اقتصاد ایران در نزدیک به هشت سال عمر دولت‌های یازدهم و دوازدهم، مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرده است. با توجه به ارتباط وثیق و تنگاتنگ اقتصاد و سیاست بویژه سیاست خارجی، یکی از اولویت‌های دولت روحانی در آغاز کار، حل بحران پرونده هسته ای بود که سال‌ها ظرفیت‌های دستگاه دیپلماسی کشور را به خود مشغول کرده بود. دولت روحانی از طریق توافق هسته ای (برجام) با قدرت‌های بزرگ جهان، این مانع را از پیش رو برداشت و اقتصاد وارد مسیر شکوفایی و عادی سازی شرایط شد اما به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در سال 2017 در آمریکا و خروج این کشور از برجام در اردیبهشت 1397 و اعمال سیاست فشار حداکثری، ایران را با شرایط جدیدی مواجه کرد؛ شرایطی که الزامات جدیدی همچون مواجهه کارآمد دولت و نظام را با این سیاست خصمانه و حمایت از معیشت مردم در شرایط تحریمی، برای دستگاه سیاستگذاری ایجاب می‌کرد. سیاست فشار حداکثری به گفته مقامات‌آمریکا، نه برای نشاندن ایران پای میز مذاکره بلکه برای فروپاشی ایران و نظام سیاسی حاکم بر آن طراحی شده و با شدت و حدت تمام در دستور کار قرار گرفته بود. از این جهت، اقتصاد ایران در این سال‌ها فشارهای بی‌سابقه‌ای متحمل شد و طبیعتا دولت در خط مقدم مقابله با این سیاست خصمانه قرار داشت. اسحاق جهانگیری در جایگاه معاون اول رییس جمهوری به دلیل سال‌ها حضور در پست‌های مدیریتی سیاسی و اقتصادی، در کانون تصمیم‌گیری‌های دولت قرار داشته است.
وی در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا روایتی از نزدیک به هشت سال مواجهه با جنگ اقتصادی ظالمانه ارائه می‌کند؛ اینکه چگونه با آغاز تحریم‌های‌آمریکا جهت گیری و سیاستگذاری اقتصادی و سیاسی دولت وارد مسیر تازه‌ای شد، اینکه دولت در راستای بیانات مقام معظم رهبری رفع عزتمندانه تحریم را در دستور کار قرار داد، و برای خنثی سازی تحریم هم در این مدت اقدامات گسترده ای انجام داد. از کنترل و مدیریت تقاضای ارز در داخل تا تهاتر پیچیده کالا و فروش نفت از مسائلی است که جهانگیری در این گفت و گو به تشریح‌آنها پرداخته است.
وی در این گفت و گو به انتقادات منتقدین هم پاسخ داد؛ انتقاداتی از این جنس که بخش زیادی از مشکلات اقتصادی نه به علت تحریم بلکه به علت ناکارآمدی بوده است، یا اینکه آنها می توانند تحریم را دور زده و نفت بفروشند ولی دولت نمی خواهدآنها وارد این کار شوند. جهانگیری در این گفت و گو به این انتقادات پاسخ داده است. بخش نخست گفت وگوی او با ایرنا که به مسائل سیاسی از جمله انتخابات اختصاص داشت، روز گذشته تقدیم شد و اکنون، بخش دوم آن را که بر مسایل اقتصادی متمرکز است، پیش رو دارید:
به مردم حق می دهیم گلایه داشته باشند و ناراحت باشند
جهانگیری در باره تلاش‌های دولت تدبیر و امید در حوزه اقتصادی اظهارداشت: دولت در این هفت و سال و نیم که از عمرش گذشته، کارهای مهمی انجام داده است ولی باید بپذیریم مردم در شرایط سخت و دشواری هستند و باید به آنان حق داد که نگران بوده و گلایه داشته باشند و حتی از گله هم بالاتر، از مسئولان ناراحت باشند. به هر حال، زندگی مردم در شرایط بسیار سخت است.
وی افزود: وقتی دولت در سال ۹۲ شروع به کار کرد، ما در سیاست خارجی دچار یک شرایط بسیار سخت و بحرانی بودیم و پرونده ایران در شورای امنیت سازمان ملل بود. قطعنامه‌های متعددی علیه ایران وضع شده بود، تحریم‌های متعددی در زمینه‌های مختلف نفت بانک و حمل و نقل را داشتیم اما در عین حال تحریم‌ها سقفی را تعیین کرده بود که می‌شود گفت این تحریم‌ها فشاری بر دولت و حکومت بود تا آن را وادار کند در زمینه مذاکره به توافقی برسند.
معاون اول رییس‌جمهور ادامه داد: در زمینه اقتصادی هم شرایط بسیار سخت بود. ما هم با تورم بسیار بالایی حدود ۴۰ درصد در سال ۹۲ روبه‌رو بودیم؛ هم با رشد اقتصادی منفی ۷ درصد در سال ۹۱ مواجه بودیم. علاوه بر این سرمایه‌گذاری کشور طی سالیان متمادی منفی بود.
