به گزارش ایرنا، برزیل کشوری پهناور در آمریکای جنوبی با بیش از ۲۱۲ میلیون نفر جمعیت، به عنوان سومین کشور پرجمعیت جهان است که با فوتبال و رشد اقتصادی چشمگیرش از طریق گردشگری، کشاورزی و صادرات محصولات پروتئینی و تولید هوپیماهای نظامی و ... شناخته می شود.
این کشور با مدیریت عمل‌گرا و رشد بسیار سریع، توانست از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی بسیاری عبور کرده و اکنون به پشتوانه جمعیت بیش از ۲۰۰ میلیونی خود و منابع طبیعی و معدنی سرشار، در کمتر از نیم قرن به شکوفاترین اقتصاد منطقه و هشتمین اقتصاد برتر دنیا و اولین اقتصاد بزرگ منطقه امریکای جنوبی تبدیل شد. جالب است بدانید همه این رخدادها فقط در کمتر از ۴۰ سال و با درایت و مدیریت عالی مسئولان این کشور اتفاق افتاد و به همین دلیل برزیل می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای کشورهای در حال توسعه باشد.
آثار زیانبار همه گیری ویروس کرونا در یک سال گذشته، منطقه آمریکای لاتین را با بحرانی جدی در تمام صحنه های اقتصادی اجتماعی مواجه کرد و کشورهای این منطقه را ناگزیر به استقراض از صندوق بین المللی پول کرد. به طوری که بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار بودجه تخصیص یافته از سوی این نهاد بین المللی برای مقابله با بحران اقتصادی پاندمی به منطقه آمریکای لاتین اختصاص یافت.
با این وجود، در آمریکای لاتین، فقط برزیل و اروگوئه برای مقابله با ضربه اقتصادی همه گیری به صندوق متوسل نشده اند.
روابط ایران و برزیل در سالی که گذشت
ایران و برزیل دارای روابطی تاریخی هستند و قدمت آن به بیشتر از یک قرن می‌رسد. روابط ایران و برزیل از سرآغاز تاکنون بیشتر جنبهٔ اقتصادی داشته و ایران صادر کنندهٔ نفت به برزیل و وارد کنندهٔ محصولات کشاورزی و صنعتی از این کشور بوده است. در میان کشورهای آمریکای لاتین، برزیل گسترده‌ترین میزان صادرات را به ایران دارد، همچنین این کشور در میان ۳ کشور اصلی واردکننده محصولات ایران در آمریکای لاتین است.
رویکرد ایران به منطقه آمریکای لاتین، همواره مبتنی بر توسعه روابط بوده است؛ اگرچه میزان همسویی دولت‌ها در مناسبات میان کشورها بسیار تاثیرگذار است و به باور بسیاری از تحلیلگران، اهمیت روابط تهران با کشورهای امریکای لاتین بیشتر مربوط به دلایل سیاسی و ایدئولوژیک باشد، اما در این میان گاه مناسبات اقتصادی نیز بر سیاست‌های دوطرف سایه افکنده است. ازجمله می توان به روابط ایران و برزیل بر پایه همکاری های مشترک اقتصادی در دولت راستگرای فعلی اشاره کرد.
از ابتدای روابط میان ایران برزیل، دو کشور در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی همکاری‌های خوبی با یکدیگر داشته و به طور پی در پی هیئت‌هایی در سطوح مختلف دررفت‌وآمد میان دو کشور بوده‌اند. اگرچه این روابط در دوره «لوئیس ایناسیون لولا داسیلوا» رئیس جمهوری چپگرای پیشین رونق بیشتری داشته است، اما در دوره رئیس جمهوری فعلی برزیل نیز با وجود مواضع راستگرای «ژائیر بولسونارو» که متمایل به سیاست‌های آمریکاست، روابط اقتصادی دوجانبه تهران- برازیلیا با تمام فرازونشیب هایش ادامه دارد.
به عقیده «سید علی سقاییان» سفیر پیشین ایران در برزیل با وجود اهمیت همسویی دولت ها و تمایل دوجانبه برای ایجاد مناسبات، در روابط میان ایران و برزیل جنبه اقتصادی بر رویکردهای سیاسی غلبه دارد. ایران سالانه بیش از ۲ میلیارد دلار محصولات کشاورزی و دامی از برزیل وارد می‌کند که این رابطه برای هر دو طرف بسیار حایز اهمیت است به نحوی که شاید به آسانی نمی‌توان با وجود تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی امریکا آن را متوقف کرد.
