به گزارش ایرنا، جلالی در این مقاله که به زبان روسی در نشریه معروف دیپلماتیک «international affairs» به زبان روسی چاپ و منتشر شد به مقایسه شرایط ایران و روسیه از منظر فشار حداکثری آمریکا به ایران و مواجهه حداکثری دولت بایدن علیه روسیه و استمرار به کارگیری حربه تحریم آمریکا علیه هر دو کشور پرداخته و آینده روابط دو کشور را به رغم این فشارها و کارشکنی ها درخشان توصیف و پیش بینی کرده است.
در بخش نتیجه گیری این مقاله بر نقش آمریکا در مقابله با همگرایی دو کشور ایران و روسیه تاکید شده است.
انتشار این مقاله سفیر ایران در روسیه در نشریه امور بین الملل که در میان نخبگان و محافل سیاست خارجی و نیز در بین دیپلمات های خارجی حاضر در روسیه شهرت و اعتبار ویژه ای دارد، بازتاب مثبتی در محافل سیاسی و رسانه ای روسیه داشته است.
این مقاله با توجه مفاد بسیار مهم و پیام های خاص و ویژه مقاله که بازتاب بخشی از سیاست خارجی اصولی ایران محسوب می شود، مورد توجه کرملین و مقامات دولت سیاسی و امنیتی و سیاست خارجی روسیه، محافل سیاسی ، اندیشمندان و نخبگان سیاست خارجی و ایران شناس در روسیه قرار گرفته است.
رویکردهای ایالات متحده علیه روابط ایران و روسیه
بازخوانی روابط ایران و روسیه در سالهای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بیانگر این واقعیت است که دو کشور با عبور از فراز و نشیب های تاریخی در روابط دوجانبه، همواره درصدد هستند تا به پشتوانه تمدن غنی و میراث حاکمیت کهن، آینده ای درخشان در روابط دوجانبه رقم بزنند.
علیرغم تمایل دو کشور به این مهم، وجود موانعی در این مسیر موجب شده تا انتظارات و اراده مقامات عالی دو کشور به نحو مطلوب برآورده نشود که یکی از موثرترین انی موانع نقش کشورهای غربی به خصوص آمریکا در ایجاد مانع و خلل در روابط دو کشور ایران و روسیه بوده است.
ایالات متحده برای جلوگیری از تعمیق روابط ایران و روسیه چند رویکرد و خط مشی را همزمان دنبال کرده و می کند.
رویکرد درازمدت آمریکا، خط مشی تبلیغاتی و عملیات روانی در هر دو کشور روسیه و ایران برای تخریب روابط و همکاری دو کشور نزد نخبگان، افکارعمومی و رسانه ها به صورت متقابل و موازی در قالب انجام پروژه «ایران هراسی» در کشور روسیه و انجام پروژه «روسیه هراسی» در کشور ایران است.
آرزوی آمریکایی ها (و البته انگلیسیها بیشتر)؛ عبارت از این است که با بستر سازی روس هراسی و نفرت از روسیه در داخل ایران نه تنها در دوران بقای نظام جمهوری اسلامی ایران مانع عمیق شدن روابط ایران با روسیه نوین شوند، بلکه همه چیز را در ایران آماده کنند که با تغییر حکومت در ایران (به خیال خام خود) و روی کار آوردن حکومتی غربی در ایران بلافاصله مانند مدل گرجستان که سفارت روسیه را در تفلیس تعطیل کردند و بستند، در تهران هم سفارت روسیه را ببندند.
پس از اوج گیری همکاری نظامی، امنیتی و سیاسی ایران و روس یه که از سپتامبر ۲۰۱۵ با ورود روسیه به جنگ داخلی سوریه در کنار ایران؛ شکل جدی تری بخود گرفت؛ آمریکایی ها با نگرانی جدی از همسویی و همکاری تهران و مسکو؛ بیش از پیش در صدد تضعیف و تخریب روابط این دو همسایه بزرگ برآمدند.
کنگره آمریکا در ماه مه سال ۲۰۱۶ به پیشنهاد مایک پمپئو (رییس اسبق سازمان سیا و وزیر خارجه سابق آمریکا و طراح اصلی ترور سردار سلیمانی) قانونی به نام "قانون گزارش همکاری ایران و روسیه " تصویب کرد که بر اساس مفاد آن وزارت دفاع و وزارت خارجه و جامعه اطلاعاتی آمریکا باید با ردیابی و رصد کردن همکاری بین ایران و روسیه، اطلاعات مربوط به سطح و عمق و نوع این روابط را بطور منظم گزارش کنند.
