به گزارش ایرنا دبیرخانه جایزه مهرگان علم طی بیانیه ای اعلام کرد: این دبیرخانه با هدف نکوداشت شخصیت‌ها و کُنشگران محیط زیست ایران و جلب توجه عمومی به خدمات و آثار آنان یا کمک به معرفی طرح‌ها و برنامه‌های زیست‌محیطی و ترویجی این شخصیت‌ها، در دهمین دوره جایزه مهرگان علم پیشنهاد کرد که جایزه‌ای با عنوان «یک عمر تلاش در عرصه محیط زیست» به این گروه از کُنشگران محیط زیست و در دوره‌هایی نیز به یک کوشش یا حرکت فردی که به اندازه کافی مهم، خلاقانه و تأثیرگذار باشد تعلق گیرد.
پیشنهاد دبیرخانه با اتفاق آرا از سوی داوران تصویب شد و در نهایت تصمیم گرفته شد در هر دوره یا به صورت ادواری این جایزه به کسانی که به همگانی کردن علم در جامعه و خصوصاً به آموزش و ترویج مفاهیم زیست‌محیطی یاری رسانده باشند تعلق گیرد.
در این دوره (دوره‌های چهاردهم و پانزدهم- سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷) جایزه مهرگان علم ۱۲ نفر نامزد دریافت جایزه «یک عمر تلاش در عرصه محیط زیست» بودند که از میان آن‌ها پنج نفر به فهرست نهایی جایزه راه یافتند:
حسین آخانی؛ دکترای زیست‌شناسی از دانشگاه مونیخ آلمان، استاد دانشگاه تهران، نویسنده و کُنشگر محیط زیست؛ برای مجموعه آثار و خدمات
مظفر افشار؛ کنشگر محیط زیست، احیاکننده درختان بلوط در خرم‌آباد و دامنه‌ی رشته کوه‌های زاگرس؛ برای مجموعه خدمات آموزشی و ترویجی
هایده شیرزادی؛ دکترای اکولوژی از دانشگاه کاسل آلمان، کارشناس ارشد محیط زیست و کارآفرین اجتماعی؛ برای کارآفرینی و خدمات آموزشی و ترویجی
زنده‌یاد هنریک مجنونیان؛ نویسنده، مترجم، پژوهشگر، استاد دانشگاه و کنشگر محیط زیست؛ برای مجموعه آثار و خدمات
علی یخکشی؛ فوق دکترای سیاست و منابع طبیعی از دانشگاه گوتینگن آلمان، استاد دانشگاه گوتینگن، استاد بازنشسته دانشگاه تهران، نویسنده و کُنشگر محیط زیست؛ برای مجموعه آثار و خدمات
هیأت داوران جایزه مهرگان علم از میان نامزدهای نهایی دریافت جایزه دکتر علی یخکشی را به اتفاق آرا به عنوان شخصیت برگزیده دوره‌های چهاردهم و پانزدهم جایزه مهرگان علم انتخاب کرده و شایسته دریافت تندیس مهرگان علم و لوح تقدیر برای «یک عمر تلاش در عرصه محیط زیست» می‌داند.
هیأت داوران همچنین دکتر هایده شیرزادی را به اتفاق آرا به عنوان شخصیت تقدیرشده جایزه مهرگان علم انتخاب کرده و شایسته دریافت لوح تقدیر برای «یک عمر تلاش در عرصه محیط زیست» می‌داند.
هیأت داوران وظیفه خود می‌داند از تلاش‌ها و خدمات دکتر حسین آخانی و آقای مظفر افشار در ترویج فرهنگ حفظ و شناخت محیط زیست ایران صمیمانه قدردانی کرده و برای آنان در ادامه فعالیت زیست‌محیطی مؤثرشان آرزوی توفیق کند. همچنین امیدوار است شاگردان زنده‌یاد هنریک مجنونیان که از او درس عشق به انسان و طبیعت آموخته‌اند آموزه‌های استاد خود را در راه بهبود شرایط محیط زیست ایران به کار گیرند و روزی به جایگاه رفیع استاد خود دست یابند.
جایزه ادبی مهرگان یا جایزه مهرگان ادب که سابقه برگزاری آن به سال ۱۳۷۸ بازمی گردد، تنها جایزه غیردولتی است که علاوه بر بخش های داستان و رمان، در حوزه محیط زیست و علم نیز اهدا می‌شود.
فراخوان دوره‌های شانزدهم و هفدهم جایزه مهرگان علم که به کتاب‌های علمی منتشر شده در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ همچنین عملکرد تشکل‌های زیست‌محیطی در این بازه زمانی اختصاص دارد متعاقباً منتشر خواهد شد.
علی یخکشی (زاده ۱۳۱۸ در دهستان یخکش از توابع شهرستان بهشهر)، فعال، نویسنده و استاد محیط زیست است. وی پس از پایان تحصیلات دبیرستانی برای ادامه تحصیل عازم آلمان شد و توانست مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته سیاست و مدیریت منابع طبیعی از دانشگاه گوتینگن آلمان دریافت کند. به دلیل پایه‌گذاری رشته محیط زیست در ایران در سال ۱۳۵۳، از او به عنوان پدر دانش محیط زیست ایران یاد می‌شود.
برگزیدگان بهترین کتاب
هیأت داوران جایزه مهرگان علم با ذکر این نکته که هفت کتاب راه‌یافته به مرحله نهایی جایزه در سطحی نزدیک به هم بوده و همۀ آن‌ها ارزشمند و خواندنی هستند با اکثریت آرا این کتاب‌ها را انتخاب کرده است:
کتاب برگزیده: مارهای ایران نوشته مهدی رجبی‌زاده از انتشارات ایران‌شناسی؛ شایسته دریافت تندیس مهرگان علم، جایزه نقدی و لوح تقدیر.
