وقتی سخن از فروشگاههای زنجیره ای به میان می آید آنچه به ذهن متبادر می شود فروشگاهی با حداقل استاندارهای لازم مانند پارکینگ است اما در بسیاری از موارد این فروشگاهها که نام فروشگاههای زنجیره ای را یدک می کشند، به لحاظ متراژ و اندازه به هیچ وجه فروشگاه زنجیره ای محسوب نمی شوند و در حد یک سوپر مارکت معمولی اند. فروشگاههایی که حتی فضای لازم برای چرخ دستی و سبد خرید ندارند و فاقد پارکینگ و انبار کالا هستند.
همه اینها به کنار، این فروشگاه ها با عناوین زنجیره ای مختلف هر روز بی هیچ قاعده ای از گوشه گوشه شهرها سربرمی آورند مانند روزگاری که صندوق های قرض الحسنه و بانکها قارچ گونه رشد می کردند و در نهایت هم گریبان اقتصاد را فشردند، اینک این فروشگاه ها که تعدادشان هم این روزها به وفور زیاد می شود بر کسب و کارها خرد چنگ انداخته اند و با انواع تبلیغات رنگارنگ مشتریان را به خود جذب می کنند.
امثال فروشگاههای زنجیره ای با استاندارد های حداقلی در بندرانزلی که از یک سو به تالاب و از دیگر سو به دریا متصل بوده و شهرستانی خطی است، کم نیستند. فروشگاه سید، افق کوروش، جانبو، هفت، رفاه و مانند آن که هر روز در این شهر ساحلی درحال رشد هستند و این تعدد تا آنجاست که گاه دو فروشگاه با فاصله ای اندک از یکدیگر قرار دارند. البته باید گفت مشابه این وضعیت در اکثر شهرهای استان گیلان دیده می شود.
فروشگاههایی که هر روز مانند قارچ از زمین سر بر می آوردند و لطمات جبران ناپذیری بر پیکره شبکه مویرگی بازار در انزلی و گیلان وارد کرده اند بطوریکه بسیاری را به ورطه ورشکستگی کشانده و بر تعداد بیکاران استان افزوده اند.
سعید فرد اصل که خواروبارفروشی دارد، می گوید : پیش از این به فاصله کمتر از ۷۰۰ متری یک فروشگاه زنجیره ای بود و اینک این یکی در ۲۰۰ متری ایجاد شده است، آیا هیچ حساب و کتابی در ایجاد و فعالیت این فروشگاه ها وجود ندارد و نظارتی نیست که اینگونه فعال می شوند و مغازه های کوچکی چون من که در میان و اطراف این فروشگاه هاست و مخارج زندگی مان را از این محل سالهاست تامین می کنیم با این وضعیت به کسادی و تعطیلی می کشانند.
وی می افزاید : بیش از ۶۰ سال است که خانواده ام؛ نخست پدر بزرگم، بعد پدرم و اینک من و برادرم این مغازه را در این منطقه داریم و زندگیمان را از این محل می گذرانیم حال با ایجاد این دو فروشگاه بزرگ بخش زیادی از مشتری های ما کاهش یافته و می یابد.
وی عنوان می کند : ضمن آنکه قیمت های آنها هم نسبت به هما اجناسی که من در فروشگاهم عرضه می کنم بالاتر است اما ظاهرا نظارتی نیست. پ و هر آنچه بخواهند می فروشند اما بر روی اقلام و قیمت های ما دایم نظارت می شود و نماینده اتحادیه و صنعت، مالیات و غیره مراجعه دارند.
محمد مهدی طهوری هم مغازه دار دیگر در انزلی می گوید : مردم به خاطر آنکه وقتی را در بازار بگذرانند وارد آنها می شوند و در میان تنوع و زرق و برق کالاها و نوع تبلیغات فروشندگانی که در کنار هر قفسه هستند گرفتار می شوند و حتی اگر قصد خرید هم نداشته باشند وقت خروج انبوهی از کالا را خریداری کرده اند.