سه هدف‌گذاری دولت یازدهم در عرصه کلان
جهانگیری با اشاره به وقایع سال ۸۸ و نگرانی‌های جدی ایجاد شده در این زمینه تصریح کرد: مسائل سیاسی داخل کشور که بعد از ۸۸ اتفاق افتاده بود، عمیق بود. جریان‌های سیاسی و قوای سه گانه به یکدیگر با دید منفی نگاه می‌کردند. در این شرایط دولت در سال ۹۲ چند هدف‌گذاری اصلی کرد.
وی با بیان اینکه هیچ جای دنیا نیست که اقتصاد با سیاست خارجی رابطه یک به یک نداشته باشد، خاطرنشان کرد: به هر میزان که سیاست خارجی به سمت تنش و مشکل می‌رود، وضع اقتصادی سخت می‌شود و به هر میزان اقتصاد بزرگ و توانمند می‌شود، می‌تواند پشتوانه محکمی برای مسائل سیاست خارجی باشد. برای همین هدف‌گذاری اول حل مسائل سیاست خارجی بود.
معاون اول رییس‌جمهوری، هدف‌گذاری دوم را حل مسائل داخلی برشمرد و اظهارداشت: حل مسائل داخلی، تفاهم ملی و انسجام داخلی برای دولت بسیار مهم بود. مسئله سوم نیز حل مسائل اقتصادی بود که در این بخش تا سال ۹۶ دستاوردها در این هدف‌گذاری‌ها مثبت بود.
جهانگیری افزود: این در حالی بود که تقریباً در مدت دو سال و نیم از چهار سال اول آقای دکتر دولت روحانی تحریم‌های قبلی وجود داشت و هیچ تحریمی تا دی ماه سال ۹۴ کم نشد و سال ۹۴ (با توافق برجام در تیرماه همان سال) بود که تحریم‌ها رفع شد.
وی با بیان اینکه تورم را با وجود تحریم‌ها تک‌رقمی کردیم، تصریح کرد: در این مدت، رشد اقتصادی مثبت شد به گونه‌ای که در سال ۹۵ بالاترین رشد اقتصادی را در سطح دنیا داشتیم. در طول هشت سال قبل دولت یازدهم، متوسط اشتغال ۱۴ هزار شغل بود ولی ما به بالای ۵۰۰ هزار شغل متوسط در سال رسیدیم. در مجموع، یک اقتصاد رشد مثبت و اشتغال‌زا حاکم شد.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه در آن زمان انسجام داخلی هم خوب بود و برجام هم به عنوان یک راهکار موفق بین‌المللی به دست آمد و در خارج از کشور بزرگترین موفقیت دیپلماتیک قرن لقب گرفت، یادآور شد: سال ۹۶ همین وضعیت را داشتیم. البته در مواقعی گاهی یک یا دو ماه اتفاقی در اقتصاد پیش می‌آمد اما همه اینها گذرا بود و اقتصاد روند خود را طی می‌کرد. من تعبیری داشتم که ما اقتصاد را از ته دره بیرون آوردیم. سرعتش کم بود ولی پیش‌بینی می‌کردیم سرعتش در دور دوم با همان روند اضافه شود.
دامنه خطرناک جنگ اقتصادی برای مسئولان درجه یک هنوز جا نیفتاده است
جهانگیری با اشاره به برخی سنگ‌اندازی‌ها عنوان کرد: واقعیت این است که در همان دوره اول، بعد از برجام عده‌ای در داخل کشور سعی کردند به هر روش ممکن چوب لای چرخ دولت و استفاده از منافع برجام بگذارند. برجام می‌توانست در همان ماه‌های ابتدایی میلیاردها دلار پول برای سرمایه گذاری به ایران بیاورد.
وی به سفر رییس‌جمهور چین به ایران اشاره کرد و گفت: رییس‌جمهور چین در آن زمان به ایران آمد. اصرار داشتیم توافقی که انجام می‌شود را کمی معطل کنیم اما مسئولان همراه رییس‌جمهور چین در همان سفر، اصرار داشتند قرارداد راه‌آهن برقی تهران به مشهد حتماً امضا شود و توافق با یک بانک چینی برای دادن ۳۰ میلیارد دلار خط اعتباری در آن سفر امضا شود که امضا شد. کشورهای مختلفی مانند کره جنوبی توافقات سنگینی با ایران انجام دادند اما عده‌ای با هر روشی تلاش کردند دولت را در استفاده از این منابع دچار مشکل کنند.
معاون اول رییس‌جمهور اضافه کرد: اما در سال ۹۷ و از اردیبهشت وارد یک دوره جدید و سخت شدیم. این دوران، دوران جنگ اقتصادی بود که رییس‌جمهور آمریکا علیه ایران از اردیبهشت ۹۷ شروع کرد ولی هنوز برای بسیاری از مسئولان درجه یک کشور جا نیفتاده است که جنگ اقتصادی می‌توانست تا چقدر دامنه خطرناکی داشته باشد.
هدف تحریم‌ها یکسره کردن تکلیف جمهوری اسلامی بود
به گفته جهانگیری، طراحی آمریکایی‌ها این بود که با ابرتحریم‌هایی که علیه اقتصاد ایران وضع کردند، اقتصاد ایران در همان شش ماه نخست جنگ اقتصادی دچار فروپاشی شود و از این طریق مردم را به خیابان‌ها کشانده و تکلیف جمهوری اسلامی را یکسره کنند.