این قانون مصوب کنگره، مبنای تشدید اقدامات تمام وزارت خانه ها و دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی دولت ایالت متحده برای انجام ماموریت تضعیف و تخریب گسترش همکاری و تعمیق روابط بین ایران و روسیه قرارگرفته است.
پس از این در یکسال بعد یعنی در ماه ژوئن ۲۰۱۷“ قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم ها موسوم به قانون کاتسا ”، علیه ایران و روسیه در کنگره آمریکا به تصویب رسید، تا از طریق تحریم با آنچه اقدامات خطرناک و دشمنانه این کشورها در قبال آمریکا و متحدانش خوانده شده است، مقابله کند.
فصل مشترک سیاست آمریکا علیه ایران و روسیه به مساله تحریم و به نوعی «قانون کاتسا» برمی گردد که ایالات متحده به واسطه نقش آفرینی کنگره علیه برخی دولت ها که آنها را دولت های دشمن تعریف می کرد، اعمال کرده است.
تصویب هر دو قانون در کنگره آمریکا شامل "قانون گزارش همکاری ایران و روسیه" و ”قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم ها موسوم به قانون کاتسا ” با اکثریت قاطع آرا کنگره و در بستر رویکرد «ایران هراسی» و «روس هراسی» در مراکز دولتی و مطالعاتی و رسانه های آمریکایی در قبال روسیه و ایران صورت گرفته است.
در یک بررسی اجمالی تحریمهای آمریکا که در مورد ایران اجرا شده است، اساسا هوشمند و جامع هستند؛ اما در مورد روسیه معمولا تحریم ها مرحله ای هستند و به تدریج گسترده تر خواهند شد.
لازم به توضیح است که رویکرد تحریم های آمریکا علیه ایران و روسیه در واقع تا به حال نتوانسته مانع توسعه و گسترش همکاری های نظامی، امنیتی و منطقه ای ایران و روسیه شود.
رویکرد مستمر آمریکایی ها (و البته انگلیسی ها بیشتر) جلوگیری از عمیق شدن روابط اقتصادی و فرهنگی و مردمی ایران و روسیه است.
تعمیق روابط اقتصادی ایران و روسیه حتما راهی موثر جهت خنثی سازی تحریم های یکجانبه آمریکا محسوب می شود.
معروف است که انگلیسیها همیشه برا ی مقایسه روابط روسیه با ایران با روابط غرب با ایران می گویند که " افزایش روابط و همکاری روسیه و جمهوری اسلامی ایران باید فقط به بخش نظامی و امنیتی و منطقه ای محدود شود و نباید فراتر رود؛ چون گسترش این سطح روابط همان سطحی باقی خواهد ماند و گسترش آن می تواند به اندازه سطح یک دریا بنظر برسد، اما حتما عمق آن کمتر از یک سانت است، چون با تغییر حکومت در روسیه و یا تغییر حکومت در ایران میشود همه آن روابط و همکاری نظامی و امنیتی و منطقه ای را یک شبه ازبین برد".
دیپلماسی چماق و هویچ آمریکا در برابر ایران
تجربه بیش از ۴۰ سال گذشته نشان می دهد هر چند برخورد طرف آمریکایی با حکومت ایران در دولت های مختلف در سطح تاکتیکی متفاوت بوده لکن هیچکدام از دولت های آمریکا، هیچ وقت برا ی ایران و ملت بزرگ ایران هیچگونه گذشت و بازگشتی نخواهند کرد.
غالب نخبگان سیاسی و امنیتی آمریکایی اعم از جمهوری خواه و دمکرات مانند جک سولیوان مشاور امنیت ملی دولت بایدن و معمار برجام، برای مقابله با ایران جدید بطور علنی تاکید می کنند که به آموزه های «هری ترومن» سی و سومین رییس جمهور آمریکا معتقدند و آن را بعنوان سرلوحه کاری خود در تنظیم روابط با ایران دنبال می کنند.
هری ترومن می گوید: «جنگ را به سرزمین آنها ببرید و اجازه ندهید و نگذارید که جنگ را به خانه شما بیاورند، آنها را در موضع دفاعی قرار دهید و هرگز برای هیچ چیز از آنها عذر خواهی نکنید».
