رشد روزافزون اقتصاد چین حتی در دوره رکود جهانی ناشی از کرونا هم ادامه داشته است. افزایش قدرت اقتصادی پکن و حضور پرقدرت این کشور در سرتاسر جهان موجب نگرانی قدرت های غربی به ویژه ایالات متحده شده است. نگرانی واشنگتن از این موضوع است که سرریز قدرت و نفوذ جهانی چین موجب می شود تا این کشور به تدریج در حوزه های سیاسی و امنیتی هم جایگاه خود را در جهان تثبیت و تقویت کند.
تحلیلگران برای دهه های بعد جمهوری خلق چین را مهمترین گزینه برای جانشینی به جای ایالات متحده در حوزه رهبری تحولات جهانی می دانند. هراس واشنگتن از این موضوع در ماه های اخیر با موضعگیری ها و برخی رفتارهای پکن بیشتر شده است. اکنون هزینه های نظامی چین بعد از آمریکا بیشتر از همه کشورهای دیگر است. به تازگی گذشته از تقویت روابط اقتصادی پکن و مسکو حتی دو کشور از همکاری گسترده تر نظامی با یکدیگر هم خبر داده اند. همین امر می تواند یک بلوک نظامی بسیار پرقدرت را در مقابل ایالات متحده ایجاد کند.
بسیاری از اندیشکده های غربی در چند ماه اخیر به موضوع فوق پرداخته اند. «موسسه بین المللی مطالعات راهبردی» (International Institute for Strategic Studies) گزارشی را با مضمون مفهوم دفاع در برنامه ۵ ساله جدید و بودجه سال ۲۰۲۱ چین منتشر کرده است. «میا نوونز» و «فنلا مک گرتی» تحلیلگران این مرکز پژوهشی اعتقاد دارند پس از بررسی هزینه های دفاعی چین مشخص می شود در حالی که رشد بودجه دفاعی چین برای سال ۲۰۲۱ ناچیز ارزیابی می شود اما برنامه نوسازی نظامی ایم کشور چیز دیگری است. ناظران امور نظامی چین و ارتش آزادیبخش خلق (PLA ) مشتاقانه منتظر نشست کنگره ملی خلق چین و کنفرانس مشورتی سیاسی خلق چین هستند تا اعلامیه آن ها در زمینه هزینه دفاعی سال ۲۰۲۱ چین و دیگر نکات مربوط به حوزه نظامی این کشور را مشخص کنند. اگرچه تاکنون اندک مواردی وجود داشت که موجب شگفتی شد بیانیه ها و جزئیات این نشست ها در کنار اسناد برنامه ۵ ساله درک مناسبی را اولویت های پکن در ۵ ساله بعد در حوزه های امنیتی، دفاعی و نوآوری های تکنولوژیکی فراهم می آورد.
بخش هایی از این گزارش به شرح ذیل است:
افزایش اندک بودجه دفاعی چین برای سال ۲۰۲۱
برای سال ۲۰۲۱ بودجه دفاعی چین ۱.۳۵۵ تریلیون یوآن معادل ۲۰۲ میلیارد دلار تعیین شده است که افزایش ۶.۸ درصدی را نسبت به بودجه تصویب شده و اصلی سال ۲۰۲۰ را نشان می دهد که معادل ۱.۲۶۸ تریلیون یوآن یا ۱۸۸ میلیارد دلار بود.
در سال ۲۰۲۰ دولت پکن تلاش کرد تا با کاهش سرعت رشد بودجه دفاعی به ۶.۷ درصد از اقتصاد نظامی و ارتش آزادیبخش خلق (PLA) در برابر نگرانی های گسترده اقتصادی ناشی از همه گیری بیماری کرونا محافظت کند. بنابراین رشد اسمی برای سال ۲۰۲۱ اندکی بیشتر تعیین شد که نشانه محکمتر شدن بنیان باثبات تر اقتصاد چین نسبت به سال گذشته است. نرخ رشدی که چین برای سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در نظرگرفت بسیار کمتر از نرخ رشد بین سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ است. متوسط رشد سالانه اقتصادی پکن بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ اندکی کمتر از ۸.۱ درصد بود.
در شرایط واقعی، رشد بودجه دفاعی ۲۰۲۱ به دلیل ۳ درصد نرخ تورم سالانه چین در عمل اندکی کمتر از سال ۲۰۲۰ ارزیابی می شود. اما از نظر ارزش این افزایش ۱۳ میلیارد دلار است که رقم قابل ملاحظه ای در مقاسه با کل بودجه دفاعی تایوان به شمار می رود. در سال ۲۰۲۰ هم با وجود رشد کم بودجه دفاعی چین اما همان افزایش ۱۲ میلیارد دلاری بودجه نظامی بیشتر از افزایش حد معمول هزینه های نظامی در میان کشورهای آسیایی بود.
بودجه دفاعی سال ۲۰۲۰ از جمله بودجه برای شبه نظامیان محلی به ۱۹۳ میلیارد دلار رسید، اگرچه در صورت افزودن خرید سلاح های خارجی و اضافه کردن بودجه تحقیق و توسعه نظامی و بودجه پلیس مسلح مرکزی خلق کل هزینه های نظامی این کشور بیشتر خواهد بود.