«حسین قریبی» سفیر ایران در برزیل نیز در سال جاری از تجدید فعالیت رسمی گروه دوستی ایران- برزیل، در پارلمان این کشور خبر داد. بعد از حدود دو سال رکود و عدم فعالیت گروه دوستی از زمان انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸، گروه جدید متشکل از ۹۳ سناتور و نماینده از احزاب و جناح‌های مختلف سیاسی و با ترکیب هیات رئیسه جدید کار خود را آغاز کرد. همچنین سفیر ایران و وزیر امنیت دولت برزیل حدود سه ماه قبل در دیدار دوستانه بر لزوم ارتقای روابط ریشه‌دار دو کشور، از جمله توسعه مناسبات تجاری در دوره پساکرونا تاکید کردند.
تبرئه سرنوشت‌ساز داسیلوا، مجوز شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۲
با تبرئه رسمی «لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا» رئیس‌جمهوری پیشین این کشور از همه اتهام‌های مالی از سوی قاضی دادگاه عالی برزیل، راه برای نامزدی احتمالی داسیلوا در انتخابات ریاست جمهوری آینده (۲۰۲۲) هموار شد.
لولا داسیوا که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ رئیس جمهوری برزیل بود، قرار بود در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۸ نیز شرکت کند و براساس نظرسنجی ها وی می توانست به راحتی پیروز شد اما صدور حکم محکومیت، مانع از نامزدی وی در انتخابات شد. رئیس جمهوری سابق برزیل پیشتر اعلام کرده بود که اهداف سیاسی پشت پرده صدور حکم علیه وی به اتهام فساد مالی بوده چون راست گراها قصد داشتند با طرح این پرونده اجازه ندهند وی به عرصه سیاست بازگردد.
از زمان زندانی شدن داسیلوا برای گذراندن محکومیت ۱۲ ساله، حامیان وی بارها به این حکم اعتراض کرده و خواهان آزادی او شده بودند. با توجه به محبوبیت بالای لولا داسیلوا، در برزیل موضع‌گیری‌های وی می‌تواند شرایط این کشور را دستخوش تغییرات جدیدی کند.
داسیلوا با گرایش های چپگرا و نزدیک به کشورهای مقاومت منطقه آمریکای لاتین و ایران عاملی اساسی در تغییر موازنه قدرت در این منطقه و پیشبرد همکاری‌های مشترک خواهد بود.
به دنبال انتشار خبر تبرئه لولا داسیلوا، شماری از روسای جمهوری و سیاستمداران جهان با ابراز خرسندی درباره این موضوع واکنش نشان دادند. «آلبرتو فرناندز» رئیس‌جمهوری آرژانتین در صفحه توییترش نوشت: خوشحالم که لولا تمام حقوق سیاسی‌اش را دوباره به دست آورد. همه اتهام‌هایی که با هدف آزار و حذف او از فعالیت سیاسی صادر شده بود، لغو شد. عدالت به اجرا درآمد.
«پابلو ایگلسیاس» دبیرکل حزب «پودِموس» اسپانیا نیز اعلام کرد، طرح اتهام علیه لولا برای ممانعت از نامزدی او در انتخابات و باز کردن مسیر برای راست افراطی، نمونه ای از عملکرد جدید قدرت‌های بزرگ است. به امید پیروزی لولا داسیلوا.
«اوو مورالس» رئیس‌جمهوری سابق بولیوی نیز ضمن ابراز مسرت از تبرئه داسیلوا نوشت: دادگاه عالی، احکام علیه او را باطل کرد و بدین ترتیب حقوق سیاسی به داسیلوا بازگردانده شد.
لولا داسیلوا پیشتر گفته بود که مطمئن است در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۲ برزیل، چپ‌گراها بر دولت راست‌گراهای فعلی غلبه خواهند کرد.
«ترامپ برزیل» و دولت بایدن
بولسونارو، رئیس جمهوری راستگرای برزیل که به دلیل تمایلات و شباهت های بسیار در نحوه عملکرد با «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا، به «ترامپ برزیل» شهرت داشت، پس از انتخابات جنجالی آمریکا و اعلام رسمی نتایج نهایی روند انتخابات واشنگتن، آخرین رئیس جمهوری در منطقه آمریکای لاتین بود که به «جو بایدن» رئیس دولت جدید آمریکا تبریک گفت.