بر همین اساس آمریکا هرگز نه بخاطر کودتا علیه دولت ملی مصدق؛ نه بدلیل حمایت و پشتیبانی مستقیم از تجاوز و جنگ تحمیلی رژیم صدام علیه ایران؛ نه بخاطر حمله موشکی عمدی به هواپیمای مسافربری ایران و کشتن حدود ۳۰۰ نفر شهروند بیگناه و نه برای ترور سردار سلیمانی رستم ایرانشهر و ده ها جنایت دیگر عذر خواهی نکرده و نخواهد کرد.
هماوردی ایران و آمریکا یک هماوردی راهبرد ی است و یک دعوای سیاسی و تاکتیکی نیست که با رفتن این دولت یا آمدن آن فرد در آمریکا حل و فصل فوری و ریشه ای شود. آمریکا در تمامی سال های گذشته بویژه پس از فروپاشی شورو ی کمونیستی و بلوک شرق از جایگاه کدخدای دهکده جهانی خواسته است که به ملت ایران این ادعا و آدرس غلط را تحمیل کند که با آمریکا همه چیز برا ی ایران دست یافتنی است و بدون آمریکا همه چیز برای ایران از دست می رود.
آمریکا تا آنجا که توانسته تلاش کرده تا مانع ورود ملت بزرگ ایران به آینده ای درخشان خود شود، لیکن توان موجود ایران جدید و شرایط موجود درمنطقه غرب آسیا و فضای جدید حاکم بر مناسبات بین المللی ادامه چنین مجالی را برای آمریکا بسیار پر هزینه و دست نیافتنی ساخته است.
هماوردی ایران با امریکا در آوردگاه غرب آسیا، محورهای بنیادین مهمی داشته و دارد:
۱- حفظ تمامیت ارضی ایران
ایران به آمریکا اجازه راه اندازی اغتشاشات و جنگ داخلی در ایران با هدف تغییر حکومت در ایران و تجزیه سرزمینی آن با تکرار مدل سوریه را نداده و نخواهد داد.
رژیم صهیونیستی و دولت های سعودی و امارات بعنوان متحدین اصلی آمریکا در غرب آسیا، بطور کامال واضح و روشن طرفدار قطعی براندازی حکومت ایران از طریق شورش و جنگ داخلی در ایران و در حال پیگیری عملیاتی پروژه تجزیه ایران از طریق حمایت از شورش های تجزیه طلبانه در ایران هستند. البته متحدین فرعی آمریکا درمنطقه هم سودای جدایی استان های آذری نشین کشور و تجزیه تمامیت ارضی ایران را در سر خود می پرورانند.
۲-حفظ استقلال ایران
ایران به آمریکا اجازه دخالت مستقیم نظامی علیه خود برای تغییر حکومت و تحمیل رژیم دست نشانده و تکرارمدل تهاجم نظامی به عراق و افغانستان را نخواهد داد.
۳- پیشرفت و توسعه پایدار ایران
ایران بستر تاثیر بنیادی تحریم های ظالمانه و جنگ اقتصادی آمریکا علیه ملت بزرگ خود را ازبین خواهد برد و به آمریکا اجازه محروم ساختن ایران را از مزیت های جغرافیای سیاسی و اقتصادی و استراتژیک خود در غرب آسیا را برای توسعه پایدار اقتصاد ایران نخواهد داد.
ایران در این هماوردی چند استراتژی را همزمان دنبال کرده است:
اول : افزایش دائم قدرت بازدارندگی ایران به اتکای خود
دوم : تلاش برای خنثی سازی اثرات جنگ اقتصادی آمریکا
سوم : توسعه درازمدت و پایدار روابط با قدرت های بزرگ در سطح منطقه و بین المللی شامل روسیه و چین
چهارم : باز نگه داشتن پنجره مذاکره با آمریکا در چارچوب دیپلماسی هماوردی
مدیریت دیپلماسی هماوردی ایران با آمریکا با رهبری جمهوری اسلامی ایران است.
نشریه فارین پالیسی دی ماه ۱۳۹۸ از رائول مارک گرشت «افسر عالی رتبه سابق سیا که سال هاست روی مسائل ایران متمرکز و کارشناس اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی ها بوده و به تحلیل مسائل ایران مشغول است و افکار و نگاهی به شدت ضدایرانی دارد و یکی از حامیان خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم ها علیه ایران بوده است و به گفته خودش ۳۰ سال است که درباره رهبر جمهوری اسلامی ایران مطالعه می کند» پرسید: «رهبر ایران چگونه ترامپ را شکست داد؟» و افسر سیا، اذعان کرد: «من می توانم بر مبنای مستندات آماری بگویم که رهبر ایران، قطعا برتر از ترامپ و در نقطه مخالف او قرار دارد. رهبر ی او در این ۳۰ سال، هوشمندانه بود. بدون شک، او قهرمانی جدی و موفق ترین رهبر خاورمیانه از جنگ جهانی دوم به بعد است. او فوق العاده باهوش است و از مهارتهای ممتاز و استعدادهای عالی برخوردار است.»
