کرونا و شیوع آن صنعت گردشگری، مشاغل مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با آن را نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا به کمای بی‌سابقه‌ای فرو برد وضعیتی که ادامه آن شمار فراوانی از متخصصان این حوزه و صنعت را دچار خسران، بیکاری و حتی فرار از این عرصه کرد.
پیش از شیوع کرونا، به خاطر تلاشهای دولت جمهوری اسلامی ایران و دست‌اندرکاران حوزه گردشگری در ایجاد امنیت خاطر میان گردشگران خارجی، سازمان جهانی گردشگری اعلام کرد که ایران ظرف سه سال منتهی به پایان سال ۱۳۹۸ در جایگاه دوم دنیا از نظر سرعت رشد صنعت گردشگری و در مسیر جهشی چشمگیر قرار گرفته است اما ظهور ناگهانی و شیوع سریع ویروس کرونا نه تنها مُهر پایانی بر این موفقیت بود بلکه تداوم آن خسارتهای هنگفتی به صنعت گردشگری ایران وارد کرد که همچنان به طور روزافزون ادامه دارد.
خراسان رضوی هم که سالانه میزبان یک سوم از کل جمعیت گردشگران خارجی ورودی به ایران بود از این حیث متحمل آسیب فراوانی شد، آسیب و زیانی که هنوز هم ادامه دارد و گویی هیچ کس نمی‌داند دقیقا قرار است چه اتفاقی برای مهمترین فرصت حیات دوباره پیش روی این صنعت،یعنی سفرهای نوروزی بیفتد.
صنعت گردشگری به واسطه پررنگی گردشگری زیارت در کلانشهر مشهد به یکی از پایه‌های مهم اقتصاد درخراسان رضوی بدل شده بود و در این میان بیش از ۵۰ درصد مشاغل مستقیم و غیرمستقیم حوزه گردشگری خراسان رضوی به بیکاری و تعطیلی رسیده است.
کشف واکسن کرونا و آغاز روند جهانی واکسیناسیون علیه این ویروس نور امید را در دل داغداران صنعت گردشگری روشن کرد اما شیوع و فراگیری ویروس جهش یافته که تحت عنوان "کرونای انگلیسی" شناخته می‌شود ورق را برگرداند و موجب شد فرصت یا تهدید بودن تعطیلات نوروز به عنوان یک مبحث جدید و باب اختلاف نظر میان ۲ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی گشوده شود.
اگرچه همچنان صحبت از احتمال آغاز موج چهارم شیوع کرونا در صورت بی‌توجهی به پروتکلهای بهداشتی شنیده می‌شود اما هنوز هم سرمایه‌گذاران بخش گردشگری در انتظار اعلام نهایی تصمیمات برای رفتن به پیشواز نوروز و به چرخش درآمدن چرخ صنعت گردشگری هستند.
به گفته فعالان حوزه گردشگری و صاحبنظران این عرصه، آماده‌سازی و جان گرفتن دوباره تاسیسات گردشگری که اغلب حدود یک سال تعطیلی موقت را تجربه کرده‌اند برای میزبانی از مسافران و زائران نوروزی کار ساده‌ای نیست، فراخوان نیروی انسانی متخصص و خانه‌نشین شده صنعت گردشگری برای حضور در واحدها و انگیزه دادن به آنها کاری تخصصی و البته زمان‌بر است. در این میان هنوز سیاست مواجهه با تعطیلات نوروزی نیز در هاله‌ای از ابهام است و این برزخ بلاتکلیفی موجب نگرانی فعالان عرصه گردشگری و سرمایه‌گذاران این بخش شده است.
هنوز باید منتظر ماند تا تصمیم نهایی
معاون هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی در این باره گفت: هر یک از ۲ وزارتخانه بهداشت و میراث فرهنگی بر حرف و نظر خود در خصوص بود یا نبود سفرهای نوروزی پافشاری می‌کنند که البته هر یک از زاویه‌ای نظر درستی دارند.
محمد صادق براتی افزود: وزارت بهداشت جهت حفظ سلامت مردم و وزارت میراث فرهنگی به منظور حمایت از صنعت گردشگری و هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با آن تلاش برای انجام وظیفه دارند.
وی تاکید کرد: اما در میان دیدگاههای مختلف ملاک اصلی عمل ما در خراسان رضوی به عنوان یکی از استانهای مهم مسافرپذیر در ایام نوروز، پیروی از مصوبات ستاد ملی مقابله با کروناست.
معاون هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی گفت: بنابراین طبق یک سال گذشته که این استان مجری شایسته مصوبات ستاد ملی مقابله باکرونا در همه بخشها بوده است در این دوره نیز برای مواجهه با سفرهای نوروزی و کم و کیف مربوط به آن بازهم منتظر تصمیم‌گیری ستاد ملی در این رابطه هستیم.
براتی با بیان اینکه رعایت مسائل و پروتکلهای بهداشتی طی یک سال گذشته موجب شد که خراسان رضوی وضعیت مطلوب تری در شیوع بیماری نسبت به سایر مناطق کشور داشته باشد تاکید کرد: ملاک عمل ما در استان و میزبانی از مسافران نوروزی طبق اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا خواهد بود که شنبه هفته آینده مشخص می‌شود.