بحران کرونا در برزیل
برزیل به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان، با جمعیت حدود ۲۱۲ میلیون نفر، با گذشت یک سال از ورود مهمان ناخوانده ویروس کرونا، چنان دستخوش تبعات همه گیری قرار گرفته که بیشترین اخبار و حواشی کرونایی را به خود اختصاص داده است. عملکرد «ژائیر بولسونارو» رئیس جمهوری برزیل از سال ۲۰۱۹ و به ویژه پس از شیوع ویروس کرونا انتقادات بسیاری در داخل و خارج از کشور علیه وی به راه انداخته است.
«ژائیر بولسونارو» رئیس‌جمهوری این کشور که با سهل انگاری بیماری کووید را در حد سرماخوردگی می دانست و بی توجه به هراس عمومی از شمار مبتلایان به ویروس کرونا، از مردم کشورش خواسته تا از پوشیدن ماسک‌های حفاظتی خودداری کنند. وی مدعی شد استفاده از ماسک، عوارض جانبی به همراه خواهد داشت. بولسونارو همچنین در تازه ترین اظهارات خود، از مردم برزیل خواست از شکایت و غر زدن درباره شرایط کرونایی دست بردارند.
همزمان با تداوم بی‌توجهی رئیس‌جمهوری برزیل به وخامت شرایط شیوع ویروس کرونا در این کشور و بی‌نظمی‌ها در روند واکسیناسیون، شمار جانباختگان کرونا برای پنجمین روز متوالی در یک هفته اخیر به بیش از یکهزار و ۳۰۰ مورد رسید.
براساس آخرین به‌روزرسانی آمار جهانی مبتلایان ویروس کرونا در تارنمای وردمیترز، برزیل با ثبت بیش از ۱۱ میلیون و ۳۶۸ هزار مورد ابتلا و بالغ بر ۲۷۵هزار جانباخته، پس از آمریکا، متاثرترین کشور از شبیخون کووید ۱۹ بوده است.
در تازه ترین اخبار کرونایی، برزیل با ثبت مرگ‌ومیر روزانه بیش از دوهزار تن بر اثر کووید۱۹، به کانون همه‌گیری تبدیل شده و هشدار سازمان های جهانی را درباره اوج گیری بحران ویروس کرونا در این منطقه برانگیخته است. بحران شیوع بیماری همه‌گیر در این کشور، به ویژه با پیدایش نوع جدید ویروس جهش یافته برزیلی برای کشورهای منطقه آمریکای لاتین بسیار نگران کننده است.
همزمان با انتشار خبرها از شناسایی گونه جهش‌یافته دیگر در برزیل، این غول آمریکای لاتین با پشت سر گذاشتن هند، پس از آمریکا در جایگاه دومین کشور جهان با بالاترین موارد ابتلا به ویروس کرونا قرار گرفت.
به گزارش نشریه پوبلیکو و بر اساس اعلام دولت برزیل در هر ۵۰ ثانیه یک نفر در این کشور آسیب دیده آمریکای لاتین، جان خود را در اثر ابتلا به کرونا از دست می‌دهد.
بمب ویروس کرونای برزیلی
نوع جدید ویروس کرونا که P.۱ نام گرفته برای اولین بار در افرادی که در ژانویه از مانائوس برزیل به ژاپن سفر کرده بودند شناسایی شد. محققانی که بر روی این ویروس کار می‌کنند، تصور می‌کنند که این ویروس اولین بار در مانائوس در اوایل ماه نوامبر ظهور کرد و از آن زمان به سرعت در آنجا گسترش یافت.
اطلاعات آنها - که هنوز مقدماتی است - نشان می دهد که نوع P.۱ می تواند تا دو برابر گونه اصلی ویروس قابل انتقال باشد.
محققان هشدار می دهند که شیوع گونه کنترل نشده کرونا در بزریل به مثابه یک بمب اتمی می تواند موجب گسترش این همه گیری در سراسر جهان شود.
در این میان تداوم نارضایتی ها از عملکرد دولت در مهار همه گیری موج اعتراضات خیابانی گاه به گاه را در این کشور به راه می اندازد که در بسیاری از آنها مردم معترض خواهان برکناری «ژائیر بولسونارو» رئیس جمهوری برزیل هستند.
بیشترین مطالبه اعتراضات، به موضوع مقابله با ویروس کرونا مربوط می شود که بحران بهداشتی ایجاد شده در برزیل را به اقدامات دولت مرکزی این کشور نسبت می دهند که با خرید و توزیع داروهای غیراثربخش و به جهت درمان بیماری کووید ۱۹ باعث تشدید شیوع همه گیری و وخامت اوضاع رفاه عمومی و شهروندی شده است.
