسترش حاشیه نشینی، باغ های سبز و آباد اطراف شهرها را به سوی خشکاندن و تغییر کاربری پیش برد.
سیاوش اربابی می افزاید: برخی موازی کاری های قانونی نیز شتاب از بین رفتن باغ ها و تبدیل آن به دیگر کاربری ها را افزون کرد.
وی خاطرنشان می کند: از ۲۰ سال قبل گستره این باغ ها کاهش یافت و کم کم خشکسالی ها و زیان های بالای باغداری و البته و توسعه نامتوازن شهری تیشه به ریشه باغ های اطراف شهرها زد.
رشد نا متوازن شهرهای خراسان شمالی و گسترش حاشیه نشینی باغ های سبز و آباد اطراف شهر ها را به سوی خشکاندن و تغییر کاربری بردوی اظهار می دارد: زنگ خطر کاهش فضای سبز اطراف شهرها، که ریه های شهر محسوب می شوند و البته کاهش گستره جنگل ها، موجب وضع قوانینی متقن به همراه اهرم اجرایی شد و این گونه بود که قانون تنفس جنگل های شمال در حیطه جنگل ها و ایجاد کمربند سبز و جلوگیری از تغییر کاربری های بی رویه اراضی باغی و کشاورزی در اطراف شهرها، موجبات حفظ درختان را فراهم کرد و متعاقب آن تبر سودجویان تاحدی کند شد.
چشمی پر از بهار
۱۵ اسفندماه هر سال روز درختکاری است.
درخت در باور ایرانیان ارزش والایی دارد، در آموزه های اسلامی نیز بر حفظ و کاشت درخت و ارزشی که درختان دارند، تاکید شده است.
اسفندماه که آغاز می شود نرم نرمک صدای پای بهار را می توان در هر کوچه و برزن شنید و همراه با صدای بهار و زمزمه های سال نو، می توان شاهد کاشت درخت و درختکاری نیز از نیمه دوم این ماه بود.
از نیمه اسفند هر سال و از روز درختکاری و هفته منابع طبیعی مردم و مسوولان دست به دست هم می دهند تا با کاشت نهال و درختان در شهر، روستا، جنگل و مرتع و حتی مستثنیات مردم، گام های مثبتی برای ایجاد باغ و جنگل دست کاشت بردارند و از دیگر سو تلاش کنند تا آنچه را که از تبر سودجویان جان به در برده است، حفظ و احیا کنند.
برجایی ای درخت
یک کارشناس ارشد جنگل و مرتع به خبرنگار ایرنا می گوید: کاشتن هر درختی به توسعه جنگل و فضای سبز منتهی نمی شود، بلکه درختکاری اصولی دارد که حتما باید رعایت شود.
احمدرضا نیکرو می افزاید: نخستین اولویت مردم و مسوولان باید حفظ جنگل ها در وضعیت طبیعی و کنونی خود باشد و تجربه نشان داده است که جنگل های کهن و قدیمی در برابر بلایای طبیعی، سیل، آفات و خشکسالی مقاوم ترند.
وی خاطرنشان می کند: برای توسعه جنگل و کاشت نهال باید اهدافی مانند حفاظت آن در برابر تغییرات اقلیمی و نیز فواید اقتصادی آنرا با استفاده از مشارکت بهره وران محلی و ساکنان بومی هر منطقه در اولویت قرار داد و تاثیرات اقتصادی و فرهنگی آن را نیز نباید از یاد برد.
وی می افزاید: درختکاری باید در محل مناسب و مناطق جنگلی انجام شود زیرا فراهم کردن امکان رشد دوباره و طبیعی جنگل ها، ارزان تر و موثرتر از کاشتن درختان است و از دیگر سو انتخاب گونه های مناسب با شرایط اقلیمی و جغرافیایی نیز باید مد نظر باشد تا مبادا گونه هایی کاشته شود که با تهاجم به درختان بومی، آنها را نیز نابود کند.
این کارشناس ارشد جنگل به قابلیت بهره برداری از درختان نیز اشاره کرده و می گوید: کاشت درخت با مشارکت جوامع بومی و محلی نقشی کلیدی در موفقیت پروژه های درختکاری دارد.
اربابی خاطرنشان می کند: اگر جوامع بومی و محلی از مواهب اقتصادی کاشت درخت بهره مند شوند، در نگهداری و حفظ آن نیز تلاش لازم را خواهند داشت.
وی در مورد ایجاد کمربندی سبز در شهرها نیز می گوید: در نهالکاری کمربند سبز شهرها نیز باید به نوع و گونه درخت توجه داشت نه اینکه نهال هایی کاشته شود که با شرایط اقلیمی محل همخوانی نداشته و به فاصله اندکی پس از کاشت خشک شود.