رهبر حکیم ایران در باره قاعده دیپلماسی هماوردی با آمریکا بطور واضح گفته است:
• اصلاً مسئله ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد.
• آنچه مطالبه منطقی و عقلانی ماست، رفع تحریم هاست؛ تحریم ها باید برداشته بشود. این حقّ غصب شده ملّت ایران است؛ چه آمریکا، چه اروپا - که آویزان و دنباله روِ آمریکا است- وظیفه دارند این حقّ ملّت ایران را ادا کنند.
• اگر تحریم ها برداشته شد، خب برگشت آمریکا به برجام معنایی خواهد داشت، امّا اگر چنانچه تحریم ها برداشته نشد، برگشت آمریکا، به نفع ما که نیست، به ضرر ما هم ممکن است باشد.
• درباره برجام ما حرف و وعده های خوب خیلی شنیدیم که در عمل این حرف ها و وعده ها نقض شده است، این دفعه فقط عمل؛ عمل طرف مقابل در برجام را ببینیم ما هم عمل خواهیم کرد".
تجربه تلخ و پر هزینه خروج رسمی آمریکا از برجام در روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ و اعلام رسمی دولت آمریکا در طراحی و اجرای عملیات ترور سردار سلیمانی رستم ایرانشهر در ۱۳ دی ماه ۱۳۹۸ چراغ راه ما در سال های پیش رو خواهد بود. ما یاد گرفته ایم که در مسیر هماوردی راهبردی چگونه باید با آمریکا رفتار و مذاکره کرد.
آمریکا اگر لغو و برداشتن تمامی تحریم ها علیه ایران را بپذیرد و عدم بازگشت این تحریم ها را تضمین نماید که در این صورت استراتژی های براندازی در ایران و یا باجگیری موشکی و منطقه ای از ایران خنثی شده است و اگر هم نپذیرد و به تکرار بی ثمر اشتباهات گذشته خود ادامه دهد که موجب تسریع و تسهیل افزایش تصاعدی قدرت بازدارندگی ایران با اتکا به توان نظامی و اقتصادی داخلی خواهد شد.
بدون شک هماوردی راهبردی ایران با آمریکا در غرب آسیا نتیجه ای به جز پیروزی «شیر در این بیشه» نخواهد داشت و این فرصت تاریخی نباید با ساده لوحی نابود شود.
ایران امروز، ایران ۱۸ سال پیش(زمان تهاجم آمریکا به عراق و اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ )و حتی ایران ۹ سال پیش (زمان تهاجم داعش به سوریه در سال ۲۰۱۲ ) و حتی ایران یک سال پیش (زمان ترور سردار سلیمانی رستم ایرانشهر، در دی ماه ۱۳۹۸ ) هم نیست.
ایران امروز با اتکای به توان داخلی خود با ایجاد قدرت بازدارندگی از یک طرف و نیز دور زدن موثر تحریم های آمریکا و از سوی دیگر تعامل سازنده و پایدار با سایر کشورهای قوی و پیشرفته جهان، همه مقدمات لازم را برای گذار ملت ایران به آینده ای درخشان آماده کرده است.
مواجهه حداکثری دولت بایدن با روسیه نوین
تیم دولت بایدن از افرادی دمکرات تشکیل شده که همه شاگردان و پیرو مکتب ضد روسی هری ترومن و برژینسکی و معتقد به مواجهه حداکثری با روسیه نوین به رهبری ولادیمیر پوتین بعنوان بزرگترین تهدید برای رهبری جهانی ایالات متحده هستند.
راهبرد مواجهه حداکثری دولت بایدن با روسیه نوین به رهبری ولادیمیر پوتین یک دعوای سیاسی ناشی از اختلاف منافع دولت بایدن در واشنگتن با مسکو در عصر حاضر در مناطق اروپا و آسیا نیست.
ریشه دکترین مقابله هژمون جهانی غرب با روسیه که امروز در دولت بایدن تبدیل به مواجهه حداکثری با حاکمیت روسیه شده است را باید مشخصا در راهبرد اتحاد آنگلوساکسونی انگلیس و آمریکا برای تضعیف و اضمحلال یک روسیه بزرگ و قوی؛ جستجو کرد.