سازمان ملل متحد نیز با ابراز نگرانی از گسترش سریع گونه جهش‌یافته P۱ با قدرت انتشار و سرایت پذیری بالاتر، هشدار داد: افزایش موارد ابتلا در ایالت آمازوناس و به ویژه در منطقه مانائوس می‌تواند ناشی از ابتلای مجدد باشد. آژانس بهداشتی سازمان ملل نیز همزمان با پیشرفت برنامه واکسیناسیون، اعمال تدابیر سختگیرانه بهداشت عمومی را ضروری دانست.
تدروس آدهانوم مدیر کل سازمان جهانی بهداشت با بیان اینکه وضعیت برزیل بسیار جدی است و ما بسیار نگران هستیم، خواستار اتخاذ تدابیر بهداشتی تهاجمی علیه ویروس کرونا از سوی دولت برزیل شد.
واکسیناسیون در برزیل
اگرچه برزیل با حدود ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار دوز، در صدر کشورهای دریافت کننده واکسن علیه ویروس کروناست و تا کنون بیش از هفت میلیون و ۳۰۰ هزار دوز واکسن تزریق شده اما این رقم در مقایسه با جمعیت ۲۱۱ میلیون نفری این کشور، رقم ناچیزی است. برزیل در ۲۸ دیماه، با تایید استفاده اضطراری واکسن چینی «کروناواک» و واکسن انگلیسی «آسترازنکا» طرح واکسیناسیون کووید_۱۹ را آغاز کرد.
با این وجود، با مانع تراشی دولت برزیل در تامین واکسن و آغاز برنامه‌های واکسیناسیون کووید-۱۹ این امر در برزیل به کندی پیش می رود. بولسونارو بدون باور به اثربخشی واکسن های دریافتی، ابتلا به کرونا را بهترین واکسن برای مقابله با این ویروس خوانده است.
با این همه، وی همزمان با شناسایی گونه جهش یافته ویروس کرونای انگلیسی، اعلام کرد که تزریق واکسن این بیماری در کشورش رایگان خواهد بود، اما اجباری نیست.
رئیس‌جمهوری برزیل که از دریافت هر نوع واکسن کرونا خودداری می‌کند، از شتاب جهان برای دریافت این واکسن انتقاد کرد. وی با استناد به آمارها شیوع این بیماری را روبه پایان دانسته و گفت: آمارهای موجود این را نشان می‌دهند و ما با افزایش اندکی مواجه هستیم، اما شتاب مردم برای دریافت واکسن کرونا هیچ توجیهی ندارد، زیرا شما با جان مردم بازی می‌کنید.
به رغم تلاش دولت‌های آمریکای لاتین برای تامین نیاز شهروندانشان به واکسن کووید-۱۹، در برزیل به عنوان پهناورترین کشور آمریکای لاتین با شمار بالای موارد فوت و ابتلا، موانع بسیاری برای مذاکره شرکت‌های تولیدی واکسن با ژائیر بولسونارو رئیس‌جمهوری که منکر بیماری همه‌گیر است، وجود دارد. بولسونارو گفته است که کاری که همسایگان او انجام می‌دهند برایش اهمیتی نداشته و او را تحت فشار قرار نمی‌دهد.
رئیس جمهوری برزیل در ادامه مواضع مخالف خود در رابطه با خرید واکسن و تضمین برنامه‌های واکسیناسیون کووید-۱۹ از طریق دیگر کشورها، اعلام کرد: برزیل نمی‌تواند وابسته به خرید واکسن باشد. اکثریت واکسن‌های موجود تنها شش ماه اعتبار دارند، ما باید برای جلوگیری از هزینه سنگین خرید، واکسن داخلی را تولید کنیم.
از سوی دیگر، برخی اقدامات دولت برزیل در منطقه آمازون نیز انتقادات بسیاری از طرف مدافعان محیط زیست علیه رئیس جمهوری این کشور به دنبال داشته است.
برزیل، رکوددار تخریب جنگل های آمازون
تحلیلگران ضمن انتقاد شدید از سوء عملکرد «ژائیر بولسونارو» رئیس جمهوری برزیل، تاکید کردند که اقدامات وی از زمان آغاز ریاست جمهوری در ۲۰۱۹ منجر به افزایش چشمگیر جنگل زدایی در یک سال اخیر نسبت به سال های گذشته شده است.
