مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم در این نشست، اظهار داشت: قم با رسیدن به سرانه ۲۰ متر مربع فضای سبز در رتبه سوم کشور قرار دارد اما این به معنای آن نیست که این شهر از نظر متراژ فضای سبز در رتبه سوم کشوری قرار دارد چرا که از نظر متراژ فاصله زیادی با کلانشهرهای دیگر وجود دارد.
پیام جوادیان گفت: مناطق ۲ و ۶ که یک سوم جمعیت قم را در بر گرفته از نظر فضای سبز شهری وضعیت مطلوبی ندارد و پراکنش و کاربری آنها به هیچ عنوان رضایت بخش نیست.
وی افزود: مشکل دیگر این دو منطقه این است که زمینی برای ایجاد لکه های سبز در این مناطق باقی نمانده و برخی اراضی موجود نیز مجهول الهویه است و توسعه فضای سبز را با مشکل روبه رو کرده‌است.
به گفته وی، ایجاد، نگهداری و بازدهی لکه‌های سبز کمتر از ۴ هزار متر مربع در داخل محلات عملا نتیجه بخش نیست در حالی که شهرداری برای احداث پارک‌های محلی کوچک مقیاس در حدود ۴۰۰ متر مربع نیز با مشکل زمین و عرصه مواجهه است.
جوادیان گفت: در طرح تفصیلی قبلی ۱۲۱ هکتار کاربری فضای سبز پیش بینی شده بود که بخشی از این فضای سبز را در آرامستانها، کشتارگاه ها، خوابگاه های دانشجویی و غیره تعریف شده بود که از نظر عملیاتی امکان تحقق ندارد. در اصلاحیه طرح تفصیلی شهری این مقدار به ۶۱ هکتار کاهش یافته است.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم گفت: هرگونه تغییرکاربری فضای سبز در مناطق هشت گانه شهری قم ممنوع است.
وی اظهار داشت: کل باغات استان قم ۱۳۷ هکتار است که ۵۵ هکتار از آن در داخل محدوده حریم شهری قرار دارد و بودجه شهرداری و سازمان پارک ها و فضای سبز شهری در حدی نیست که بتواند تمام این باغات و لک‌ها را تملک تا از نابودی آنها بصورت قطعی و اصولی جلوگیری کند.
مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری قم ابراز داشت: طبق قانون حفظ و گسترش فضای سبز بازرسی‌های مستمری از باغات باقی مانده قم برای جلوگیری از نابودی و قطع درختان در حال انجام است.
وی در ادامه عنوان کرد: طبق پیش بینی های انجام شده طی چند سال آینده شاهد جهش قابل توجهی در توسعه فضای سبز پیرامون شهری قم خواهیم بود.
جوادیان یادآور شد: در داخل محدوده شهری قم ده میلیون ۹۵۵ هزار هکتارو ۷۷۵ متر مربع فضای سبز شهری قرار دارد که حدود ۹ متربع به ازای هر شهروند قمی می شود.
وی ابراز داشت: حدود ۲۵ میلیون ۷۰۰ هزار هکتار مجموع سرانه فضای سبز شهری قم با احتساب عرصه بوستان های جنگلی، تفریجگاه ها و فضای سبز درون شهری قم است.
چالش‌های اجرای قانون هوای پاک
وی عنوان کرد: احداث فضای سبز شهری در مجموعه مدیریت شهری در سطح کشور محدودیت صد در صدی در جانمایی ها دارد و تابعی از سیاست های کلان شهری و طرح های تفصیلی است.
مهدی نیا ادامه داد: جانمایی، شکل ها، ارتباط، کریدور و غیره در تمام فضاهای سبز شهری را طرح تفصیلی مشخص می کند که این مساله مانع اصلی در طراحی و اجرای لک های سبز کارشناسی شده شهری است همچنین طرح تفصیلی در برخی مواقع عدالت شهری را در احداث فضاهای شهری را نادیده می‌گیرد.
