هرچند برای کنترل گستره وسیعی از پیام‌هایی که به طور مستمر در ارتباطات انسانی یا رسانه‌ای با آن مواجه هستیم، به مهارت‌های زندگی و همچنین «سواد رسانه‌ای» نیاز داریم، اما تا حدودی با روش‌های ساده نیز می‌توان به نیکوترین حال و تغییر نگرش دست یافت؛ روش‌هایی که شاید در نخستین مواجهه با آنها مقاومتی در درون خود حس کرده و شایدها و بایدهای زیادی را مطرح کنیم، اما باید توجه داشته باشیم که مقاومت در برابر این روش‌ها بیش از همه به خودمان لطمه می‌زند.
این روش‌ها نه جلوی انتشار ویروس کرونا را می‌گیرد و نه اضطراب و نگرانی ناشی از شرایط اقتصادی و مسایل دیگر را به طور کامل برطرف می‌کند، بلکه از شدت آنها می‌کاهد تا احساس بهتری در آستانه نوروز داشته باشیم و این حس و حال را به عنوان یک موجود اجتماعی به دیگران انتقال دهیم؛ در طرف مقابل، حس منفی و اضطراب ناشی از انتشار خبرهای بد در فضای مجازی و دست به دست شدن آن، از یک کاربر به کاربر دیگر انتقال می‌یابد.
اما نوروز در پیش است و بهانه‌های زیادی برای داشتن حس و حال خوب وجود دارد تا جایی که در دعای تحویل سال نیز از درگاه ربوبی می‌خواهیم که طبیعت وجود ما را به بهترین و نیکوترین طبیعت‌ها تبدیل کند و این تغییر باطنی یا ظاهری وجودی ما را همسو با تغییر و دگرگونی طبیعت ظاهری، در مسیر بالندگی قرار دهد.
به ویژه اگر شرایط و فضای زندگی برای حضور در طبیعت و رسیدگی به گل و گیاه و درختان مهیا باشد، می‌توان ضمن بهره‌مندی از طبیعت، به همان روش‌های روان‌نشاختی و میان‌رشته‌ای روی آورد و حس خوب زندگی و تغییر نگرش را بیش از پیش تجربه کنیم.
«زهرا مصباحی»، کارشناس ارشد روان شناسی به ایرنا می‌گوید که در این روزها برای رسیدن به «أَحْسَنِ الْحَالِ» باید احساسات و نگرانی‌های خود را و لو از طریق تلفن یا فضای مجازی بیان کنیم؛ در حقیقت این کارشناس ارشد روانشناسی از طریق توصیه‌های کاربردی این علم به دنیای ارتباطات اجتماعی و نقش آن در جلوگیری از افسردگی و اضطراب وارد می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: شکی نیست که مراقبت از سلامت جسمی و رعایت مواردی چون خواب کافی، امنیت غذایی و داشتن فعالیت فیزیکی مناسب نیز در تقویت حس و حال نیکو موثر است، اما در کنار آنها باید مراقب باشیم که در هنگام گفت‌وگو با دیگران فقط روی مشکلات مایوس‌کننده و از جمله بیماری متمرکز نشویم.
مصباحی می‌گوید که نوع افکار و نگرش ما بر احساس روانی و فیزیکی ما تاثیر می‌گذارد؛ افکار منفی باعث ایجاد استرس، اضطراب و اختلال خواب، بی‌اشتهایی، اختلال در تمرکز و کاهش انرژی و خستگی می‌شود و به همین دلیل باید از افکار و نگرش منفی پرهیز کنیم.
وی با توجه به جایگاه شبکه‌های اجتماعی در زندگی امروزی، به نقش ارتباطات و رسانه در تقویت حس خوب زندگی هم اشاره دارد و توصیه می‌کند که در آستانه نوروز که همه‌چیز در حال نو شدن است، از چک کردن مداوم اخبار و به خصوص فضای مجازی پرهیز کنیم.
به گفته این کارشناس ارشد روانشناسی، اخبار و اطلاعات را صرفاً باید از طریق منابع معتبر کسب کنیم و در حضور خانواده و به ویژه کودکان از اخبار بد صحبت نکنیم؛ همچنین بازی با کودکان و خودداری از مصرف دارو بدون تجویز پزشک نیز از توصیه‌های «مصباحی» برای ایجاد حس خوب زندگی در آستانه نوروز است.
کارشناس روانشناسی: گاهی اپیدمی اضطراب خیلی سریع‌تر از اپیدمی بیماری رشد می‌کند به همین دلیل اخبار اضطرابی را در فضای مجازی بازنشر ندهیم تا به عامل این اپیدمی تبدیل نشویم.
وی تاکید می‌کند که اگر اشتغال ذهنی دائم با وقایع استرس‌زا، اختلال در تمرکز و خواب و افت عملکرد داریم، باید به جهت دریافت خدمات سلامت روان به مراکز خدمات جامع سلامت یا مراکز تخصصی مشاوره‌ای مراجعه کنیم.
تلاش برای ارتقای سلامت روان در مراکز خدمات جامع سلامت
مسوول سلامت روان دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مراغه نیز به ایرنا می‌گوید: با هدف تقویت و ارتقای سلامت روان از سال ۱۳۹۴ و بعد از اجرای طرح تحول سلامت، اقداماتی چون شناسایی اختلالات روان همچون اضطراب، افسردگی و غربالگری افراد در معرض خطر در مراکز خدمات جامع سلامت دنبال می‌شود.
