به گزارش ایرنا، از جمله مبانی نظری نظام های مردم سالار، دست یافتن به اهدافی است که به سود شان باشد؛ اما آنچه این نظام سیاسی را از سیستم های سیاسی نظیر پادشاهی و سلطنتی و دیگر سیستم های سیاسی سابق متمایز می کند، این است که مردم و افراد تشکیل دهنده جامعه سیاسی در نظام مردم سالار نمی خواهند دیگران این هدف را تعیین کنند، بلکه خواهان آن هستند که اهداف و چشم اندازهای جامعه به دست خود مردم در یک محیط سالم و آرام آن را انتخاب شوند.
طبیعی است به لحاظ گونه شناسی جمعیتی، افراد یک جامعه را نمی توان در یک سطح از آگاهی و معلومات دانست؛ همین نابرابری آگاهی و دانش در میان افراد یک جامعه مجموعه ای از رسالت ها، وظایف، تکالیف و حقوق را به دوش مردم سوار می کند که تبعیت از این تکالیف و عمل به رسالت و محترم شمردن حقوق پیشرفت جامعه را در پی دارد.
انتخابات فرصتی است برای مردم که نظر خودشان را نسبت به شیوه حکومت و مدیریت یک دولت ابراز کنند و اگر نسبت به آن نارضایتی داشته باشند، کسی یا گروهی دیگر را که مناسب‌تر و با کفایت‌تر می‌شناسند، جایگزین کنند. بدین وسیله سیستم سیاسی رو به اصلاح و بهبودی و تکامل تدریجی پیش می‌رود.
یکی از مهم‌ترین کارکردهای انتخابات، قاعده‌مند کردن انتقال قدرت سیاسی از گروهی به گروه دیگر است. فقدان قاعده‌ای برای انتقال و توزیع قدرت سیاسی و مسئولیت اداره جامعه، مصائب سیاسی گوناگونی به دنبال می‌آورد. انتخابات به گروه‌هایی که برای تصاحب قدرت سیاسی رقابت می‌کنند، تضمین می‌دهد که بهترین راه و شیوه کسب قدرت، حضور در انتخابات است. کسب قدرت از راه انتخابات ضمن دارا بودن مشروعیت لازم از سوی مردم، مسالمت‌آمیزترین شیوه در رسیدن به اریکه قدرت است.
از جمله کارکردها و شاخص های مثبت نظام های مردم سالار و سیستم انتخابات، نظارت از پایین به بالاست؛ طبیعی است که وقتی پایین جامعه را افرادی تشکیل داده باشند که در اثر آگاهی بخشی از سوی نخبگان به مرز نخبگی رسیده باشند، بهتر، دقیق‌تر و در سطحی وسیع‌تر و عمیق‌تر می توانند نظارت بر اعمال بالا داشته باشند و به ساخت جامعه خود بپردازند.
تنوع کاندیداها زمینه ساز مشارکت بیشتر مردم در انتخابات
استاد علوم سیاسی دانشگاه تبریز در گفت و گو با ایرنا در مورد انتخابات و اهمیت آن، اظهار کرد: انتخابات هم به صورت کلی و هم جهانی و هم از لحاظ قانون اساسی ایران یک ابزار و دریچه‌ای برای مشارکت مردم در صحنه سیاسی هر جامعه ای است و از دو منظر مهم است؛ یکی مشارکت آحاد مردم در تعیین سرنوشت سیاسی کشور اعم از سیاست داخلی، سیاست خارجی، مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و همه آنچه در حوزه اختیارات رئیس جمهوری است و دوم اینکه مردم از طریق انتخاب رئیس‌جمهور سرنوشت خود و کشور را برای چهار سال آینده تعیین می‌کنند.
رجب ایزدی با بیان اینکه صحنه سیاسی یک صحنه رقابت آمیز است و طبیعی است که اشخاص و جریانهای گوناگون خود را شایسته اداره کشور می‌دانند، خاطرنشان کرد: حال حق با کدام یک است یکی مسئله سیاست است که از زمان باستان امر سیاست وجود داشته است و دیگری انتخابات وسیله ای برای حل و رفع اختلاف و اینکه چه کسی شایسته است و مردم برای چه کسی رای می دهند؛ که این امر نیز با رای اکثریت مردم به فردی شایسته محقق می شود.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تبریز در مورد راه های جذب بیشتر مردم برای مشارکت در انتخابات اظهارکرد: تنوع کاندیداها یکی از مسائل مهم در این زمینه است چرا که هر چقدر تعداد کاندیداها بیشتر باشد به طور طبیعی مشارکت نیز افزایش می یابد البته در ریاست جمهوری نمی توان شمار بیشتری از کاندیداها را وارد عرصه رقابت کرد، اما اگر انتخابات رقابتی باشد و بین کاندیداهای متفاوت با دیدگاه ها و سلایق متفاوت در سیاست، اقتصاد و توسعه کشور رقابت وجودداشته باشد، بدیهی است که مردم انگیزه بیشتری برای شرکت در انتخابات پیدا می‌کنند.