وی گفت: در این مقطع هدف‌گذاری ما از ابتدای سال ۹۷ به طور کامل تغییر کرد. از آن زمان توسعه، پیشرفت و اجرای طرح‌های مهم اقتصادی هدف‌گذاری ما نبود؛ هدف‌گذاری ما این بود که چه کار کنیم که اقتصاد کشور را از فروپاشی نجات بدهیم، زندگی مردم از هم نپاشد و شرایط از اینکه هست، سخت‌تر نشود. بنابراین روی دور زدن و بی اثر کردن تحریم‌ها تمرکز کردیم.
معاون اول رییس‌جمهور اضافه کرد: در این مرحله تحریم‌ها برای فشار به دولت و نشاندن آن پای میز مذاکره نبود. تحریم‌ها برای این بود که تکلیف جمهوری اسلامی را یکسره کند. عده ای در داخل می‌گفتند توافق برجام بد است و ترامپ هم گفت این بدترین توافقی است که علیه آمریکا وضع شده است. در این شرایط زندگی مردم خیلی سخت شد.
می‌خواستند دولت را وادار کنند که برجام را به هم بزند/ رییس‌جمهور در باقی ماندن برجام خیلی نقش داشت
جهانگیری خاطرنشان کرد: ما سعی کردیم در سیاستگذاری‌های‌مان شرایطی که معیشت مردم را حفاظت می‌کند، اعمال شود. کارهای زیادی هم انجام گرفت اما شرایط مردم بسیار سخت بود. ما تلاش کردیم برجام به هم نخورد. این یک هدف‌گذاری بود. اگر یادتان باشد در مجلس پشت تریبون می‌رفتند، برجام را آتش می‌زدند و می‌خواستند دولت را وادار کنند که برجام را به هم بزند اما دولت سعی کرد برجام را نگه دارد و رییس‌جمهور در باقی ماندن برجام خیلی نقش داشت.
وی با اشاره به اینکه شرایط اقتصادی را برای چگونگی کمک‌رسانی به اقشار مختلف مردم بررسی کردیم، اظهارداشت: در این سه سال علیرغم فروش بسیار کم نفت، آسیب دیدن وضعیت درآمدهای دولت و کاهش یافتن میزان درآمدهای ارزی دولت، سعی کردیم از اینکه فشار بیشتری بر مردم وارد شود، جلوگیری کنیم. همین میزان کالایی که صادر می‌کنیم، قیمتش کمتر شد و هزینه واردات بسیار بالا رفت یعنی اگر کالایی را ۱۰۰ دلار می‌فروختیم با این شرایط ۸۰ دلار می‌فروختیم و اگر کالایی را ۱۰۰ دلار وارد می‌کردیم اکنون ۱۲۰ تا ۱۳۰ دلار آن را می‌خریم.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه هزینه‌های مضاعفی در صادرات و واردات بر کشور ما تحمیل شد و کارایی منابع‌مان را به حداقل رساند، عنوان کرد: با این همه تلاش کردیم تا شرایط زندگی مردم از اینکه هست، بدتر نشود. همچنین تلاش کردیم کالاهای اساسی و دارو تحت هر شرایطی تامین شود. از اواخر سال ۹۸ کرونا وارد کشور شد. در بحث مقابله با کرونا حداقلش این شد که با کشورهای دیگر قابل مقایسه هستیم. من نمی‌گویم بهتر یا بدتر بودیم. مردم خودشان قضاوت کنند کشوری که درگیر یک جنگ اقتصادی و یک ابرتحریم قرار گرفته، چگونه توانسته کشور را در این شرایط کرونایی مدیریت کند.
با حل مسائل بین‌المللی، اقتصاد کشور به سرعت به مسیر اصلی برمی‌گردد
جهانگیری با بیان اینکه کرونا در کشورهای پیشرفته هم پدیده جدیدی بود، یادآور شد: کرونا در کشور بسیاری از شغل‌ها را از بین برد. ۵۰ درصد شاغلین در بخش خدمات است. خدمات بیشترین آسیب را دید و بیش از یک میلیون شغل در بخش خدمات، هتل‌ها، رستوران‌ها و آمد و رفت‌های بین شهری و... را از دست دادیم.
وی با تاکید بر اینکه اکنون از سختی کار تا حد زیادی عبور کرده‌ایم، بیان کرد: عده‌ای سعی می‌کنند مردم را نسبت به آینده مایوس و ناامید کنند اما شرایط فعلی دست‌کم به ما این علامت را می‌دهد که افق‌های روشنی پیش‌روی کشور است و کشور می‌تواند مسائل خود را با دنیا حل کند.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه اکنون این پیام به دنیا داده شده است که مردم ایران، پای انقلاب و کشور خود ایستاده‌اند و می‌توانند در مقابل سختی‌ها تحمل و آن را مدیریت کنند، گفت: این افق روشن پیش‌روی ما است که در آینده بتوانیم مسائل بین‌المللی را هم حل کنیم. من مطمئنم با حل مسائل بین‌المللی، شرایط اقتصادی کشور به سرعت به مسیر اصلی خود برخواهد گشت.