وی افزود : در مغازه و سوپرمارکت من وامثال من، مردم نیازشان را می خرند نه بیشتر اما این مجموعه ها بیشتر با هدف مصرف گرایی و کسب سودهای کلان خود آن هم در این شرایط بد اقتصادی به مصرف زدگی مردم دامن می زنند، در این میان برایم عجیب است که چرا قیمت کالاهایشان حتی درج شده بر روی اجناس بیشتر از قیمت های همان کالاهایی است که ما در فروشگاه هایمان عرضه می کنیم و کسی هم برخوردی با آنان نمی کند.
وی عنوان می کند : برخورد با کوچکترین تخلف ما سریع انجام می شود اما هیچ کاری به این فروشگاه های زنجیره ای ندارند و ایجاد آنها هم بی هیچ قاعده ای انجام می شود.
در این میان خرید از این فروشگاه ها جذابیت های خاصی هم دارد و آنان هم با روانشناسی که بر مردم و بازار دارند تبلیغاتشان به گونه ای است که مشتریان را به خود جلب کنند.
خانم صبوحی که به قول خودش گشتن در فضای این فروشگاه های بزرگ و خرید در آنها برایش لذت بخش است، می گوید: برخی از این فروشگاه ها فضا و تنوع کالایی خوبی دارند و برای انتخاب نوع کالا، برند، کیفیت و قیمت اختیار لازم را دارم و می توانم آنچه را که می خواهم انتخاب کنم اما در مغازه های کوچک این امکان نیست و هر آنچه باشد را به خریدار می دهند.
وی عنوان می کند: از سویی تخفیف هایی هم که اعلام می کنند خود از جذابیت های این فروشگاههاست هر چند این تخفیف ها شاید ۱۰۰ یا ۲۰۰ تومان و بسیار اندک باشد اما برای من وقتی خرید زیاد می کنم زیاد می شود و برای همین بیشتر تمایل دارم برای خرید به این فروشگاه ها مراجعه کنم.
المیرا. ف هم می گوید: خیلی از اوقات حتی زمانی که خریدی ندارم گشت و گذار بین قفسه ها و دیدن اجناس و کالاهای مختلف را دوست دارم و در این میان اجناسی را که باید برای خرید آن به مغازه های مختلف بروم همه را می توانم از همینجا پیدا و تامین کنم.
وی می افزاید : در این فروشگاه های بزرگ همه چی یکجا هست، عطاری، خرازی، خواروبارفروشی، لبنیاتی، حتی لباس فروشی و لوازم خانگی و غیره و در وقت و زمانم بسیار صرفه جویی می شود هرچند شاید گاه قیمتها بیشتر از بیرون باشد اما باز ترجیح می دهم از این فروشگاه ها خرید کنم.
در این میان برخی هم از خرید در این فروشگاه های زنجیره رضایت ندارند و از وضعیت آنها گله مندند.
یکی از شهروندان انزلی که در میان قفسه های یکی از این فروشگاه زنجیره ای می گردد؛ عرضه کالاهای را در این فروشگاهها مناسب نمی داند و می گوید : از فروشگاهی در نزدیکی محل سکونت خود خرید می کنم اما قیمت کالاها در این فروشگاه علی رغم تبلیغات گسترده ای که برای تخفیف انجام می دهند تفاوت چندانی با یک سوپر مارکت معمولی ندارد.
او می افزاید : این تخفیفات آنقدر چشمگیر نیست که تاثیر زیادی در اقتصاد خانواده داشته باشد تا مردم ترغیب شوند از این فروشگاهها خرید کنند. بسیاری از کالاهای تخفیفی عرضه شده در این فروشگاهها به لحاظ وزن و کیفیت پایین تر از کالاهای مشابه در سوپرمارکتهای خرد و سنتی است.
