عرصه نمایش عروسکی که سابقه‌ای به درازنای تاریخ تمدن بشر داشته و با اتکا به همین ریشه و سابقه توانسته جایگاه والایی میان گونه‌های مختلف تئاتری برای خود باز کند، مهمترین برگ برنده آن دامنه بی حد و حصر جهان تخیل هنرمندان این عرصه است که با اتکا به دنیای عروسک‌ها از واقعی‌ترین تا دست نیافته‌ترین رویاها و تخیلات مخاطبان را هدف قرار داده و دلیل اقبال بالا و دامنه گسترده مخاطبان آن نیز در همین مساله و نکته نهفته شده است.
بر همین اساس است که طی چهار، پنج سال اخیر شاهد افزوده شدن بخش «ایده‌های نو» و «تجربه‌های خلاق» در رویدادهای مهم و جریان ساز عرصه تئاتر کشور هستیم. از جمله حضور بخش «ایده‌های نو» در هجدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران-مبارک که امسال به دلیل شیووع ویروس کرونا، تام و تمام این رویداد از طریق فضای مجازی و چهار بستر ارائه دهنده فیلم‌تئاترها به خودی خود تجربه متفاوت و جدیدی را در اختیار هنرمندان این عرصه و حتی مخاطبان این گونه نمایش قرار داده است.
چهار نمایش از چهار نگرش نوین و خلاق تئاتر عروسکی سخن می‌گویند
ایده‌های نو عنوان بخشی از جشنواره عروسکی تهران-مبارک است که بر آثاری متمرکز شده که با تاکید بر عروسک، با ساده ترین شرایط، امکان اجرا در فضاهای مختلف را داشته باشند. رویکرد ویژه ستاد برگزاری جشنواره در این بخش، استفاده خلاقانه از تکنولوژی‌های نوین در تولید و اجرای قطعات نمایش عروسکی است.
در این بخش از هجدهمین جشنواره عروسکی تهران-مبارک، هیات داوری متشکل از محمد بحرانی، وحید آقاپور و وحید نفر پس از بررسی آثار ارسالی، ۴ نمایش خواهران پیرس به کارگردانی حانیه درویشان و فاطمه صفایی‌پور، اعماق اثر لیلی احمدی و نایری عیوضی، فاصله ای به وسعت ... اثر مهناز آقایی و حماسه دریا کاری از هیام احمدی را برای اجرا در بخش نهایی انتخاب کردند.
در ادامه با کارگردانان این آثار همراه می‌شویم تا جهان خلاق و ایده‌های نوین آنها را در خلق آثار نمایشی‌شان در قامت گفت‌وگو و مباحثه مرور کنیم.
میکروتئاتر، دوربین به مثابه چشم راوی
خواهران پیرس عنوان نمایشی است که حانیه درویشیان به همراه فاطمه صفایی‌پور برای جشنواره عروسکی تهران مبارک آماده کرده اند. نمایشی اقتباسی از داستان میک جکسون به نویسندگی عرفان ابراهیمی که در جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویان در بخش بزرگسال، تندیس کارگردانی، تندیس طراحی صحنه، تندیس موسیقی، تقدیر نمایشنامه، تقدیر طراحی و ساخت عروسک و تقدیر عروسک‌گردانی را به دست آورده است.
حانیه درویشیان که برای سومین بار تجربه حضور در جشنواره عروسکی تهران-مبارک را پشت سر می‌گذارد، درباره نحوه تولید و اجرای این نمایش در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: آشنایی تیم کارگردانی این اثر با میکروتئاتر به دوران دانشگاه بازمی‌گردد و پیش از این دو اثر میکروتئاتر چهار هزار پا و لئوناردو کالکشن را تولید کردیم و دختران پیرس سومین کار ما به شمار می‌رود.
کارگردان خواهران پیرس با اشاره به اینکه در اجرای نمایش‌های میکروتئاتر از یک ماکت، دوربین و پروجکشن استفاده می‌شود، گفت: خواهران پیرس یک میکروتئاتر ۲۰ دقیقه ای است و دوربین در نمایش نقش چشم کاراکتر یا راوی را دارد.
تجربه فضای مجازی برای ارائه تئاتر،لازم و اجباری بود
درویشیان درباره برگزاری جشنواره در ایام کرونا و پس از مدت‌ها تعطیلی تئاتر، با تاکید بر آنکه برگزاری جشنواره‌ها را ارزشمند می‌دانم خاطرنشان کرد: تئاتر در این ایام خیلی صدمه دیده است و واقعا لازم بود این جشنواره برگزار شود. هرچند اجرای مجازی به کار ما که نیاز به حضور روی صحنه دارد، صدمه می زند.