هژمونی بین المللی آنگلوساکسونی که حاصل اتحاد و ترکیب فکر و زیرکی انگلیسی ها با زور غول بزرگ و قوی آمریکا است، برای تحکیم حکمرانی جهانی خود همواره بدنبال تضعیف و تجزیه و اضمحلال کشور بزرگ و قوی روسیه بوده و هست.
راهبرد تضعیف و تجزیه و اضمحلال کشور بزرگ روسیه؛ در طول قرن بیستم میلادی گذشته هم علیه روسیه تزاری، هم علیه شوروی کمونیستی و امروز هم در قرن ۲۱ در دوران پسا فروپاشی علیه روسیه نوین با جدیت و شدت بیشتری توسط ایالات متحده آمریکا دنبال میشود.
روس هراسی و نفرت از روسیه به عنوان شاخص اصلی صدور ایدئولوژی آنگلوساکسونی انگلیسیها و آمریکایی ها به کشورهای پیرامونی روسیه می باشد.
نشر و تبلیغ سیمای روس شرور، نفرت از روسیه (هیچ فرقی بین روسیه تزاری، شوروی کمونیستی و روسیه نوین پسا فروپاشی ندارد) و تبلیغ اینکه روس ها خطرناک، غیر قابل اعتماد و غیر قابل پیش بینی هستند، دستور کار تبلیغی ماشین تبلیغاتی انگلیسیها و آمریکایی ها است.
این روس هراسی در آمریکا توسط ماشین تبلیغات دمکرات ها در آمریکا در دوران اخیر به اوج خود رسیده است و به همان نسبت بین نخبگان غربی کشورهای پیرامونی روسیه پژواک آن شنیده می شود.
تز اصلی زیبگنیو برژینسکی یکی ازمشهورترین ایده پردازان آمریکایی (متولد لهستان و مشاور امنیت ملی در دوره ریاست جمهوری جیمی کارتر دمکرات) جلوگیری از احیای قدرت منطقه ای و جهانی روسیه نوین پس از فروپاشی شوروی کمونیستی بوده است. برژینسکی یک لهستانی ضد روسیه بود که اعتقاد داشت پس از فروپاشی شوروی کمونیستی و تجزیه آن، باید در ادامه پروژه اضمحلال کشور بزرگ و قو ی روسیه، ابتدا این کشور را در مرزهایش با ایجاد حکومت های ضد روسیه مهار و سپس تجزیه کرد.
برژینسکی بشدت به خارج کردن اوکراین از دایره نفوذ روسیه اصرار داشت و اعتقاد داشت که احیای امپراطوری روسیه نوین بدون اتحاد با اوکراین امکان پذیر نیست.
عملیات تغییر رژیم در کشورهای اوکراین و گرجستان با انجام انقلاب های مخملی و رنگین برای اخراج روسیه از این کشورها در همین راستا انجام گرفت و برنامه آینده تغییر رژیم کشور بلاروس برای اخراج روسیه از این کشور، جهت تکمیل این پروژه خواهد بود.
از نظر نخبگان ضد غربی روسیه، آمریکا با انجام کودتای ضد روسی در اوکراین پیش از این در سال ۲۰۱۴ از خط قرمز امنیت ملی روسیه عبور کرده است.
دولت بایدن و افراد اصلی آن بشدت از رهبری روسیه که برنامه و اراده وی برای احیای قدرت منطقه ای و جهانی روسیه نوین جدی و واقعی است واهمه دارند.
دولت بایدن تصمیم قطعی خود را برای مواجهه حداکثری با دولت روسیه نوین به رهبری پوتین گرفته است که شامل گسترش تحریم ها علیه روسیه، تقویت حضور نظامی در مرزهای روسیه بویژه در اوکراین و گرجستان و دریای سیاه و همچنین راه اندازی اغتشاشات و شورش های خیابانی با هدف انجام انقلاب مخملی در روسیه با تکرار مدل اوکراین و گرجستان می باشد.