ایزدی در مورد تعدد و تنوع کاندیداهای انتخابات نیز گفت: هر قدر کاندیداها مقتدر و مسلط به اوضاع باشند و دارای برنامه معقول و کارشناسی شده باشند و برای حل مشکلات کشور راه حل های عملی ارائه دهند به طوری که آحاد مردم متوجه شوند که راه‌های گره‌گشای وجود دارد، حتماً در انتخابات حضور پرشوری خواهند داشت.
وی ادامه داد: بی‌تردید اگر جریانهای گوناگون سیاسی در انتخابات حضور داشته باشند هم انتخابات، انتخاباتی جدی می‌شود و همین که مشارکت بیشتر می‌شود چون هر کدام از نامزدها در بین مردم طرفدارانی دارد که موجب گرم شدن تنور انتخابات و افزایش مشارکت حداکثری در انتخابات می‌شود و یک انتخابات سالم و پر شکوه برگزار می شود که آن نیز باعث تقویت و مشروعیت نظام جمهوری اسلامی می شود.
زمینه حضور سلایق مختلف فراهم شود
دکتر فرامز تقی لو، استاد علوم سیاسی دانشگاه تبریز نیز در گفت و گو با ایرنا با اشاره به انتخابات و اهمیت آن، اظهار کرد: انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ۱۴۰۰ از جهات مختلف حائز اهمیت است و مشارکت مردم و انتخاب هر کدام از گزینه های مربوط به جریان های سیاسی رقیب نیز حائز دلالت های مهمی برای آینده کشور در سیاست داخلی و خارجی خواهد بود. نظر به فشارهای اقتصادی شدید مربوط به رکود و تورم ناشی از تحریم ها و بحران کرونا، به نظر می رسد که کشور نمی تواند تحمل ادامه افزایش رکود و تورم و عوارض ناشی از آن مطابق با سیر پیش رونده دو سه سال اخیر را داشته باشد و چنین روندی می تواند به فروپاشی اقتصادی و تبعات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی شدید ناشی از آن که عمق و وسعت بسیار زیاد خواهد بود، منتهی شود.
وی افزود: مقایسه میزان افزایش قیمت ها از سال ۹۷ تا ۹۹ دلالت بر افزایش ۱۰ برابری دارد و حالا همین روند اگر تا یک یا دوسال دیگر تداوم داشته باشد، آینده ای بحرانی را رقم خواهد زد. این در حالی است که شکست ترامپ جمهوری خواه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پیروزی بایدن دمکرات و اعلام بازگشت به برجام، زمینه مناسبی را برای برون رفت از این شرایط بحرانی فراهم آورده است که در صورت برخورد عقلانی و محاسبه گرانه و حرکت قدم به قدم در رفع تحریم ها و بازگشت به تعهدات، امکان بهبود شرایط اقتصادی به دلایل رفع تحریم ها، آزاد سازی منابع مالی و تسهیل مراودات فراهم می شود.
تقی لو خاطرنشان کرد: از این رو، به نظر می رسد که مشارکت مردم در انتخابات و میزان حمایت از کاندیدای منتخب در پیشبرد سیاست هایی که به نفع کشور و ملت باشد، نقشی اساسی ایفا خواهد کرد. این در حالی است که مشارکت پایین دلالت بر موضع ضعیف دولت منتخب از جهت حمایت مردمی خواهد داشت و خود می تواند به بهانه و ابزاری برای اعمال فشار بیشتر و گرفتن امتیازات بیشتر تبدیل شود.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تبریز درباره راه های جلب مشارکت بیشتر مردم در انتخابات نیز گفت: به نظر می رسد که ایجاد حس اطمینان از بابت تاثیر گذاری واقعی مقام ریاست جمهوری در سیاست های کلان داخلی و خارجی کشور و همچنین احساس اطمینان از حضور کاندیداهای توانمند و تاثیر گذار و عدم ابراز سلایق در تایید و رد صلاحیت ها، نقشی تعیین کننده در کشاندن مردم به پای صندوق رای ایفا خواهد کرد. در واقع مردم غالبا به این نتیجه می رسند که رئیس جمهور کاره ای نیست و رای آنها در انتخاب یک رئیس جمهور لایق و با کفایت نیز تاثیر گذار نیست. در این انتخابات به نظر می رسد که مانع عمده مشارکت مردم همین عامل خواهد بود، مگر اینکه حاکمیت با گشودن راه حضور کاندیداهای توانمند و با کفایت و ایجاد شرایط واقعی رقابت از طریق حاکمیت قانون و شفافیت به جای سلایق حزبی و ایدئولوژیک در بررسی صلاحیت ها، زمینه یک انتخابات پرشور و رقابتی را فراهم نماید و پس از انتخاب نیز رئیس جمهور اختیار و اقتدار سیاست گذاری داخلی و خارجی را بیرون از هر گونه اعمال فشار و نفوذ داشته باشد.