به گفته «نسرین فدایی‌وش»، برای ارتقای مهارت‌های زندگی نیز اقداماتی چون برگزاری کلاس‌های آموزشی، برپایی نمایشگاه‌های مرتبط و ارجاع به مراکز تخصصی در صورت لزوم ضمن ادامه آموزش‌های مداخله‌ای و موارد متعدد و تخصصی دیگر در دستور کار قرار دارد.
«زهره اصولی»، کارشناس واحد سلامت روان این دانشکده نیز با تاکید بر نقش مهارت‌های زندگی می‌گوید: در مراکز خدمات جامع سلامت توانمندسازی افراد جامعه در زمینه‌های دانش، نگرش و مهـارت بـه صورت تلفیقی در دستور کار قرار می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: تعریف «یونیسف» از مهارت‌های زندگی بر شواهد پژوهشی مبتنی است که نشان می‌دهد اگر توانمندسازی افراد جامعه در همه این زمینه‌ها بـه صورت تلفیقی مورد توجه قرار نگیرد، نتیجه مورد انتظار یعنی کـاهش رفتـارهـای پرخطـر به دست نمی‌آید و این تعریف مبتنی بر تغییر رفتار است.
تعریف یونیسف از مهارت‌های زندگی: «یک رویکـرد مبتنـی بـر تغییر رفتار یا شکل‌دهی رفتار که برقراری توازن میان سه حوزه را مدنظر قرار می‌دهد؛ این سه حوزه عبارتند از دانش، نگرش و مهارت‌ها»
وی اضافه می‌کند: مهارت‌های زندگی در سه سطح شامل «مهارت‌های پایه‌ای و اساسـی»، «مهارت‌های شـرایط خـاص نظیر مذاکره، رفتار جرأت‌مندانه و حل تعارض» و «مهارت‌های کاربردی نظیر مبارزه با نقش‌های جنسیتی یا امتناع از سوءمصرف مواد» دسته‌بندی و آموزش داده می‌شود.
به گفته وی این روزها خیلی‌ها اضطراب ابتلا به ویروس کرونا را دارند و از آنجایی که اضطراب می‌تواند روی سیستم ایمنی تأثیر منفی داشته باشد و بدن را در برابر بیماری‌ها تضعیف کند، باید با آن مقابله شود.
«اصولی» ادامه می‌دهد: گاهی اضطراب باعث رفتارهای ناکارآمد می‌شود؛ برای مثال ممکن است باعث شود افراد به صورت مکرر اخبار اشتباه یا ناخوشایند را برای هم ارسال کنند و پیام‌های درست و دستورالعمل‌های علمی را ندیده بگیرند.
به گفته وی از جمله کارهایی که فرد مبتلا به اضطراب انجام می‌دهد و چرخه اضطراب خودش و دیگران را بیشتر می‌کند، جست‌وجوی مداوم خبر در رسانه‌ها، شبکه های اجتماعی نامعتبر است.
از حس خوب زندگی تا تاب‌آوری اجتماعی
ارتباطات چه از نوع انسانی و چه از نوع رسانه‌ای آن، تیغ دولبه‌ای است که می‌تواند از یک سو به ارتقای سطح آگاهی، رسیدن به «أَحْسَنِ الْحَالِ» و در نهایت به تاب‌آوری اجتماعی منجر شود و از سوی دیگر اضطراب و سردرگمی را به دنبال داشته باشد.
پژوهشگران علوم اجتماعی از مدت‌ها پیش، توجه خود را به نگرش‌ها و نقش ارتباطات در آن معطوف کرده‌اند تا حدی که «گوردون آلپورت» در نخستین ویرایش کتاب «درسنامه روانشناسی اجتماعی» در سال ۱۹۳۵ از نگرش به مثابه مفهومی غیرقابل صرف نظر برای روانشناسی اجتماعی یاد کرده است.
نگرش‌ها همچنین بر اساس آنچه که در کتاب «دانشنامه بین‌المللی ارتباطات» با ویراستاری «دکتر مسعود کوثری» و «دکتر حسن بشیر» درج شده، «به معنای واکنشی ارزیابی‌کننده به یک موضوع یا شیء تعریف شده است که در مطالعه اقناع، درک انسان، واکنش به سیاستمداران، نژادپرستی، کلیشه‌سازی واکنش به رسانه‌ها و غیره اهمیتی حیاتی دارد» و این بدان معناست که تغییر در نگرش را می‌توان در زمینه اقناع و تاب‌آوری نیز موثر دانست.
فربد فدایی، عضو انجمن علمی روان‌پزشکان ایران نیز پیش از این به خبرنگار ایرنا گفته بود که یکی از مهمترین عناصر جهت مواجهه با استرس و چالش‌های روانی، افزایش تاب‌آوری با هدف مقاومت در برابر فشارهای روانی بوده و یکی از اقدامات اساسی جهت افزایش تاب‌آوری، تغییر نگرش آدمی نسبت به مسائل متعدد است.
بر همین اساس و با توجه به گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی، امروزه تغییر نگرش در حوزه ارتباطات از اهمیت زیادی برخوردار است و با همین تغییر می‌توان تا حدودی در مسیر تقویت تاب‌آوری اجتماعی حرکت کرد.