بر این اساس، راه اندازی و هدایت اغتشاشات و شورش های خیابانی مشابه آنچه از ماه ژانویه سال ۲۰۲۱ در روسیه آغاز شده در دستور کار سرویس های اطلاعاتی غربی قرار گرفته است؛ با این تفاوت که این بار نه با تکیه بر توان و ظرفیت احزاب غربگرا، بلکه بر روی مفاهیم و شعارهای دارای مقبولیت اجتماعی مانند عدالت، مبارزه با فساد و تبعیض و ... متمرکز شده اند و هدف اصلی این روند که پیش بینی می شود تا انتخابات ر یاست جمهوری ۲۰۲۴ تداوم داشته باشد؛ شکستن و مخدوش کردن تصویر قهرمان پوتین در میان مردم روسیه جهت تاثیرگذاری بر نتیجه انتخابات و در نهایت براندازی حکومت روسیه نوین از داخل این کشور است.
از نظر نخبگان ضد غربی روسیه، دولت بایدن و اتحادیه اروپا با انجام پشتیبانی علنی رسانه ای و حمایت مستقیم سیاسی و دیپلماتیک و تشدید تحریم ها علیه روسیه، در پشتیبانی از اغتشاشات و شورش های خیابانی اخیر در این کشور، این مرتبه با سرعت بیشتری و جسارت علنی تری از خط قرمز امنیت ملی روسیه عبور کرده اند.
اوایل حضور بایدن در کاخ سفید امیدهایی برای کنار گذاشته شدن سیاست فشار و همکاری بین المللی بوجود آمد، اما بطور واضح اکنون نه تنها نشانه ای از کنار رفتن تحریم و فشار دیده نمی شود، بلکه به وضوح دیده می شود تحریم و فشار از یک ابزار در آمریکا و اتحادیه اروپا به یک راهبرد اساسی در سیاست خارجی آنها تبدیل شده است.
فشار ها بر روسیه از جانب آمریکا و غرب از همه جهت ادامه دارد و دائماً روسیه را دشمن و تهدید برای آمریکا و اروپا می خوانند. به همین دلیل نشانه های جدی در روسیه ظهور کرده است که حاکی از آن است ادامه سیاست فشار و تحریم علیه روسیه نتیجه نداده و پیامدهای غیر قابل پیش بینی خواهد داشت.
بازخوانی اظهارات علنی وزیر خارجه روسیه در این باره که قطعا آن را باید «نوک کوه یخی راهبرد واکنش های روسیه» تلقی کرد، به اندازه کافی گویا است. لاوروف می گوید :
• در صورت ادامه تحریم ها روسیه روابط خود با کشورهای اتحادیه اروپا را قطع می کند.
• روابط روسیه و اتحادیه اروپا از هم گسیخته است.
• چندی پیش به این سوال که آیا روسیه برای قطع روابط با اتحادیه اروپا آمادگی دارد، پاسخ مثبت دادم زیرا از روابط روسیه و اتحادیه اروپا هیچ چیز باقی نمانده است.
• اکنون از تماس های روسیه و اتحادیه اروپا در مسائل بین المللی که دو طرف شرکت می کنند، چیزی باقی نمانده است.
• روسیه در موضوع برنامه هسته ای ایران با اتحادیه اروپا کار نمی کند بلکه همکاری با گروهی از کشورها انجام می گیرد و در مسائل خاورمیانه نیز همکاری چندجانبه است.
فرجام
چندجانبه گرایی از اصول مسلم عصر جدید روابط بین الملل است و پیشبرد یک جانبه گرایی بدون توجه به ظرفیت و توان دیگر کشورها در استقرار ثبات و صلح در سطح منطقه و جهان، راهبردی شکست خورده است و آمریکا باید نقش و جایگاه روسیه و ایران به عنوان دو قدرت بزرگ منطقه ای را در حل و فصل مناقشات و معادلات منطقه ای و جهانی بپذیرد.
با توجه به اراده جدی رهبران دو کشور برای توسعه مناسبات دو جانبه، نزدیکی هر چه بیشتر ایران و روسیه و استحکام پایه های مردمی روابط دوجانبه به ویژه در عرصه های اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی از جمله راهکارهای مهمی است که لازم است در دستور کار دولتمردان دو کشور قرار گیرد. بدیهی است نزدیکی هر چه بیشتر ایران و روسیه و شکل گیری بلوک های جدید منطقه ای به ویژه با حضور دیگر قدرت های بزرگ و نو ظهور آسیایی، نوید بخش تقویت و تثبیت روندهای چندجانبه گرایی در سطح جهانی خواهد بود؛ امری که در تقابل مستقیم با منافع و خواسته دولت جدید آمریکا است که شعار «رهبری جهان» و به بیان دیگر «یک جانبه گرایی» را سرلوحه سیاست های جهانی خود قرار داده است.