نخستین کتاب تحسین‌شده هیأت داوران: دیوارها را برداریم... مجموعه عکس کودک و طبیعت به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته پوریا قلیچ‌خانی از انتشارات نقش مانا، اصفهان؛ شایسته دریافت لوح تحسین هیأت داوران جایزه مهرگان علم.
دومین کتاب تحسین‌شده هیأت داوران: فواید تالاب‌ها نوشته هنریک مجنونیان، ناهید احمدی، زهرا قلیچی‌پور و نازنین جامعی از انتشارات معارف؛ شایسته دریافت لوح تحسین هیأت داوران جایزه مهرگان علم.
نخستین کتاب تقدیرشده جایزه مهرگان علم: قرق شکسته جنگل‌های هیرکانی کاسپیانی ایران نوشته حنیف‌رضا گلزار از انتشارات رسانش نوین؛ شایسته دریافت لوح تقدیر جایزه مهرگان علم.
دومین کتاب تقدیر شده جایزه مهرگان علم: در جستجوی طبیعت- غریزۀ زیست‌گرایی نوشته ادوارد ویلسون ترجمه کاوه فیض‌اللهی از انتشارات نشر نو؛ شایسته دریافت لوح تقدیر جایزه مهرگان علم.
هیأت داوران وظیفه خود می‌داند از دکتر کامران کمالی نویسنده کتاب راهنمای میدانی خزندگان و دوزیستان ایران و آقای دکتر نصرت‌الله صفائیان نویسنده کتاب طبیعت از منظر بوم‌شناختی در شاعرانگی به دلیل دقت نظر و تلاش ایشان قدردانی کند.
برگزیدگان برترین تشکل های مردم نهاد:
در ارزیابی داوران ۱۴ تشکل مردم‌نهاد که فعالیت آن‌ها در زمینۀ جذب و آموزش جوامع محلی، ترویج آموزه‌های زیست‌محیطی، کمک به حفظ و توسعۀ زیست بوم‌های پایدار، جلب توجه عمومی به طبیعت و حیات وحش منطقه، حفاظت از جنگل‌ها و منابع آب و خاک، ارایه مقالات زیست‌محیطی و عضویت در مجامع و سازمان‌های داخلی و بین‌المللیِ محیط زیست بود انتخاب شدند. عملکرد همۀ این تشکل‌ها که در مناطق مختلف ایران پراکنده بودند اثرگذار، ارزنده و قابل توجه بود اما هیأت داوران بر حسب وظیفه خود باید از میان آن‌ها ۷ تشکل و در نهایت تشکل برگزیده، تحسین‌شده‌ها و تقدیرشدگان را انتخاب می‌کرد، هفت تشکل عبارت بودند از:
۱- انجمن دوستداران دماوندکوه در آمل مازندران به دبیری مهدی مسچی
۲- انجمن دوستداران محیط زیست و طبیعت کلمُرز در کهنوج کرمان به مدیریت عادل سالاری
۳- انجمن سبز چیا در مریوان کردستان به مدیریت محمد ناجی کانی سانانی
۴- انجمن سرو سبز دالاهو در کرمانشاه به مدیریت کسری حیدری
۵- جمعیت دوستداران محیط زیست- طبیعت‌یاران اصفهان به مدیریت بهجت قریشی‌نژاد
۶- جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود به مدیریت امیرحسین ولیان
۷- کمپین مردمی حمایت از زاگرس مهربان در شهرکرد چهارمحال و بختیاری به مدیریت یوسف فرهادی بابادی
هیأت داوران جایزه مهرگان علم با قدردانی از زحمات همه کُنشگران و دست‌اندرکاران حفاظت از حیات وحش و محیط زیست ایران با اکثریت آرای داوران برگزیدگان چهاردهمین و پانزدهمین دورۀ جایزه مهرگان علم را اعلام کرده، دریافت تندیس، لوح تقدیر و جایزه مهرگان علم را به آنان تبریک می‌گوید.
تشکل‌های برگزیده
تشکل برگزیده: جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود
شایسته دریافت تندیس مهرگان علم، لوح تقدیر و جایزه نقدی
نخستین تشکل تحسین‌شده هیأت داوران: انجمن دوستداران محیط زیست و طبیعت کَلمُرز
شایسته دریافت لوح تحسین هیأت داوران جایزه مهرگان علم
دومین تشکل تحسین‌شده هیأت داوران: انجمن سبز چیا
شایسته دریافت لوح تحسین هیأت داوران جایزه مهرگان علم
نخستین تشکل تقدیرشده جایزه مهرگان علم: انجمن دوستداران دماوندکوه
شایسته دریافت لوح تقدیر جایزه مهرگان علم
دومین تشکل تقدیرشده جایزه مهرگان علم: جمعیت دوستداران محیط زیست-طبیعت‌یاران اصفهان
شایسته دریافت لوح تقدیر جایزه مهرگان علم
هیأت داوران جایزه مهرگان علم وظیفه خود می‌داند با توجه به رقابت نزدیک هفت تشکل راه یافته به مرحله نهایی این دوره جایزه از مدیر و اعضای دو تشکل سرو سبز دالاهو و کمپین مردمی زاگرس مهربان نیز قدردانی کرده و برای آن‌ها در ادامه خدمات موثرشان آرزوی موفقیت کند.