«میشل باچله» کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل نیز چندی پیش از کاهش اجرای قوانین زیست محیطی و قطع درختان و تخریب جنگل های آمازون در برزیل هشدار داد. وی همچنین از حملات علیه فعالان محیط زیست، مدافعان حقوق بشر، روزنامه نگاران و سو استفاده از قوانین کیفری برای خاموش کردن منتقدان ابراز نگرانی کرد.
با این وجود، رهبر راستگرای برزیل، با زیر سوال بردن آمارهای رسمی جنگل زدایی، از اقدامات خود در جهت بهره برداری از منابع طبیعی آمازون دفاع می کند.
بولسونارو بارها با تکذیب اوجگیری آتش سوزی‌ها در جنگل‌های آمازون که موجب واکنش‌های گسترده جهانی شد، رئیس سازمان ملی تحقیقاتی محیطی را به علت انتشار داده های نادرست در باره نابودی جنگل ها و افزایش روند جنگل زدایی در منطقه آمازون، برکنار کرد و به مناقشه لفظی با مقامات مسئول پرداخت.
به گفته نهاد مدافعان محیط زیست، میزان جنگل زدایی در یک سال اخیر ۷۰ درصد بیشتر از میانگین تخریب اراضی در این منطقه ارزیابی شده است.
افول اقتصادی برزیل
براساس اطلاعات «سازمان آمار برزیل» (IBGE) میزان تولید ناخالص داخلی این کشور در دومین سه ماهه سال جاری میلادی (۲۰۲۰) با ۹.۷ درصد کاهش یافت؛ به این ترتیب بزرگترین رکود تاریخ را تجربه کرد.
اقتصاد برزیل حالا ۱۴ درصد نسبت به اوج خود در سال ۲۰۱۴ کوچک‌تر شده است. «کارلوس کاوال» مدیر شرکت سرمایه‌گذاری «آ اس آ» (ASA Investments) و وزیر اسبق خزانه‌داری برزیل اعلام کرد بازگشت اقتصاد برزیل به سطوح سال گذشته تا سال ۲۰۲۳ غیرمحتمل است.
کاوال همچنین گفت: اقتصاد دوره وحشتناکی را سپری می‌کند. از بن‌بست فعالیت اقتصادی گرفته تا تاثیرات اجتماعی و بیکاری همه و همه یک فاجعه را رقم زده است. کاوال پیش‌بینی خود را از رشد اقتصادی برزیل در سال ۲۰۲۱ به‌دلیل ابهام در مورد بازار کار و دورنمای مصرف، از ۲.۷ به ۲.۱ درصد کاهش داد.
از سوی دیگر، به نوشته تارنمای بانکی ایبنا، اقتصاد برزیل در سه ماه دوم سال و به‌دنبال تدابیر قرنطینه مرتبط با شیوع ویروس کرونا و کاهش فعالیت تمامی بخش‌ها، با بیشترین رکود مواجه شد و بزرگترین اقتصاد آمریکای لاتین به وسعت سال ۲۰۰۹ خود بازگشت.
همچنین وزارت اقتصاد برزیل اعلام کرد که این کشور در نیمه اول سال ۲۰۲۰ میلادی بیش از یک میلیون و ۱۹۸ هزار شغل رسمی را از دست داده است.
به عقیده کارشناسان اگرچه شیوع ویروس کرونا همچون سایر کشورهای جهان، اقتصاد برزیل را نیز دستخوش پیامدهای شدید کرد اما پیش از این دوران و در پایان نخستین سال ریاست جمهوری بولسونارو نیز شرایط اقتصادی این کشور در رکود به سر می‌برد. به این ترتیب بولسونارو تا کنون نتوانسته به وعده «رونق اقتصادی» به عنوان یکی از اصلیترین شعارهای پیش از انتخابات جامه عمل بپوشاند.
بولسونارو رئیس‌جمهوری راستگرای افراطی در حالی در انتخابات ۲۰۱۸ از رقیب خود پیشی گرفت که از همان ابتدا، وعده‌های پوپولیستی و استفاده از تاکتیک های رفتاری و انتخاباتی مشابه 'دونالد ترامپ' رئیس‌جمهوری آمریکا، نگرش نظامی گری، حمایت از سیاست‌های «ترامپ گونه» موجب تشدید اختلافات در این کشور شد.
در این میان، حکم اخیر تبرئه لولا داسیلوا و امکان حضورش در انتخابات سال آینده (۲۰۲۲) رویداد مهمی است که برزیل را برای تحولات اساسی در تمامی جوانب سیاسی اقتصادی آماده می‌کند.