آمریکایی‌ها دنبال راهکاری هستند تا به برجام برگردند/ تدبیر دولت دستیابی به اجماع در داخل است
جهانگیری در پاسخ به این سوال که چه میزان از سیاست و روابط خارجی در دست دولت است و دولت چقدر می‌تواند مسائل بین‌المللی را حل کند؟، اظهار داشت: این کار دشواری است و من نمی‌توانم بگویم دولت می‌تواند ۱۰۰ درصد این کار را انجام دهد چون اگر قرار بود دولت بتواند، تا الان کار را تمام کرده بود. تدبیر دولت این است که حتماً اجماع در داخل به وجود بیاید. مسئله‌ای به این مهمی بدون اجماع در داخل، دوباره هزینه‌های جدیدی را برای کشور درست می‌کند.
وی اضافه کرد: اگر یکی، دو ماه بیشتر تلاش کنیم که همه نیروها و همه قوای موثر روی شیوه به تفاهم برسند، خوب است. مقام معظم رهبری از ابتدا اعلام کردند اگر بشود تحریم‌ها را یک ساعت زودتر رفع کرد هم نباید تاخیر اتفاق بیفتد و این جهت‌گیری مهمی است که تحریم‌ها را عزتمندانه برطرف کنیم.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه آمریکایی‌ها از برجام بیرون رفتند و تحریم ها را شروع کردند، تصریح کرد: ما تعهدات خود را تا سال ۹۸ به صورت کامل اجرا کردیم و پس از آن بود که برخی از تعهدات خود را در چارچوب برجام کم و اعلام کردیم به محض اینکه تحریم‌ها را بردارید، ما هم به برجام برمی‌گردیم. الان هم فکر می‌کنم آمریکایی‌ها دنبال راهکاری هستند تا به برجام برگردند.
با یک میلیون بشکه هم می‌شد بودجه را اداره کرد
جهانگیری در پاسخ به سوالی در خصوص انتقادات منتقدین و اینکه معمولا بخش اعظم مشکلات را ناشی از ناکارآمدی و نه تحریم ارزیابی می کنند و نقش کارشکنی‌های داخلی در عدم پیشبرد برنامه‌های دولت گفت: دوره دو سال و نیم اول دولت آقای دکتر روحانی را با دوره دو سال و نیم آخر دولت آقای احمدی‌نژاد که در هر دو دوره یک گونه تحریم حاکم بود، پیش‌روی ماست. در آن دو سال و نیم، میزان اشتغال ۱۴ هزار نفر، رشد اقتصادی منفی ۷ درصد و نرخ تورم ۴۰ درصد بود. اما در دو سال و نیم آغاز دولت یازدهم، رشد اقتصادی ما مثبت، اشتغال ما حدود ۴۰۰ هزار شغل سالانه بود و همه شاخص‌های اقتصادی مثبت شد.
معاون اول رییس‌جمهور افزود: دو سال و نیم ابتدای آغاز به کار دولت یازدهم اصلاً قابل مقایسه با آن دو سال و نیم آخر دولت دهم نیست در حالی که آنها هشت سال تجربه اداره کشور را هم داشتند. اینها قابل مقایسه است و می‌توان با عدد و رقم بیان کرد.
وی با بیان اینکه ما در بودجه خیلی تلاش کردیم اتکا به نفت را کم کنیم، ابراز داشت: دولت قبل از دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت تولیدی ایران را در تحریم دوره قبل، اجازه صادرات یک میلیون بشکه در روز را داشت. من فکر می‌کنم با یک میلیون بشکه هم می‌شد بودجه کشور را اداره کرد و ما هم اداره کردیم. حتی در سال ۹۳ نفت ۱۰۰ دلاری به بشکه‌ای ۳۰ دلار رسید اما در رشد وقفه‌ای به وجود نیامد و مسیر اقتصاد کشور ادامه پیدا کرد.
مخالفان دولت مشکلات را ۱۰ برابر کرده و بر سر دولت کوبیدند/ یکجا سخن همدلانه از جریانات سیاسی مقابل ندیدم
جهانگیری با بیان اینکه تحریم‌های چند سال اخیر بسیار ناجوانمردانه و ظالمانه بوده و نقاط کلیدی کشور مورد حمله قرار گرفته است، عنوان کرد: هدف‌شان این بود کشور را از هم بپاشند. هدف فشار آوردن به دولت و نشاندن آن پای میز مذاکره نبود. در همین بودجه سال ۹۹ تاکنون ۵۷۰ هزار میلیارد تومان هزینه کردیم که فقط ۹ هزار میلیارد تومان آن از محل درآمد نفتی بوده است و این یعنی صفر و اگر ۳۰ درصد هم بود باید ۲۰۰ هزار میلیارد تومان می‌شد اما کسی احساس نکرد که اداره بودجه دولت به مشکل خورده است.