معاون فنی سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهری قم گفت: در طرح تفصیلی شهر قم آرامستان ها به عنوان لکه‌های فضای سبزی شهری تعریف شده در حالیکه کارکرد آنها هیچ ارتباطی با مساله لکه های سبز شهری ندارند.
مهدی نیا تاکید کرد: برای توسعه درست و اصولی لکه های سبزشهری اولین مساله ای که باید مدیریت و حل شود مساله طرح تفصیلی شهر و سیاست های کلی آن در جانمایی و احداث لکه های جدید سبز شهری و توسعه و تعمیق آنها است.
وی در ادامه اظهار کرد: در قانون هوای پاک دستگاه های زیادی مرتبط هستند در حالیکه امروز بیشترها نگاه ها به شهرداری ها معطوف شده است. اجرای قانون حفظ و گسترش فضاهای سبز در شرایط بودجه ای حاضر و رسیدن به سرانه های مورد نظر نیز بدون همکاری و تعامل سایر دستگاه های دخیل بسیار دشوار است.
به گفته مهدی نیا، در اجرای قانون هوای پاک دستگاه های دیگر رد پای بسیار کمرنگی دارند. در شهر قم صنعت ذوب سرب سهم بسیار زیادی در آلودگی استان دارد و باید در عمل به این قانون سهم دستگاه های مختلف به درستی مشخص شود.
مشکلات توسعه سرانه فضای سبز در طرح تفصیلی شهر قم
یک کارشناس شهرسازی نیز اظهار داشت: در طرح تفصیلی شهری قم پیش بینی فضای سبز شهری با مشکل همراه است و اصولا مکان و زمین مشخصی برای احداث و جانمایی لک های سبز شهری وجود ندارد.
حقیقی ابراز کرد: مکان‌یابی لکه‌های سبز شهری در طرح تفصیلی شهر قم توسط کارشناسان انجام نگرفته است و همین مساله سبب تشکیل پرونده های زیادی در کمیسیون ماده ۵ شده است. همچنین تصرفات ماده ۱۰۱ نیز سرانه های سبز شهری با تصمیمات خود عملا کاهش می دهد.
این کارشناس شهرسازی ادامه داد: اشکال در مکان یابی فضای سبز شهری سبب شده تا تحقق سرانه های سبز با دشواری انجام بگیرد.
حقیقی ابراز داشت: طی چند سال گذشته ۴۱ قطعه باغ قم در معرض تغییرکاربری کامل قرار گرفته است که تاکنون در ۲۱ باغ مقدمات تغییرکاربری انجام پذیرفته است. همچنین حدود ۸۰ قطعه باغ در قم وجود دارد که در آمارهای فضای سبز شهری قم گنجانده نمی‌شود.
به گفته وی، در روزگاری نه چندان دور باغ‌های شهری قم از طریق انهار و کریدورهایی به هم متصل بودند که امروز اغلب آنها به ساختمان و برج تبدیل شده و بخشی از ظرفیت‌های مهم سبز شهری را از بین برده‌است.
این کارشناس شهرسازی گفت: در بافت ناکارآمد و فرسوده شهری قم حدود ۷۰۰ هزار نفر سکونت دارند و شورای اسلامی شهر قم در مصوبات اخیر خود تغییرکاربری فضاهای سبز شهری برای شهرداری‌ها ممنوع کرده‌است که این مساله نیز می‌تواند گام مثبتی برای حفظ سرانه های موجود در توسعه لکه های جدید سبز باشد.
به گفته وی، اجرای شبکه انهار معابر شهرداری نیز از دیگر عوامل مهمی است که به مرور سبب نابودی باغات شهری در محدوده انهار می شود و برخی از باغات مثمر نیز هم اکنون در معرض تهدید جدی قرار دارند.
حقیقی گفت: بالاترین سرانه فضای سبز شهری در دو منطقه چهار و هشت متمرکز شده در حالیکه ساکنان این دو بخش شهری از نظر اقتصادی وضعیت مطلوب تری نسبت به سایر مناطق دارند و امکان تفریح بیشتری برخودار هستند.