وی می گوید: برای درخت باید منابع آب تامین شود نه این که در مناطقی درخت بکاریم که نمی شود به آن آبرسانی کرد و پس از چندی شاهد خشک شدن آن باشیم اتفاقی که بارها و بارها افتاده است و نمونه آن را در گلستان شهر بجنورد دیده ایم که ده ها اصله نهال کاشته و از بی آبی به حال و روزی افتاده اند که اکنون برخی از دوستداران طبیعت با دست آنها را آبیاری می کنند تا زنده بمانند.
در نهالکاری کمربند سبز شهرها نیز باید به نوع و گونه درخت توجه داشت نه این که نهال هایی کاشته شود که با شرایط اقلیمی هر محل هم خوانی ندارد و بعد کاشت به سرعت خشک شوند
گیسوی سبزفام درخت
مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری بجنورد در مورد توسعه فضای سبز می گوید: هر چه بیشتر در توسعه و سرانه فضای سبز تلاش کنیم کافی نیست و با وجود اینکه سرانه فضای سبز بجنورد بیش از میانگین کشور است، اما باید افزایش یابد.
عباسعلی مهماندوست می افزاید: سرانه فضای سبز بجنورد ۱۰/۵ متر مربع است در حالی که میانگین فضای سبز شهرهای کشور ۹ متر مربع و استاندارد جهانی آن ۲۵ متر مربع است.
وی با اشاره به توسعه سالانه کمربند سبز بجنورد نیز می گوید: وسعت این کمربند ۸۰۰ هکتار است که این سازمان برای توسعه سالانه ۲۰ هکتاری این کمربند سبز برنامه ریزی کرده است، به طوری که هم اکنون نیز در ضلع غربی پارک جاوید به وسعت ۲۰ هکتار نهالکاری می شود.
وی با بیان اینکه در هفته منابع طبیعی نیز در پویش های مردمی نهال رایگان بین مردم توزیع می شود، اظهار می کند: نهالستان شهرداری بجنورد یک میلیون نهال تولید کرده است که در هفته منابع طبیعی به طور رایگان در اختیار مردم قرار می گیرد.
وی با بیان اینکه این نهال ها شامل افرا، زیتون تلخ، اقاقیا و زبان گنجشک است، می گوید: کاشت درخت در اطراف بجنورد و در حاشیه مناطقی مانند بلوار گلستان شهر نیز عملیاتی شده است.
در ۱۰سال گذشته با اقداماتی که در راستای حفظ و احیای جنگل ها انجام شده است شاهد تثبیت جنگل های استان هستیمزیبایی ای درخت
مجری زراعت چوب اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان شمالی نیز می گوید: بهمن ماه امسال ۵۰ هزار اصله نهال صنوبر برای اجرای طرح زراعت چوب در سطح استان، به رایگان بین متقاضیان توزیع و در اراضی مستثنیات کشت شد.
علی عسکری می افزاید: این نهال ها که توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری تامین شده، استاندارد ریشه ای صنوبر و از نوع نیگرا است و با نظارت کارشناسان فنی ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ها، کاشته شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز اظهار می دارد: در ۱۰ سال گذشته با اقداماتی که در راستای حفظ و احیای جنگل ها انجام شده است شاهد تثبیت جنگل های استان بوده ایم.
حسن وحید در مورد کاشت نهال در هفته منابع طبیعی و تامین منابع آب آن ها نیز می افزاید: نهالکاری بدون دیده شدن منابع آب پایدار انجام نمی شود و به همین دلیل در هیچ نقطه استان نهالی کاشته نشده است که رها شده و به ثمر ننشسته باشد.
وی با بیان اینکه در هفته منابع طبیعی کشت ۴۰۰ هزار اصله نهال به پایان می رسد، اظهار می دارد: کاشت نهال از اواسط پاییز در استان آغاز شده بود که تا پایان هفته منابع طبیعی ادامه دارد.
وحید می گوید: همچنین در گستره هزار و ۶۰۰ هکتار از عرصه های استان نیز عملیات جنگل کاری، بیابان زدایی و توسعه فضای سبز اجرا می شود و بیش از ۱۰۰ هزار اصله نهال صنوبر نیز توزیع خواهد شد تا در پهنه ۱۰۰ هکتار از اراضی مستثنیات کشت شود.
وی به اجرای طرح زراعت چوب در ۱۰۰ هکتار از زمین های استان اشاره کرده و می افزاید: با طرح تنفس جنگل های شمال، طرح توسعه زراعت چوب نیز شتاب گرفته است.
گستره حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی ۲ میلیون و ۳۳ هزار و ۳۶ هکتار است که از این وسعت یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مرتع، بیش از ۱۸۳ هزار هکتار بیابان و ۴۳۴ هزار و ۵۵۰ هکتار جنگل است.
خراسان شمالی ذخیرگاه ژنتیک انواع گیاهان و درختان جنگلی است و ۲۵ هزار هکتار از مساحت جنگل های هیرکانی در این استان قرار دارد.