وی ادامه داد: اتفاقاً در همین دوره افزایش حقوق کارکنان را داشتیم و حقوق معلمان و بازنشستگان را افزایش دادیم چون می‌دانستیم مردم در فشار سنگین اقتصادی هستند. البته معتقدم با این افزایش‌ها هنوز هم وضع زندگی آنها سخت است و تاثیر تحریم‌ها در این دوره بسیار تعیین‌کننده بود.
معاون اول رییس‌جمهور با اشاره به اقدامات مخالفان دولت بیان کرد: در شرایطی که دولت در این جنگ قرار داشت و مقام معظم رهبری به رییس‌جمهور فرمودند شما فرمانده جنگ اقتصادی هستید، من یکجا سخن مهربانانه و همدلانه‌ای از جریانات سیاسی مقابل ندیدم و نشنیدم که یکی از آنها با دولت همدلی کند که ما باید کمک کنیم. هر جا مشکلی بود آن را ۱۰ برابر کردند و بر سر دولت کوبیدند. سعی کردند مدیران دولت را بی‌انگیزه کنند و به آنان فشار بیاورند تا ببرند و کار را رها کنند.
جهانگیری با بیان اینکه انواع و اقسام فشارها در این دو، سه سال از سوی مخالفان علیه دولت یادآور شد: با این همه چون دولت متعهد به مردم بود و شرایط مردم را درک می‌کند، سعی داشت تا از همه این فشارها عبور کند و حتی مطالب بسیار گفته شده علیه دولت را بی‌پاسخ گذاشتیم. این هم در تاریخ قابل ارزیابی است.
وی گفت: حتماً در تصمیم‌گیری‌های‌مان اشتباهاتی داشتیم، در سیاست‌گذاری‌ها خطاهایی داشته‌ایم و حتماً در چیدمان مدیریت‌هایمان جاهایی اشتباه رفته‌ایم و مدیرانی متناسب با این شرایط در جایی که باید قرار نگرفتند. اینها واقعیت‌هایی است که نمی‌شود از آن عبور کرد اما تعداد این موارد محدود است و عمده فشارها به تحریم‌ها برمی‌گردد.
معاون اول رییس‌جمهور درباره ادعای برخی از ارگان ها و نهادها مبنی بر کمک به دولت در دوران تحریم به ویژه در بحث فروش نفت گفت: از ابتدای تحریم‌ها در سال ۹۷ مسئله ما این بود که چگونه باید نفت را بفروشیم و پول آن را چگونه جابه‌جا کنیم. علاوه بر نفت، پتروشیمی و فولاد هم تحریم شد. یعنی تمام کالاهای تامین‌کننده ارز برای کشور تحریم شد. کشتیرانی که باید کالاها را جابه‌جا می‌کرد و بنادری که کالا باید وارد آن می شد، همه تحریم شد.
مدعیان حتی نتوانستند یک بشکه نفت بفروشند/ تنها کسی که به ما کمک کرد، سردار سلیمانی بود
جهانگیری با بیان اینکه دولت در شورای عالی امنیت ملی، ستادی به نام ستاد مقابله با تحریم ایجاد کرد که خودم مسئول آن ستاد هستم، اظهار داشت: در آنجا تقریبا هفتگی جلسه برگزار می‌شود. اختیارات ستاد هم اختیارات خوبی است. در این ستاد سیاستگذاری می‌شود که چگونه تحریم‌ها دور زده شود. ریسک‌هایی را هم مسئولان می‌پذیرند و کسی که می‌خواهد با این شرایط نفت بفروشد، به هر حال ریسک دارد؛ اینکه چگونه بفروشد، روی کشتی پرچم دیگری نصب کند و با پرچم دیگر این کار را انجام دهد. تصمیمات مهمی در این ستاد گرفته شد.
وی با بیان اینکه خیلی‌ها مدعی بودند که ما می‌توانیم نفت صادر کنیم اما دولت نمی‌خواهد این کار را به دست آنها بدهد، تصریح کرد: مخصوصا خیلی نیشدار هم گفته می‌شد که دولت نمی‌خواهد و من مانده بودم که اینها چگونه آدم‌هایی ملی هستند که اینگونه درباره کسانی که همه زندگی‌شان را وقف این نظام و انقلاب بوده، تهمت می‌زنند.
معاون اول رییس‌جمهور افزود: هر کدام مدعی شدند ما با آقای زنگنه توافق کردیم تا به آنها مجوز بدهیم. زمانی وزیر نفت محاسبه کرد که اگر قرار بود آنها صادرات داشته باشند، روزی هشت میلیون بشکه مجوز داده شده بود. همه دست‌شان بالا رفت و هیچکس نتوانست حتی بشکه نفت بفروشد. تنها کسی که توانست در مقطعی به ما کمک بکند، سردار سلیمانی بود.
فروش نفت از مرداد ماه خوب شده است
جهانگیری با اشاره به کمک‌های شهید سلیمانی خاطرنشان کرد: سردار سلیمانی در جلسه‌ای که آنها مدعی فروش نفت بودند، گفت چرا بی‌خود ادعا می‌کنید، هیچ کدام‌تان نمی‌توانید نفت را بفروشید. بنابراین، وزارت نفت خودش واقعا عمل کرد. روش‌های خوبی پیدا کرد و راه‌های خوبی را رفت و الان وضع فروش نفت خوب است. از مرداد فروش نفت ما خوب شده است یعنی نسبت به آن چیزی که بد بود، خوب شد.