او به دپو ضایعات و ایجاد سد معبر توسط این فروشگاهها اشاره کرده و می افزاید : اکثر فروشگاههای که نام زنجیره ای را یدک می کشند سبد های خریدو چرخ دستی های خود را بیرون در قرار داده اند و پارکینگی ندارند تا مشتری و مصرف کننده بتواند با آرامش به خرید بپردازد کیفیت کالاها و قیمت ها هم با همان نمونه ها در سایر فروشگاه ها یکسان نیست.
تعطیلی ۱۱۷ واحد صنفی خوار و بارفروشی در انزلی
رئیس اتحادیه خوار و بار فروشان انزلی با سابقه ۵۰ ساله در این صنف از تاثیر نامطلوبی این فروشگاههای زنجیره ای بر بازار می گوید و این فروشگاهها موجب تعطیلی ۱۱۷ واحد صنفی خوار و بار فروشی طی پارسال شده اند.
علی مقدم می افزاید: حدود ۵۳ واحد صنفی نیز پروانه های خود را باطل کرده اند، کسی از علت تعطیلی این واحد ها نمی پرسد و نمی تواند برای آنها کسب و کار جدید ایجاد کند، آنها علاوه بر شغل سرمایه اندک خود را از دست داده اند و حال ناامید و بیکار خانه نشین شده اند.
او با اشاره به کرایه های حداکثری، کاهش قدرت خرید مردم و عدم کشش بازار، ورود بی حساب و کتاب فروشگاههای زنجیره‌ای و عدم نظارت بر این فروشگاهها، می افزاید : اکثر خواروبار فروشان سنتی حساب دفتری دارند و به شهروندان اجناس نسیه می دهند تا چرخه زندگی آنها از حرکت باز نماند اما در اغلب موارد این نسیه ها وصول نمی شود در حالیکه در فروشگاههای زنجیره ای وضع به این منوال نیست و بحث سود و زیان فروشگاه مطرح است.
مقدم می گوید: متقاضیان دریافت پروانه و جواز کسب سخت گیری های بسیاری از قبیل بهداشت و مالیات و مانند آن را تحمل می کنند تا بتوانند به درآمد زایی برسند درحالیکه فروشگاههای زنجیره این مسیر پرپیچ و خم را طی نکرده و با توان مالی بالا و پشتوانه های محکم خریداران را به سمت خود جذب می کنند.
او متذکر می شود : این فروشگاهها با تبلیغات گسترده به شیوه های مختلف اعلام تخقیف های کذایی به نوعی افکار عمومی و شهروندان را فریب می‌دهند.
وی یاد آور می شود : شبکه مویرگی اقتصاد این شهر به شدت به یکدیگر وابسته است و صنوف مختلف باهم تبادل تجاری دارند درحالیکه فروشگاههای زنجیره ای مستقیم به تهران متصل هستند و از استان و شهرستان خرید نمی کنند. این فروشگاهها تنها اجاره بهای مکان فروشگاه را پرداخت کرده و پول خود را در این استان هزینه نمی کنند و مالیاتی در استان نمی پردازند.
وی با بیان اینکه این اتحادیه ۸۷۲ واحد صنفی دارد که با این سرعت رشد قارچی فروشگاههای زنجیره ای کسب و کارشان به خطر افتاده است، گفت : متاسفانه اتحادیه ها و اتاق اصناف حق نظارت بر فروشگاه های زنجیره ای را ندارند و این امر باعث تضعیف اتحادیه ها شده است.
مقدم می گوید : حکم پدری را دارم که نمی تواند فرزندش را نجات دهد وقتی مسئولیتی برعهده داریم و نمی‌توانیم حق واحدهای صفی خود را بگیریم و شاهد ورشکستگی آنها هستیم این مساله برای ما دردناک است.
او ادامه می دهد : اتحادیه ها هیچ ضوابطی و محدودیتی برای صدور پروانه ندارد و عدم صدور پروانه جرم تلقی می شود این درحالی صورت می گیرد که بازار در قبضه فروشگاههای زنجیره ای است و کشش لازم را ندارد.