وی افزود: هنوز باید منتظر این تصمیمات باشیم ضمن این که یک چهارم واحدهای اقامتی استان هم اکنون فعالند که درصورت برقراری سفرهای نوروزی نیاز به آماده‌سازی ندارند و می‌توانند میزبانی خود را به نحو احسن انجام دهند.
او اضافه کرد: با توجه به ابهام موجود در شیوع بیماری در کشور و مناطق مختلف نمی‌توان پیش‌بینی روشنی از نحوه تصمیم‌گیری ستاد ملی مقابله با کرونا داشت.
بلاتکلیفی تاسیسات گردشگری
دبیر و سخنگوی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی هم در این زمینه گفت: متاسفانه با وجود این که ۱۰ روز تا آغاز سال نو باقی مانده هنوز تصمیم روشن و مشخصی برای نجوه مواجهه و مدیریت سفرهای نوروزی اتخاذ نشده است و این امر علاوه بر خسارتی که در صورت تعطیلی به واحدهای گردشگری وارد می‌کند به اعتبار این واحدها نیز لطمه جدی می‌زند.
مجید فرقانی افزود: از ابتدای شیوع ویروس کرونا تا الان به صورت مرتب بر تعداد دفاتر خدمات مسافرتی متقاضی تعطیلی خودخواسته افزوده می‌شود به طوری که تا کنون از مجموع ۴۸۰ دفتر خدمات مسافرتی مجوزدار در استان تعداد ۱۵۰ واحد به حالت تعطیل و نیمه تعطیل درآمده‌اند.
وی با اشاره به سفر اخیر معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی به مشهد ادامه داد: در این سفر خواستار تعیین تکلیف واحدهای زیرمجموعه برای نوروز شدیم اما متاسفانه هنوز تعیین تکلیفی انجام نشده است و اگرچه طبق اعلام رییس جمهوری سفر به شهرهای نارنجی و قرمز ممنوع شده است اما همچنان وعده اعلام نهایی تکلیف سفرهای نوروزی در تاریخ ۲۵ اسفند ماه داده می‌شود.
سخنگوی انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی گفت: باتوجه به عدم اعلام ممنوعیت سفر به این استان و یا مناطق دیگر هم اکنون طبق روال عادی کار در حال ثبت تورهای مسافرتی هستیم و اگر در هفته آینده مشهد جزء شهرهای ممنوعه شود واقعا نمی‌دانیم چه باید با اعتبار و تورهای ثبت شده خودمان بکنیم.
فرقانی ادامه داد: متاسفانه در برخی اظهارنظرهای اعلام شده شنیده می‌شود که گفته شده است اگر مسافری بسته سفر را خرید و به هر دلیلی اعلام تعطیل شد می تواند از بسته خود در بازه زمانی ۶ ماهه استفاده کند در حالی که این امر شدنی نیست چون شرکتهای هواپیمایی و واحدهای اقامتی به خصوص در تورهای خارجی باید این بازه زمانی را و اعتبار۶ ماهه آن را بپذیرند که تا کنون انجام نشده است.
خسارت ۴۲ هزار میلیارد ریالی به گردشگری خراسان رضوی
معاون استاندار خراسان رضوی گفت: طبق آخرین آمار دریافتی تا ۲۰ بهمن ماه امسال در مجموع بیش از ۴۲ هزار میلیارد ریال خسارت ناشی از شیوع ویروس کرونا به صنعت گردشگری استان وارد شده که جبران آن بسیار سخت است.
براتی افزود: پرداخت تسهیلات ۱۲ درصدی گرچه در روند خوب و مطلوبی به متقاضیان انجام شد اما کفاف هزینه‌ها و خسارات را نمی‌دهد.
معاون استاندار خراسان رضوی گفت: بیش از ۳۸ هزار و ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم در حوزه گردشگری خراسان رضوی اشتغال داشتند که با شیوع کرونا بیش از ۱۹ هزار نفر از این تعداد بیکار شده‌اند.
براتی افزود: همچنین بیش از ۵۰ هزار نفر در مشاغل مرتبط و به صورت غیرمستقیم در حوزه گردشگری فعالیت اقتصادی داشتند که بیش از نیمی از این تعداد نیز بیکار شده‌اند و باید به گونه‌ای برای بازگرداندن همه فرصتهای شغلی مستقیم و غیرمستقیم این حوزه تلاش کرد.
ابهام در سیاستهای مواجهه با نوروز امسال
رییس کانون هماهنگی تشکلهای گردشگری خراسان رضوی نیز با بیان اینکه کشف واکسن کرونا و آغاز طرح واکسیناسیون، امیدی برای فعالان و سرمایه‌گذاران عرصه گردشگری است گفت: هنوز وضعیت روشن و واضحی برای مواجهه با تعطیلات نوروز به عنوان فرصتی برای احیای صنعت خسران دیده گردشگری در کشور و خراسان رضوی وجود ندارد.