وی با بیان اینکه مقداری در جابه‌جایی پول مشکل داریم که آن هم برایش روش‌هایی طراحی شده است، ابراز داشت: این فروش که الان داریم، اگر سال ۹۸ هم داشتیم، شرایط‌مان بهتر بود. الان گشایش‌هایی در فروش داریم. البته هیچ کشوری به طور رسمی از ما نفت خرید نکرده است.
روش‌هایمان در دور زدن تحریم‌ها نوآورانه و پرریسک است
معاون اول رییس‌جمهور در پاسخ به سوالی درباره دوگانه‌های ایجاد شده درخصوص خنثی‌سازی تحریم یا رفع تحریم و رویکرد دولت در این زمینه بیان کرد: درباره رفع تحریم رویکرد اصلی ما همان رویکرد رهبر معظم انقلاب است که گفته‌اند حتی اگر یک ساعت زودتر بتوانیم، تحریم‌ها را عزتمندانه برطرف کنیم، کمترین تردیدی به خود راه نمی دهیم اما تا زمانی که تحریم‌ها هستند، سیاست ما خنثی‌سازی تحریم‌هاست.
جهانگیری اضافه کرد: در این زمینه دو کار را به صورت موازی انجام می‌دهیم؛ یکی اینکه سیاست اصلی ما در خنثی‌سازی تحریم‌ها یکی برای صادرات کالاها است و یکی آنکه جایی که آنها گفتند این کالاهای تحریمی نباید صادر و با تحریم نباید جابه‌جا شود، باید روش‌هایی را پیدا کنیم تا این کالاها صادر و جابه‌جا شود و کالاهای مورد نیاز کشور وارد شود. این مهمترین خط مشی ما در این سه سال بوده و تا آخرین لحظه هم دنبال خواهیم کرد که سیاستگذاری اصلی آن در ستاد مقابله با تحریم‌ها انجام می‌شود. بقیه موارد در وزارتخانه‌ها انجام می‌شود. وزارت نفت و سیستم بانکی هم برای خود تشکیلاتی مجزا درست کرده‌اند.
وی گفت: روش‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها اتخاذ کرده‌ایم که بعضی از آنها هم نوآورانه و هم پرریسک است. نوآورانه از این جهت که ما قبلا تهاتر داشتیم؛ یعنی یک کالا بدهیم و یک کالا در مقابل تحویل بگیریم اما اینکه یک کالا را به تاجری در کشوری دیگر می‌دهید، شرکت خارجی پول آن را به شرکت دیگر در آن کشور می‌دهد و او کالا را به یک شرکت دیگر می‌فرستد تا کالایی در قبال آن به ما بدهد. گفتن این روش‌ها راحت است اما عمل کردن به هر کدام از اینها خیلی سخت است. اما با این روش میلیاردها دلار را جابه‌جا و وارد کشور کرده‌ایم و توانستیم کالاهای مورد نیاز کشور را در حد صادرات انجام دهیم.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه بخش دیگر خنثی‌سازی تحریم‌ها در داخل کشور است، عنوان کرد: تحریم‌ها بر زندگی مردم و اقتصاد کشور فشار ایجاد کرده است. مسئله ما این بود که چگونه از زندگی مردم و اقتصاد مراقبت کنیم. ما گفتیم اگر همه تقاضای ارزی که وجود داشته و کشور سالی ۸۰ میلیارد دلار واردات داشته، اگر واردات یک مرتبه مثلا ۳۵ میلیارد دلار شود، قیمت ارز نجومی و فاجعه‌انگیز می‌شد.
۲۵۰۰ تعرفه کالایی را ممنوع کردیم/تمرکز دولت بر اولویت‌ها
جهانگیری خاطرنشان کرد: یکی از کارهایی که کردیم آن بود که تقاضا را کم کنیم. برای کم کردن تقاضا، ۲۵۰۰ تعرفه کالایی را ممنوع کردیم. یک تعرفه کالا به معنا یک قلم کالا نیست گاهی ۵۰ قلم کالا در یک تعرفه است و یکی از آنها خودرو است. گفتیم میلیاردها دلار کالا در این دوره وارد کشور نشود. این را هم می‌دانیم که وارد نشدن این کالاها زندگی بخش دیگری از مردم را ممکن است دچار مشکل کند. به هر حال یک عده‌ای از مردم خودرو خارجی می‌خواهند اما وقتی ارزی برای واردات دارو نداریم چگونه می‌توانیم ارز را برای خرید خودرو تخصیص دهیم.
وی اظهار داشت: اگر چیزی که کمیسیون تلفیق مجلس تصویب کرد، نمایندگان مجلس تصویب می‌کردند - که خوشبختانه با هوشیاری آن را حذف کردند که از مناطق آزاد ۱۷ هزار میلیارد تومان تعرفه واردات خودرو بود - چقدر خودرو در این صورت باید وارد کشور می‌شد و چقدر ارز باید در قبالش پرداخت می‌کردیم!.