وی خواستار تصمیم گیری قاطع در خصوص رشد بی رویه این فروشگاهها در سطح شهر شد و افزود : مگر می شود در یک خیابان ۱۰ فروشگاه زنجیره ای وجود داشته باشد بندر انزلی به علت خطی بودن یک خیابان اصلی دارد که اکثر واحدهای صنفی در این خیابان ها قرار دارند. درحالیکه بازار از عدم رعایت فاصله صنفی و رکود رنج می برد فروشگاههای بزرگ زنجیره‌ای نیز بدون حساب و کتاب و رعایت فاصله صنفی در کنار هم سبز شده اند و زندگی و کسب و کار را برای کسبه و مردمی که از این طریق ارتزاق می‌کنند سخت تر کرده اند.
مقدم با بیان اینکه فروشگاههای زنجیره ای در بدترین شرایط اقتصادی کشور و در زمان تشدید تحریم ها در این شهر دایر شدند، تاکید کرد : به دفعات مانع از تجمع خواربار فروشان و کسبه علیه این فروشگاهها شدیم آنها دارای زن و فرزند هستند که معیشت و کسب و کارشان با مشکلات و تهدیدهایی روبرو شده است.
وی اضافه کرد : وضعیت بازار هرروز ضعیف تر شده و واحد های صنفی بیشتری تعطیل می شوند. باید نظارت بیشتری بر این فروشگاه ها صورت گیرد و مجلس راهکاری برای این مسئله بیاندیشد. مجلس می تواند با ایجاد محدودیت برای این فروشگاه ها به کسب و کارهای خرد کمک کند به طور مثال در خیابان اصلی دو فروشگاه وجود داشته باشد.
مقدم خاطر نشان می کند : می‌خواهیم قانونی تصویب شود که صدور مجوز را برای اتحادیه ها و تعدد شعبات را برای فروشگاهها محدود تر کند و واحد های تجاری با رعایت فاصله صنفی از هم دایر شوند تا اندک سرمایه افرادی که می خواهند به بازار کار وارد شوند، نابود نشود.
هیچ نظارتی بر کالاهی فروشگاههای زنجیره ای وجود ندارد
رئیس اتاق اصناف بندرانزلی می گوید : بیشترین ضربه را اتحادیه خوار و بار فروشان از فروشگاه های زنجیره ای خورده اند بطوریکه پارسال ما بیش از صدور پروانه ابطال پروانه داشته ایم.
علی سفیدروح با بیان اینکه پس از اتحادیه خواروبار فروشان اتحادیه های پوشاک، بلور و چینی و لوازم خانگی تحت تاثیر فروشگاههای زنجیره ای کسب و کارشان لطمه دیده است، عنوان می کند: انزلی ۳۴ اتحادیه و هشت هزار واحد صنفی دارد که پارسال ۳۱۳ پروانه کسب در صنوف خوار و بارفروشان و قنادی ها در این شهر باطل شده است.
می گوید : فروشگاههایی که زیر نظر اتاق اصناف و اتحادیه ای نیستند و تصمیمات برای آنها سراسری و براساس شرایط کلان شهرها گرفته می شود اقتصاد برخی شهرها از جمله انزلی را با مشکل مواجه کرده است. سالهای گذشته سعی کردیم از تعدد شعبات آنها جلوگیری کنیم ولی آنها با نامه ای جلوی این کار را گرفتند.
او با اشاره به اینکه این شهر توان این همه فروشگاه زنجیره ای را ندارد اضافه می کند : این فروشگاهها میزان فروش مغازه ها را تحت تاثیر قرار داده و اقتصاد مویرگی انزلی را بسیار ضعیف و فلج کرده اند.