خسارت جبران ناپذیر نابودی باغات بزرگ قم
یک کارشناس محیط زیست نیز در این جلسه، اهمیت و کارکرد فضای سبز را مورد توجه قرار داد و گفت: کارکرد اکولوژی ، روانشناختی و زیباشناختی سه کارکرد اصلی لکه های سبز شهری است. در بخش عملکرد اکولوژیک جلوگیری از فرسایش بیشتر خاک، کاهش آلایندگی هوا، ایجاد زیست گاه برای گونه های مختلف حیوانات مهمترین کارکرد لکه های سبز شهری است.
امیر صفایی ادامه داد: مدیریت روان آب های شهری و کنترل و پایش آب های زیر زمینی از دیگر کارکردهای مهم فضای سبز شهری است. در سطح استان قم فضای شهر پیرامون شهری برای کاهش فرسایش خاک مورد غفلت قرار گرفته است.
این کارشناس فضای سبز شهری گفت: هرچه لکه های سبزی بزرگتر باشند کارایی های آنها در به دام انداختن دی اکسید کربن، حفظ خاک، جلوگیری از فرسایش خاک وغیره بیشتر می شود. باغ نابود شده سالاریه از نظر وسعت و عملکرد بسیار بیشتر از چند ده لکه سبزی کارایی داشته است و لک های کوچک احداث شده در سطح شهر قم هرگز نمی توانند عملکرد این باغ بزرگ و مهم را داشته باشد.
صفایی یادآور شد: لکه های پراکنده سبز از نظر اکولوژیکی کارایی لازم را ندارد و برای رسیدن به اهداف اصلی در فضای سبزشهری باید حلقه های مختلف فضای سبز شهری از طریق کریدورهایی به هم متصل شوند.
به گفته وی، مشکل امروز قم این است که اولا لکه های سبز بشدت کوچک است و دوما این لکه ها از طریق دالان ها و کریدورها به هم متصل نیستند.
صفایی مساله تغییرکاربری اراضی سبز را مورد توجه قرار داد و بیان کرد: طبق استانداردهای بین المللی سرانه سبز در حریم و پیرامون شهر باید بین ۲۴ تا ۲۵ متر مربع باشد در حالیکه در شهر قم عملا مساله فضای سبز پیرامون شهری اصلا در مباحث مطرح نمی شود و مورد غفلت است.
وی یادآور شد: توسعه متوازن فضای سبز نیازمند توجه همزمان با فضای سبز شهری و پیرامون شهر است. برای توسعه اصولی لکه های سبز شهری در کنار استفاده از ابزارها و ظرفیت های موجود باید تدبیری نیز برای قانون های مزاحم اندیشیده شود.
صفایی گفت: قم یکی از شهرهایی است که حجم و تعداد تغییرکاربری در آن در سطح کشور بسیار بالا است که یکی از عوامل مهم آن عدم داشتن متولی خاص برای اراضی سبز است.
این کارشناس فضای سبز شهری اولویت های فضای سبز در قم را مورد توجه قرار داد و گفت: حفظ لکه های موجود و اتصال لکه های موجود به یک دیگر، ایجاد لک های سبز در پیرامون شهری و عملیاتی کردن عدالت شهری در توزیع سرانه ها برای رسیدن به یک وضعیت مطلوب در لکه های سبز شهری باید در این شهر دنبال شود.
وی اظهار داشت: تحقق سرانه ۲۵ متری به تنهایی و بدون در نظر گرفتن سایر شاخص ها مشخص کننده عملکرد مثبت مجموعه مدیریت شهری نیست چرا که این سرانه ها باید به نحوی توزیع شود که در قدم اول عدالت را در مناطق مختلف محقق سازد و بتواند از نظر زیباشناختی، اکولوژیک و کیفیت بتواند پاسخگوی نیاز اولیه شهروندان باشد.