معاون اول رییس‌جمهورتاکید کرد: ارز را باید برای تامین مواد اولیه کارخانه‌ها بدهیم که کارخانه‌ها و تولید تعطیل نشود. یکی از تدابیری که باید اتخاذ می کردیم تا اقتصاد به هم نریزد، روی اولویت‌ها متمرکز شدیم و این دو کار را انجام دادیم. یک راه خنثی کردن تحریم ها همین بود که تدابیری بیاندیشیم تا اقتصاد کشور به هم نریزد.
برخی از کشورها مانع وارد شدن دلار به ایران شدند
جهانگیری در بخش دیگری از این گفت و گو به ماجرای ارز۴۲۰۰ تومانی اشاره کرد و درخصوص اظهارات مطرح شده درباره تبعات این ارز گفت: از اواخر سال ۹۶ فشارهای ترامپ علیه اقتصاد کشور شروع و کشور با یک تلاطم جدی در بازار سکه و ارز مواجه شد. سال ۹۵ هم دوره کوتاهی تلاطمی داشتیم. در آن زمان همه سیاست‌های اقتصادی درباره نرخ سود بانکی و افزایش آن اتخاذ شد تا مردم به جای خرید دلار، پول خود را به بانک‌ها ببرند. بعد گفتند این همه هزینه به کشور تحمیل شد در حالی که هیچ اتفاقی نیفتاد و دلار مسیر رشد خود را طی کرد.
وی اضافه کرد: در سال ۹۶، کشورهایی که ما از آنها دلار وارد کشور می‌کردیم، مانع از ورود آن به کشور شدند در این مقطع قیمت ارز در بازار افزایشی شد. رییس‌جمهور به بانک مرکزی اعلام کرد برای اینکه قیمت ارز بالا رفته کاری بکند. بانک مرکزی گفت که دستش بسته است. زمانی که چند میلیارد دلار اسکناس داشتیم، بانک مرکزی روزی بیش از ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار در بازار مداخله می‌کرد و به اندازه آن ارز ذخیره داشت اما در این مقطع کشورها واردات ارز را بر روی کشور ما بستند.
معاون اول رییس‌جمهور اضافه کرد: دستگاه‌های امنیتی هم گزارش دادند جریانی توسط برخی کشورهای منطقه می‌خواهد با اعلام خروج ترامپ از برجام به بازار ارز هجوم بیاورد و قیمت وحشتناکی ایجاد کند. قیمت ارز ۶۰۰۰ تومان شد در حالی که دلار در شب عید ۳۸۰۰ و ۴۲۰۰ تومان بود.
رییس‌جمهور خواست نرخ ارز ترجیحی را اعلام کنم
جهانگیری با اشاره به تصمیم‌گیری‌ها درخصوص تثبیت قیمت دلار ابراز داشت: بحث‌های زیادی در این زمینه انجام و جلسات متعددی برگزار شد. اجماع این بود که برای وضع موجود باید کاری انجام دهیم و از بالا هم دستور بود که دولت کاری انجام دهد. فشار مجلس هم بود که دولت باید راهی پیدا کند. هیچ راهی جز تجربه قدیم و تکرار شده‌ای که یک ارز ترجیحی گذاشته شود، نبود تا سیاست‌های متناسب با شرایط جدید اتخاذ شود.
وی با اشاره به اعلام نرخ ارز ترجیحی بیان کرد: یکی از کارهای من این است که مصوبات دولت را ابلاغ کنم. تمام مصوبات دولت و تصمیمات دولت را بنده ابلاغ می‌کنم. آن شب هم که تصمیم‌گیری شد، اعضای دولت و شخص رییس‌جمهور از من خواستند که من در این زمینه مصاحبه و اطلاع‌رسانی کنم.
معاون اول رییس‌جمهور ادامه داد: رییس‌جمهور هم در جایی گفته است که من از فلانی خواستم. گفتند تاثیر حرف شما بیشتر است و اعلام از طرف دولت یعنی اینکه بانک مرکزی دیگر تنها نیست و دولت پشت آن ایستاده است و دولت واقعاً باید با تمام ظرفیت می‌آید.
به محض برگشت ثبات به اقتصاد کشور تصمیمات باید اصلاح شوند
جهانگیری با بیان اینکه در همه دولت‌های بعد از انقلاب تاکنون ما ارز ترجیحی و ارز آزاد داشته‌ایم، یادآور شد: در دولت مهندس موسوی ارز ترجیحی هفت تومان بود. در دولت آقای هاشمی دوره‌های ارزی هر سال تغییر می‌کرد و آخرش هم ارز ترجیحی ۱۷۵ تومانی، ارز ۳۰۰ تومانی و ۸۰۰ تومانی هم بود. در دوره آقای خاتمی یک دوره طولانی ارز ترجیحی ۱۷۵ تومانی بود. ارز ۸۰۰ تومانی بود و در دوره‌ای تک نرخی شد. در دوره آقای احمدی‌نژاد که وفور ارز هم بود و در دوره طولانی ارز ۸۰۰ تومان بود، ۱۲۰۰ تومان شد و به ۲۴۰۰ و بالاتر از ۳۰۰۰ تومان هم رسید.