سفید روح ادامه می دهد : فروشگاههای زنجیره ای به اقتصاد انزلی ضربه وارد می کنند فروشگاههایی نظیر افق کوروش، جانبو و غیره هر کدام شعبات زیادی زدند کسب و کارهای خرد را با رکود مواجه کرده اند.
وی متذکر می شود : با اینکه این فروشگاهها کالاهایی از شرکتهای زیر مجموعه خود عرضه می کنند اما متاسفانه هیچ نظارتی بر کالاهای آنها وجود ندارد. فروشگاههای زنجیره ای تغییر نرخ را روزانه بر کالاهای خرید قبل اعمال می کنند درحالیکه در سوپرمارکتها و خواروبار فروشی ها اینگونه نبوده و فروشنده ملزم به فروش کالا به قیمت مندرج بر روی کالا است.
وی با بیان اینکه فروشگاههای زنجیره ای به علت ارتباط مستقیم با شرکتهای تولید کننده می توانند تخفیف بیشتری بر کالاها اعمال کنند، می افزاید : در این بخش بیشترین سود سهم شرکتهای توزیع و پخش می شود.
وی اضافه می کند : در بازدید غیررسمی از وضعیت این فروشگاهها متوجه شدیم که کالاهای مشمول تخفیف از لحاظ وزن، کیفیت و مرغوبیت کالا درجه پایین تری از کالاهای عرضه شده در فروشگاههای سنتی دارند.
سفید روح اظهار می دارد : مسئولان معتقدند این فروشگاهها برای شهر اشتغالزایی دارند اما آیا افرادی که با افتتاح این فروشگاهها اکنون بیکارشده اند در این فروشگاهها مشغول به کار خواهند شد؟ کار در این فروشگاهها درآمد پایدار محسوب نمی شود بلکه این فروشگاهها با حقوق اندک جوانان و نیروهای کار را در مدت زمان محدودی به کار می‌گیرند.
او خاطر نشان می کند : متاسفانه این فروشگاهها با رایزنی توانسته اند مجوز توزیع مرغ و گوشت، قند و شکر و روغن را از وزارت صمت دریافت کنند و فروشگاههای کوچک از این امتیاز محروم مانده اند.
او با ناخرسندی از شرایط موجود گفت : در حال حاضر تمام شهرهای کشور به این وضعیت دچارند که این امر اصلا به نفع بازار و مغازه‌دار نیست.
حدود ۲۰ فروشگاه زنجیره ای در بندرانزلی فعال هستند
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت انزلی با بیان اینکه حدود ۲۰ فروشگاه زنجیره ای در بندرانزلی فعال هستند، ازدیاد این فروشگاهها را یکی از مشکلات بازاریان انزلی اعلام می کند.
محمد رضا روحانی منش می افزاید: متاسفانه فروشگاه زنجیره‌ای در اقتصاد مویرگی شهرستان بندرانزلی اختلال و مشکل ایجاد کرده و به معضلی برای کسبه و بازاریان تبدیل شده اند.
وی تاکید می کند : در این راستا از مقامات ذیربط می‌خواهیم مقدماتی فراهم کنند تا جلوی گسترش این فروشگاه ها گرفته شود زیرا اداره صنعت اختیاری برای جلوگیری و عدم صدور پروانه کسب برای این فروشگاه ها ندارد.
وی تصریح می کند: نارضایتی گسترده‌ای در این بخش وجود دارد به ازای افتتاح هر فروشگاه جدید ۶۰ شغل در اتحادیه خواربارفروشان انزلی از بین می‌رود و این معضل به آفتی برای کسبه این شهر تبدیل شده است.
روحای منش با اشاره به محدودیت هایی که مجاورت با دریا، تالاب و منطقه آزاد برای این شهر ایجاد کرده اشاره کرده و می افزاید : متاسفانه علاوه بر مشکلات موجود افتتاح فروشگاههای زنجیره‌ای نیز بر مشکل بازاریان و کسبه انزلی دامن زده است.