برای درک هزینه های دفاعی چین نسبت به هزینه های منطقه باید به این نکات توجه داشت: هزینه های دفاعی آسیا ۲۵ درصد از کل هزینه های نظامی جهان را در سال ۲۰۲۰ تشکیل می داد که با وجود کاهش اخیر در رشد بودجه، نسبت به سال ۲۰۱۰ افزایش ۱۷.۸ درصدی را نشان می دهد. افزایش هزینه های آسیا عمدتا از سوی چین صورت گرفته است اما با رشد در سایر بازارهای اصلی همچون استرالیا، هند و جمهوری کره این رشد تقویت شده است. به رغم افزایش قابل توجه برنامه ریزی شده بودجه دفاعی کشورهای اروپایی برای سال ۲۰۲۱، با بودجه مصوب وزارت دفاع آمریکا برای همین دوره ، سهم آسیا از هزینه های جهانی دفاعی در سال ۲۰۲۱ با رشد متوسط ارزیابی می شود زیرا بیشتر بودجه های دفاعی در کشورهای این منطقه افزایش می یابد.
تقویت نوآوری در فناوری
جدای از سطح بودجه اعلام شده برای سال جاری، دو نشست مهم مقام های چینی درک سایر اقدامات مربوط به سیاست دفاعی این کشور موجب می شود. پکن در مورد مسائل مرتبط با تحولات صنایع دفاعی و نقش فناوری های نوظهور در نیات بلندپروازانه ارتش آزادیبخش خلق برای مدرنیزاسیون، اعلام کرد که هزینه تحقیقات اساسی را در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۰.۶ درصد افزاش می دهد ضمن آنکه هزینه های تحقیق و توسعه خود را طی ۵ سال آینده هر سال بیشتر از ۷ اضافه می کند.
در واقعیت، برنامه ۵ ساله چهاردم چین (برای سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵) حکایت از آن دارد که چین بر بهبود نقاط قوت خود در فناوری ها و در حوزه های اصلی همچون نسل بعدی هوش مصنوعی، اطلاعات کوانتومی، نیمه هادی ها، عمق فضا و دریا و اکتشافات قطبی تمرکز می کند. پکن همچنین برای تقویت نوآوری ها تصمیم دارد تا آزمایشگاه های ملی بیشتری را با تمرکز ویژه بر روی هوش مصنوعی و تحقیقات در زمینه اطلاعات کوانتومی ایجاد کند.
چین هم اکنون تحقیقات دفاعی را در مورد کاربردهای فناوری هایی همچون اطلاعات کوآنتومی و هوش مصنوعی را انجام می دهد و نشان داده است در برنامه ۵ ساله چهاردم خود نیز حداقل برای کوتاه مدت آن را به عنوان هدف و آرمان اصلی قرار داده است.
ورود ارتش چین به فاز دوم اصلاحات
پیش نویس برنامه پنج ساله چهاردهم که از سوی خبرگزاری شین هوا منتشر شد دورنمایی را از تمرکز آتی ارتش برای نوسازی مشخص می کند. دولت چین قبل از این تصمیم داشت تا برای ارتش آزادیبخش خلق یک مکانیسم پایه را تعیین کند و تا سال ۲۰۲۰پیشرفت های اطلاعاتی را به وجود بیاورد اما اظهارات اخیر نشان می دهد که این هدف به طور کامل محقق نشده است. بنابراین دستیابی کامل به مکانیزاسیون و اطلاعت سازی به نظر می رسد برای چند سال آینده به عنوان یک هدف باقی بماند.
باوجود این، ۲۰۲۰ مرحله تازه ای از اصلاحات در ارتش آزادیبخش خلق چین در جریان است تا به سوی مقصد نهایی یعنی ارتشی در کلاس جهانی تا اواسط این قرن حرکت کند. همانطور که در پیش نویس برنامه پنج ساله آمده است اهداف بعدی PLA ساخت ارتش – تقویت آن از طریق سیاست، اصلاحات، علوم و تکنولوژی، استعدادها و حاکمیت قانون – تا سال ۲۰۲۷ (که مصادف با صدمین سال تاسیس ارتش آزادیبخش خلق است) عنوان شده است.
در اینجا، برنامه ۵ ساله دیدگاه و اطلاعاتی را در مورد محل تخصیص بودجه در ۵ ساله آینده مشخص می کند. این سند بر نوسازی تسلیحات و تجهیزات، نوآوری مستقل و پایه ای در علوم و فنون دفاعی، توسعه مرزهای راهبردی و فناوری های مخل و سرعت بخشیدن به ارتقا و توسعه سلاح ها و تجهیزات هوشمند تاکید دارد. همزمان اما به مدرن سازی تئوری های نظامی، پرسنل و سازمان، ایجاد نیروهای جدید جنگی در حوزه های نوین و آموزش مشترک نیز توجه شده است. ادغام حوزه های نظامی و غیرنظامی بار دیگر به عنوان راهی برای دستیابی به اهداف اصلاح شده بلندپروازانه ارتش آزادیبخش خلق مورد تاکید قرار گرفته است.
موسسه بین المللی مطالعات راهبردی (IISS) خود را مرکز پژوهشی ۶۰ ساله ای معرفی می کند که هدف آن شکل دهی به برنامه های راهبردی برای دولت ها، بنگاه ها، رسانه ها و متخصصان سراسر جهان است. این اتاق فکر برجسته جهان که دفتر مرکزی آن در لندن قرار دارد، مدعی است منبع درآمد آن از تولیدات پژوهشی، کتاب ها و نشریات تامین می شود.
انتشار این مطلب به معنای تائید محتوای آن نیست.