وی با بیان اینکه همیشه با این روش اقتصادی مخالف بوده‌ام، عنوان کرد: من جزو افرادی هستم که همواره معتقد به سازوکارهای علمی اقتصاد هستم. الان هم معتقدم به محض برگشت ثبات به اقتصاد کشور و درست شدن شرایط اقتصادی، همه تصمیمات گرفته شده از آن ۲۵۰۰ تعرفه کالای ممنوع شده گرفته تا ارز ترجیحی که همه اینها در شرایط جنگ اقتصادی اعمال می شود و برای دوران عادی نیست، همه باید اصلاح شود و اقتصاد کشور به مسیر واقعی خود برگردد.
به گفته معاون اول رییس‌جمهور، در دوره سخت تحریم باید سیاست‌های صادراتی و تجاری مناسب طراحی می‌کردیم، گروه‌بندی کالاها را مشخص می‌کردیم که چه کالاهایی با ارز ترجیحی و چه کالاهایی با ارز نیمایی است. در آن زمان، ارز نیمایی هنوز راه نیفتاده بود و بانک مرکزی دو، سه ماه برای راه‌اندازی ارز نیمایی فرصت می‌خواست.
به دولت گفتند چرا درباره نرخ ارز ترجیحی دیر تصمیم گرفته است
جهانگیری با بیان اینکه همه تصمیماتی که ما در آن شب گرفتیم آن بود که نرخ ارز را تثبیت نکردیم، گفت: فروردین ۹۷ گفتیم این ارز شناوری است که متناسب با تورم تغییر می‌کند بنابراین ظرف دو، سه ماه این نرخ پنج درصد گران‌تر شد و مرداد ماه ارز ۴۲۰۰ تومانی حدود ۴۵۰۰ تومان شد که نرخ ارز آزاد هم ۹ هزار تومان بود و فاصله آن کم بود.
وی با اشاره به جلسه سران سه قوه در ۱۳ مرداد ۹۷ اظهار داشت: در آن جلسه سیاست‌های جدید ارزی تصویب شد و رییس کل جدید بانک مرکزی هم آمد و در آنجا سران سه قوه گفتند این ارز دیگر نباید تغییر داده شود و این ارز ۴۲۰۰ تومان ثابت باشد. اصرار داشتند که کالاهای حیاتی مورد نیاز زندگی مردم به تلاطم ارزی و حتی تغییرات ارزی وصل نشود. در آنجا قرار شد ۱۵ میلیارد دلار اختصاص پیدا کند که مجلس دهم در بهمن ۹۷ همراه با تصویب بودجه، ارز ترجیحی را ۱۵ میلیارد دلار اختصاص داد.
معاون اول رییس‌جمهور اضافه کرد: در آن موقع همه حکومت از این سیاست حمایت کرد و نسبت به آن اجماع داشتند. از قضا، مراجع بالاتر مهمترین اشکالی که مطرح می‌کردند، این بود که به دولت گفتند چرا دیر این تصمیم را گرفته است و گفتند این تصمیم را باید در اسفند می‌گرفتید، یعنی از این منظر به دولت اشکال وارد می‌کردند.
نام دریافت‌کنندگان ارز در سایت بانک مرکزی ثبت می‌شود
جهانگیری با بیان اینکه با توجه به وضعیت ارزی کشور در سال ۹۹ این رقم به هشت میلیارد دلار کاهش یافت، تصریح کرد: البته بعداً این میزان زیاد شد و تاکنون به ۱۰ میلیارد دلار رسیده است. داروی مورد نیاز مردم در این شرایط متلاطم تا سی و چند هزار تومان بالا رفت. نمی‌شد اجازه داد دارو همین‌طور افزایش قیمت پیدا کند و نمی‌شد اجازه داد آب و نان مردم بالا برود. باید حداقل‌هایی که زندگی را نپاشد، در نظر گرفت. البته ممکن است در جایی سوءاستفاده کرده باشند و این را رد نمی‌کنم.
وی با بیان اینکه این تنها دوره‌ای است که هر کسی از بانک مرکزی ارز دریافت می‌کند، نامش در سایت بانک مرکزی ثبت می‌شود، خاطرنشان کرد: هر کس مدعی است کسی ارز گرفته، رابطه داشته یا کاری انجام داده است، اعلام کند. به جای این حرف‌های بیهوده باید بگویم این تنها دوره‌ای است که کسی که ارز می‌گیرد تا لحظه‌ای که کالا وارد شود، اسمش در تمام سامانه ثبت و رصد می‌شود.
معاون اول رییس‌جمهور با بیان اینکه چون دریافت‌کنندگان ارز در این سامانه‌ها رصد می‌شوند، نمی‌توانند فرار کنند، ابراز داشت: البته ممکن است، ارز بگیرند اما کالا وارد کشور نشود که این موارد نادر و انگشت‌شمار است و باید با آن برخورد شود. اگر کالایی آمده باید به قیمت به مردم داده شود که متاسفانه در جاهایی واقعاً ضعف سیستم نظارتی وجود دارد اما هدف این بوده است که در سال آینده به محض اینکه اقتصاد به ثبات برسد، این ارز باید برگشت داده شود و یارانه آن مستقیم به مردم پرداخت شود.