به گزارش ایرنا مدرسه علیا یکی از مدارس تاریخی خراسان جنوبی محسوب می‌شود که توسط میرعلی بیک در اواخر دوره صفویه در شهر تاریخی تون و در محله میدان بنا شد و جزء مدارس چهار ایوانی است.
سردر این بنا دارای عظمت بیشتری نسبت به مدرسه حبیبیه بوده و پشت در ورودی مدرسه فضای هشتی قرار گرفته که دارای تزئینات آجرچینی است. در دو طرف آن دو فضا قرار گرفته که فضای سمت راست، مسجد این مدرسه و فضای سمت چپ مدرسه است.
فضای مسجد این مدرسه علمیه دارای تزئینات زیبای مقرنس است و همه این جذابیت‌ها موقعیت گردشگری را برای علاقه‌مندان به میراث فرهنگی ایران زمین فراهم کرده و در صورت کاربری مناسب از این فضا بر جذابیت آن افزوده می‌شود.
سال ۱۳۹۷ بود که با حضور مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی، مقرر شد موزه نسخ خطی در این مجموعه زیبا راه‌اندازی شود اما با گذشت ۲ سال هنوز اقدامی صورت نگرفته است و مدیران از کمبود اعتبار سخن می‌گویند.
در حالی که این اثر ثبت ملی است و می‌تواند از اعتبارات ملی برخوردار شود، ایجاد نخستین موزه نسخ خطی استان فرصتی برای مرمت، احیا و معرفی این مدرسه تاریخی و جذب گردشگر به شمار می‌رود.
تهیه طرح و مرمت بنا
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان جنوبی درباره روند راه‌اندازی موزه در مدرسه علیا گفت: بنای مدرسه متعلق به اوقاف بوده و جلب رضایت اوقاف و تهیه طرح زمان زیادی را گرفته است.
حسن رمضانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: به دلیل سابقه آموزشی و علمی این مدرسه که محل آموزش و فعالیت فرهنگی بوده، تصمیم گرفته شد که تبدیل به موزه نسخ شود.
وی گفت: اول باید طرح آماده و بنا مرمت می‌شد و بعد برای اعتبار و گرفتن بودجه اقدام شود که همین طور هم شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی بیان کرد: میراث فرهنگی طرح را تهیه کرده و بنا هم به لحاظ مرمت آماده شده است همچنین طرح را برای بررسی و تصویب به تهران ارسال کرده‌ایم.
وی با اشاره اینکه این موزه اولین موزه نسخ استان است افزود: ایجاد موزه یک جاذبه به جاذبه‌های استان اضافه می‌کند و موزه‌ها در کنار دیگر اقدامات می‌تواند موثر باشد ولی اینکه تصور شود، نبود موزه نسخ یک نقص است و اثر منفی بر گردشگری دارد، این طور نیست.
رمضانی گفت: ایجاد موزه نسخ از اولویت‌های استان است و امیدواریم با تامین اعتبار مورد نیاز این موزه هم شکل بگیرد.
نداشتن ردیف بودجه مستقل
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فردوس گفت: مهمترین مشکل درخصوص موزه نسخ خطی مدرسه علیا فردوس نداشتن ردیف بودجه مستقل برای تحقق این برنامه است.
روح الله صداقت طالبی با بیان اینکه موضوع مجموعه نسخ شامل وقف نامه‌ها و حوزه‌های قرآنی است افزود: نظر به وقف‌نامه مدرسه درخصوص ترویج قرآن همچنین وجود ظرفیت نسخ خطی شهرستان فردوس این مدرسه برای این منظور انتخاب شده است.
وی تصریح کرد: در چند سال گذشته بابت بازسازی قسمت‌های تخریب شده و تامین برق استاندارد و ساخت در و پنجره بالغ بر سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال هزینه شده است.
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان فردوس گفت: اگر بخواهیم ایجاد موزه نسخ خطی فردوس سریع‌تر ایجاد شود، نیازمند ۱۰ میلیارد ریال اعتبار هستیم.
وی افزود: همه مصوبات و تاییدهای فنی و طرح‌های اولیه بابت موزه نسخ خطی شدن مدرسه علیا انجام شده است و اگر اعتبار لازم توسط دستگاه‌های مربوطه تامین شود، سال آینده شاهد ایجاد این موزه در فردوس خواهیم بود.
صداقت طالبی گفت: مشارکت حوزه و کمک‌های مردم نیک‌اندیش نیز می‌تواند در تحقق این هدف بهتر و بیشتر موثر باشد.
مرمت مدرسه علیا به مراحل نهایی نزدیک است
مدیر پایگاه میراث جهانی قنات بلده و شهر تاریخی تون گفت: مرمت مدرسه علیا از سال ۸۳ شروع شد و طی چند سال مرمت مداوم به مراحل نهایی خود نزدیک است.
اقدس کرم پور افزود: مرمت‌هایی که تاکنون در مدرسه انجام شده شامل مرمت اضطراری و حفاظتی بوده و از ابتدای شروع مرمت، با توجه به سابقه علمی و تاریخی مدارس شهر تون و وجود مشاهیر و چهره‌های علمی در این منطقه و از سویی وجود نسخ خطی ارزشمند بنا بر تبدیل آن به موزه نسخ خطی و مرکز پژوهش علوم اسلامی بوده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی قنات بلده و شهر تاریخی تون گفت: در بازه زمانی سال‌های ۸۷ تا ۹۲ به علت اختلاف مدارس علمیه شهرستان و اوقاف بر سر واگذاری مدرسه به میراث فرهنگی، وقفه طولانی در مرمت و احیای این بنا ایجاد شد اما مجددا و پس از رایزنی‌های فراوان در سال ۹۶ مدرسه علیا به میراث فرهنگی واگذار و مرمت آن آغاز شد.
وی اظهار داشت: طرح محتوایی تبدیل مدرسه به موزه نسخ خطی به اداره کل موزه‌های کشور ارسال شده و به دلیل تامین نشدن اعتبار تاکنون اقدام موثری در جهت ایجاد موزه انجام نشده است.
اداره اوقاف فقط متولی وقف و ناظر است
رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان فردوس هم در این باره گفت: مدرسه علیا قبل از سال ۱۲۳۵ هجری قمری وقف شد و به منظور ایجاد موزه کتاب و نسخ خطی در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفته است.
محمدرضا حاجتی افزود: اداره اوقاف به عنوان متولی وقف و ناظر است و هزینه‌های انجام شده برعهده میراث فرهنگی است.
وی بیان کرد: بخشی از فضا توسط میراث فرهنگی و با هزینه این اداره مرمت و بازسازی شده و در حال حاضر بدون استفاده است.
این مدرسه با شماره ۱۳۲۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و تکمیل مرمت، احیا و معرفی آن نیازمند توجه ویژه مسوولان شهرستان و استان است.
خراسان جنوبی چهار اثر ثبت جهانی دارد که یکی از آنها شامل مجموعه قنوات بلده در شهرستان فردوس است.
همچنین این شهرستان در ۲۰۰ کیلومتری بیرجند در شاهراه ارتباطی چند استان کشور به سمت مشهد مقدس قرار دارد و از مناطق گردشگرپذیر است.