تعدد شعبات فروشگاههای زنجیره ای اجحاف در حق اتحادیه های صنفی است
معاونت بازرسی و نظارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گیلان عنوان می کند : فروشگاههای زنجیره‌ای که امروزه در سراسر کشور در حال فعالیت هستند با یک پروانه صادر شده شورای اصناف کشور شعبات متعدد را در استانها دایر می کنند که اجحافی در حق اتحادیه های صنفی محسوب می شود.
مهدی نقدی اضافه می کند : واحدهای صنفی سالها در یک صنف فعالیت می کنند و ملزم به رعایت قوانین اتحادیه ها و شروط گرفتن پروانه کسب هستند اما فروشگاههای زنجیره ای الزامی برای رعایت این ضوابط ندارند. باید قوانینی تدوین شود که این فروشگاهها از اتحادیه‌های واحدهای صنفی استان ها و شهرستان ها استعلام بگیرند و در صدور پروانه کسب آنها بازنگری شود.
وی تاکید می کند: در این راستا با اعتراضات به حق و درستی از سوی متصدیان واحدهای صنفی و خواربارفروشان، سوپر مارکت ها مواجه بودیم و نظرات خود را در این زمینه اعلام کردیم اما متاسفانه سیاست های کلان به گونه‌ای بوده که فروشگاههای زنجیره‌ای گسترش یابد.
وی خاطر نشان می کند : قانونگذار باید معایب این کار را برطرف کند. پراکندگی و فاصله این فروشگاهها نامناسب است بطوریکه در برخی مناطق حتی یک فروشگاه زنجیره‌ای هم زیاد است اما در همان نقطه دو و یا سه فروشگاه متفاوت زنجیره ای در کنار هم وجود دارد.
نقدی از آسیب شدیدی که این فروشگاهها بر فروشگاههای سنتی وارد کرده سخن می گوید و می افزاید : برای حل این مشکل باید راهکاری جدی اندیشیده شود و تصمیم گیری در این مورد به نظر شورای عالی نظارت، مصوبه مجلس و رای دیوان عدالت را نیاز دارد.
وی ادامه می دهد: این فروشگاهها زنجیره ارتزاق شبکه مویرگی اقتصادی را از هم گسسته اند و زندگی صاحبان مشاغل خرد را دستخوش تغییرات منفی کرده است.
وی ارائه تسهیلات مناسب به فروشگاه های کوچک و یا تجمیع این فروشگاه ها به صورت شهرک صنفی را راهکاری برای جلوگیری از ورشکستگی واحد های صنفی اعلام کرده و می گوید : بسیاری از این فروشگاهها غرفه های خود را به شرکتهای تولید کننده اجاره داده و یا فروخته اند.
وی تاکید می کند : می توان با ایجاد یک شهرک صنفی واحدهای صنفی و سوپرمارکت کوچک را در آن مکان مستقر و از ورشکستگی آنها جلوگیری کرد.
در سال ۹۵ اتحادیه کشوری فروشگاههای زنجیره ای در راستای اجرای ماده ۸۶ قانون نظام صنفی و تبصره ۷ ماده ۲۱ و آئین نامه اجرایی با شرح وظایف تعیین شده تشکیل شد.
مجوز فعالیت اتحادیه کشوری فروشگاههای زنجیره ای در سال ۸۵ به امضای وزیر وقت بازرگانی رسید و در حال حاضر ۳۵ شرکت فروشگاههای زنجیره ای فعال در سراسر کشور وجود دارد و در پی آن شعبات خود را در استان های مختلف گسترش می دهند.
امروز این مشکل فروشگا ه های زنجیره و کسب و کارهای خرد در بسیاری از شهرهای استان گیلان در وضعیتی مشابه با بندرانزلی قرار دارند و شهرهای کوچکی که افتتاح حتی یک فروشگاه زنجیره ای به معنی ورشکستگی تعداد زیادی از خوارو بارفروشان و سوپر مارکتهاست روندی که همچنان ادامه دارد.