معتقدم کار تئاتر نیاز به ارتباط رودرو با مخاطب دارد و وقتی مجازی می‌شود دیگر آن تئاتری که همه ما می‌شناسیم نیست. با این وجود مسیر ورود به فضای مجازی را مثبت می‌دانم چرا که یکی از امتیازات ویژه آن، دیده شدن آثار برای همه علاقه‌مندان است.
کارگردان نمایش خواهران پیرس تاکید کرد: با راه اندازی پلتفرم تلویزیون تئاتر ایران، تئاتر از فضای سالن خارج می‌شود و هرکس در هر کجا می‌تواند آثار را ببیند. تلویزیون تئاتر برای مشتاقان تئاتر هم در بحث کسب تجربه و هم آموزش و دریافت ایده، بسیار مفید است.
روایت برشی از زندگی شهید دریاقلی سورانی در «حماسه دریا»
هیام احمدی و فرامرز غلامیان پس از اجرای نمایش «رکاب بزن مرد» در جشنواره تئاتر مقاومت و اجرای نمایش همیلو در جشنواره تئاتر فجر، اینبار با اجرای نمایش حماسه دریا به جشنواره عروسکی تهران-مبارک آمده‌اند.
هیام احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره این اثر نمایشی گفت: نویسنده این اثر من و همسرم - غلامیان - هستیم. کار را خودم کارگردانی می‌کنم و همسر و دخترم به همراه دو هنرمند دیگر در نمایش عروسک گردان هستند.
وی افزود: حماسه دریا تمرکزش را بر شهید دریاقلی سورانی گذاشته و تلاش دارد حماسه ماندگار این شهید سرافراز را به شیوه تئاتر کاغذی در معرض دید عموم گذارد.
بهره‌مندی از تکنولوژی در تولید تئاتر تجربه منحصر به فردی است
احمدی درباره شیوه اجرای نمایش عروسکی کاغذی گفت: در تئاتر کاغذی کاراکترها با کاغذ یا مقوا ساخته، معمولا نقاشی هستند و فانتزی اجرا می شوند. ایده من در این نمایش ارائه تصاویر مستند است، بر همین اساس تمام تصاویر استفاده شده در این اثر نمایشی واقعی هستند.
بعد از تجربه حضور در دو جشنواره مقاومت و فجر، می‌توانم با قدرت بگویم این جشنواره‌ها با حفظ شیوه‌نامه‌های بهداشتی به صورت حضوری به خوبی برگزار شدند اما به نظر من هرچه از خطر دور باشیم بهتر است و باید به تصمیم دوستان دبیرخانه جشنواره تهران-مبارک احترام گذاشت.
وی افزود: اجرای مجازی آثار با درنظر گرفتن پیشرفت‌های عصر تکنولوژی تجربه خوب و منحصر به فردی است؛ به ویژه برای کسانی که فرصت حضور در تهران و تماشای نمایش‌ها در سالن را ندارند بسیار خوب است.
تلویزیون تئاتر ایران به فراگیری و گسترش دسترسی به تئاتر بسیار کاراست
کارگردان حماسه دریا درباره راه اندازی پلتفرم تلویزیون تئاتر ایران نیز گفت: به عقیده من هرچیزی که در خدمت تئاتر باشد و باعث تقویت روند رو به رشد تئاتر می شود، خوب است. امتیاز مهم تلویزیون تئاتر ایران، در دسترس کردن تئاتر برای مخاطبانی است که امکان حضور در سالن را ندارند به خصوص هنرمندان و علاقه مندان شهرستانی که همواره از دیدن اکثر آثار محروم می شدند.
احمدی در پایان گفت: امیدوارم تلویزیون تئاتر ایران بتواند در بحث آموزش و اجرای نمایش علاقه‌مندان شهرستانی را یاری کند.
جستجوی معنای عشق میان دو تکه پارچه
فاصله‌ای به وسعت... کاری از گروه آوان به نویسندگی مهدی شریفی و جواد رحیم‌زاده و کارگردانی مهناز آقایی از مشهد است. نمایشی خاص با ایده‌ای نو که تلاش دارد واژه عشق را از دل دو تکه پارچه مربعی شکل بیرون کشد.
مهناز آقایی کارگردان این نمایش، در خصوص نحوه اجرای فاصله‌ای به وسعت... به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: نمایش ما اجرای عروسکی است که سعی کردیم هم در کارگردانی و هم طراحی صحنه ایده متفاوتی داشته باشیم.