امیر سزاوار افزود: در آخرین مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا که به امضای رییس جمهوری رسیده است به صراحت اشاره شده با توجه به وضعیت موجود، مردم نیاز به شادی و تجدید نیرو دارند و می‌توانند سفر کنند بنابراین شهرهای دارای وضعیت سفید و آبی برای تردد مسافران آزاد هستند و شهرهای دارای وضعیت زرد با برخی محدودیتها مواجهند.
وی ادامه داد: اما از طرف دیگر رسانه‌ای مانند صدا و سیما انجام سفر از سوی مردم را خیانت نام می‌نهد و وحشت و نگرانی عمومی را تقویت می‌کند.
رییس جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی گفت: این ناهماهنگی و ساز ناکوک موجود در برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، اظهار نظرهای محدودانگارانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و از طرف دیگر رویکرد مثبت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به رونق گردشگری ما را نیز سردرگم کرده است و نمی‌دانیم برای نوروز پیش رو و میزبانی از مسافران چه کنیم.
سزاوار افزود: آماده‌سازی واحدهای اقامتی، پرکردن انبارهای کالا و اقلام خوراکی، آماده‌سازی و فراخوان نیروی انسانی، بازگشایی واحدهای اقامتی و اجرا و نظارت پروتکلهای بهداشتی اقداماتی زمان‌بر هستند که باید از یک تا ۲ ماه قبل از بازگشایی ها انجام شوند و نمی‌توان آنها را در روزهای پایانی سال به دلیل تمدید محدودیتها متوقف کرد زیرا این اقدام صرفا بر افزایش خسارت واحدها منجر خواهد شد.
وی ادامه داد: برای برخورد و مواجهه با سفرهای نوروزی نیازمند یک صدایی و سیاست واحد در همه بخشها هستیم که امیدواریم بخشهای مختلف در این زمینه به اشتراک نظر برسند.
او با بیان این که از مجموع ۲۴۰ هتل رسمی دارای مجوز در استان خراسان رضوی هم اکنون ۶۴ هتل فعال و مابقی تعطیل هستند گفت: اگر میزبانی از مسافران نوروزی قطعی باشد این شمار هتل کافی نیست و باید نسبت به ورود هتلهای در شرایط تعطیلی موقت به عرصه فعالیت هرچه زودتر اقدام شود.
۲۵ اسفند روز موعود
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز با بیان این که وقوع حوادث غیرمترقبه و اثر منفی بر صنایع مختلف همیشه وجود داشته اما شیوع ویروس کرونا و تبعات ناشی از آن در جهان بی‌سابقه بوده است گفت: نحوه مواجهه با سفرهای نوروزی و مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا درباره بود و نبود این سفرها در روز ۲۵ اسفند ماه هفته آینده روشن می‌شود.
ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: بنابراین همه برنامه‌ریزی‌ها برای میزبانی از مسافران نوروزی تا این تاریخ و اعلام رسمی معطل مانده است هر چند که می‌دانیم توان واحدهای گردشگری و اقامتی ما بالاست.
وی تاکید کرد: تاکنون هیچ گزارشی از ابتلای مسافران واحدهای اقامتی مشهد و استان به بیماری کووید ۱۹ نداشته‌ایم و این نقطه قوتی برای ماست.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به بازگشایی یک چهارم واحدهای اقامتی استان از پنجم خرداد ماه امسال تاکنون افزود: میانگین تکمیل ظرفیت این واحدها ۲۰ تا ۲۲ درصد بوده که نشان از تراکم اندک جمعیت مسافران و نیز وجود شرایط مطلوب برای برگزاری سفر دارد.
مکرمی‌فر افزود: طبق بررسیهای انجام شده بعد از بیمارستانها واحدهای اقامتی بیشترین میزان رعایت پروتکلهای بهداشتی را دارند و بازدیدهای سرزده از این واحدها نیز گویای رعایت کامل دستورالعملها در این واحدهاست.
وی با بیان این که تاکنون از بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ واحد و تاسیسات گردشگری در این استان هیچ واحدی اعلام انصراف از فعالیت نداشته و صرفا سه چهارم واحدها تقاضای تعطیلی موقت کرده‌اند ادامه داد: رونق گردشگری و مشاغل وابسته به آن می‌تواند موجب تحول و رونق اقتصاد استان شود و با رونق سفر شاهد رشد فزاینده گردشگری داخلی خواهیم بود زیرا تا باز شدن کامل مرزهای خارجی و انجام سفرهای خارجی هنوز زمان بیشتری مورد نیاز است.
او در خصوص پرداخت تسهیلات حمایتی در حوزه گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز گفت: تاکنون در این زمینه تقاضا برای دریافت هزار و ۳۲۰ میلیارد ریال تسهیلات ثبت شده که ۸۸۰ میلیارد ریال آن پرداخت شده است.
بنا بر آخرین اعلام سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاکنون یک میلیون و ۷۰۶ هزار و ۵۵۹ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده اند و با فوت ۸۱ تن از مبتلایان طی ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در ایران به ۶۰ هزار و ۸۶۷ تن رسیده است.