تقی لو اضافه کرد: در کنار این عامل، ایجاد امید و انگیزه در مردم از جهت اینکه مشارکت و نتیجه انتخابات موجب تغییرات مثبت و ملموس در سیاست داخلی و خارجی بویژه از جهت بهبود شرایط اقتصادی خواهد شد، از عوامل موثر دیگری است که موجب بالا رفتن مشارکت مردم خواهد شد.
وی درباره ارزیابی از میزان تاثیر گذاری حضور کاندیداهای جریانهای مختلف در انتخابات، اظهار کرد: به نظر می رسد که ایجاد فضای رقابت واقعی میان نامزدهای جریان های سیاسی مختلف با برنامه های مختلف زمانی بر مشارکت مردم تاثیرگذار است که مردم اولا اطمینان داشته باشند که تایید و رد صلاحیت ها سلیقه ای و ایدئولوژیک نیست و ثانیا اگر به هر فردی از هر جریان رای دادند، هم فرد اختیار و اقتدار پیش بردن سیاست های خود در عرصه داخلی و خارجی را داشته باشد و مانعی در مقابل وی که تجلی رای مردم است وجود نداشته باشد. امیدواریم که در انتخابات آتی چنین شرایطی فراهم شود تا مردم نیز امید و انگیزه مشارکت در انتخابات حاصل شود.
انتخابات واقعی با حضور احزاب غیردولتی قوی
استاد دانشگاه تبریز و فعال سیاسی نیز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه در اصل ۶ قانون اساسی ایران به صراحت ذکر کرده است که اداره جامعه براساس رای مردم باید انجام شود، اظهار کرد: تجربه تاریخ بشر برای اداره بهتر جامعه به دموکراسی منجر شده است که در فارسی به آن مردم سالاری می گویند و ما از تجربه دنیا هم استفاده کردیم تا کشور را بر اساس آرای مردم اداره کنیم و این آرا خودش را در انتخاب رییس جمهوری، نمایندگان مجلس و شوراها نشان می دهد.
محمدباقر بهشتی با بیان اینکه ما ایرانی ها اولین بار در انقلاب مشروطه انتخابات را تجربه کردیم، گفت: متاسفانه بعد از ۱۱۴ سال از مشروطه، هنوز در ایران حزب به معنای واقعی نداریم چرا که احزاب مردم را برای انتخابات اماده می کنند و ضعف اساسی کل انتخابات ایران نبود حزب دولتی و قوی است.
وی یکی از شاخص های توسعه را شاخص سیاسی عنوان کرد و افزود: در راس شاخص سیاسی دموکراسی است که شرط ان نیز داشتن حداقل دو حزب قوی است.
بهشتی در مورد راه های جلب مشارکت مردم نیز گفت: منتخبان مردم اعم از رییس جمهوری و نمایندگان مجلس باید به مردم گزارش عملکرد بدهند تا اعتماد مردم نیز بر امر انتخابات بیشتر شود.
وی در مورد تاثیرگذاری حضور نامزدهای مختلف در عرصه انتخابات خاطرنشان کرد: تصمیم گیرندگان و برگزارکندگان انتخابات باید متوجه شوند که نهادهای مردمی نماینده مردم هستند نه نماینده گروهی خاص، بنابراین باید عرصه را برای حضور نامزدهای طیف ها و سلایق مختلف فراهم کنند و اجازه رقابت نامزد همه سلایق را بدهند.
مردم باید آثار رایشان را ببینند
فعال سیاسی و استاد دانشگاه های تبریز در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه پاسخگویی دولتمردان به عملکرد خود زمینه ساز مشارکت مردم در انتخابات است، اظهار کرد: مردم اگر احساس کند رای شان بر روی عملکرد تمامی دولتمردان تاثیرگذار است حتما در انتخابات بعدی نیز باشور و شوق مشارکت می کنند.
علیرضا استادرحیمی انتخابات را باعث مشروعیت هر نظامی دانست و افزود: مشروعیت انتخابات این است که مردم مطمئن شوند که با رایشان می توانند قدرت را جابجا کنند و رایشان موتور محرکه ای برای تغییر است در آن صورت مشارکت نیز افزایش می یابد.
وی مشکلات عمده امروز جامعه را بیکاری، تورم، اعتیاد و طلاق دانست و گفت: منتخبان باید راهی برای حل این مشکلات جامعه و نیز معیشت مردم داشته باشند تا مردم با دلگرمی در انتخابات شرکت کنند.
فعال سیاسی انتخابات را گفت و گوی مردم و دولت عنوان کرد و افزود: انتخابات تنها راه حل مشکلات کشور با تکیه بر اراده و خرد جمعی است و الا نگاه به بیرون چاره ساز نبوده و بلکه خانه برانداز نیز است و ما باید به مردم بگوییم حل مشکلات کشور در گرو مشارکت شما است.
استاد رحیمی حضور سلایق و اندیشه های مختلف را باعث مشارکت بیشتر مردم در انتخابات دانست و خاطرنشان کرد: برگزارکنندگان انتخابات باید با اجازه دادن به حضور افکار و سلایق مختلف در انتخابات، مردم را به مشارکت بیشتر تحریک و تشویق کنند.