وی افزود: عروسک نمایش یک تکه پارچه مربعی شکل خیلی ساده است که دست، پا و صورت ندارد و فقط حس است. برای رسیدن به ایده، تلاش کردیم روی عروسک گردان و حسی که عروسک گردان به آن تکه پارچه می دهد متمرکز شویم.
کارگردان نمایش فاصله‌ای به وسعت... در خصوص داستان این نمایش نیز گفت: نمایش یک داستان عاشقانه است. دیالوگ خاصی ندارد و براساس یک زبان اختراعی که در تمرینات بدن در تئاتر استفاده می کنیم، اجرا می شود. ما در این نمایش همه چیز را از عروسک گردان گرفته ایم، کار سختی است ولی خوشبختانه هنروران از عهده اش برآمدند.
برگزاری جشنواره تئاتر در ایام کرونا غرورآمیز است
آقایی برگزاری جشنواره عروسکی در ایام کرونا بسیار مهم و تحسین آمیز عنوان کرد و گفت: برگزاری این جشنواره در این ایام خیلی کار مهمی بود و باید انجام می شد. خودم احساس کردم که در ایام کرونا خیلی از هنرمندان ریسک حضور نمی‌کنند، در صورتی که وظیفه ماست برای ماندگاری جشنواره در آن حضور پیدا کنیم حتی اگر به دلیل اجرای مجازی کارمان دیده نشود.
ما تئاتری‌ها همیشه می‌گوییم با نفس تماشاگر زنده‌ایم و من فقط به خاطر این ارتباط دو سویه در سالن به تئاتر ترغیب شدم. اما امسال شرایط جوری است که بسیاری از جشنواره‌ها مجازی و به صورت مونولوگ، نقالی و اجرای تک نفره بود.
به گفته این کارگردان، حتی جشنواره تئاتر دانشجویی بعد از ۲۰ سال به صورت نمایش های تک نفره انجام شد و گفتند فقط فیلم اثر را بفرستید و داوران فیلم را می‌بینند و نظر می‌دهند. در چنین شرایطی باید برای ماندگاری تئاترکار کرد.
آقایی با اشاره به راه اندازی تلویزیون تئاتر ایران و تاثیری که می تواند بر ارتقای کیفیت نمایش‌ها داشته باشد، گفت: به نظرم شروع خوبی است. اینکه من از مشهد می توانم در یک ورکشاپ شرکت کنم. اینکه نمایش مرا هر علاقه‌مندی در هر کجای کشور می‌تواند ببیند و اینکه تا حدودی عدالت در تماشای نمایش‌ها ایجاد می شود، موضوعات مهمی است. هرچند نمایش در سالن تاثیر دیگری هم برای هنرمند و هم تماشاگر دارد. به نظرم ترکیب این دو در آینده می‌تواند در ارتقای کیفیت تئاتر موثر باشد.
اعماق تجربه لایو انیمیشن توسط هنرمندان ایرانی
نمایش اعماق چهارمین اثر برگزیده هیئت انتخاب بخش ایده‌های نو جشنواره هجدهم نمایش عروسکی تهران-مبارک است که به نویسندگی و کارگردانی لیلا احمدی و نایری عیوضی آماده شده است.
لیلا احمدی درباره تجربه تولید این نمایش متفاوت به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: تلاش ما این بود نمایشی بین رشته‌ای تولید کنیم که نه انیمیشن و نه عروسکی باشد. در همین راستا دنبال تکنیک «لایو انیمیشن» رفتیم. عروسک‌های ما از نوع باتومی هستند و تماشاگر تصویر را از روی پرده می بیند.
وی افزود: برای تولید نمایش قصه نساختیم بلکه ابتدا تصاویر ساخته شد و با المان و نشانه‌های تصویری به مرور در حین تولید قصه این اثر پرداخت و ساخته شد.
احمدی در خصوص تاثیر اجرای مجازی جشنواره بر اثر تصریح کرد: ایده آل ما این بود که نمایش در سالن اجرا شود و مخاطب هم اجرا و هم تصویر روی پرده را می دید با این وجود جشنواره مجازی نیز تاثیر منفی بر روند اجرای اثر ما ندارد چون دوربین نشانه مهمی در کار ماست و تماشاگر قرار است تصویری که دوربین می گیرد ببیند.
هجدهمین جشنواره نمایش عروسکی تهران-مبارک که به دبیری اجرایی مهدی حاجیان از ۱۰ اسفند آغاز شده است تا ۱۷ اسفند ادامه خواهد داشت و با برگزاری مراسم اختتامیه امشب پایان می‌یابد.