خانه تکانی فرهنگی است که ایرانیان از قدیم الایام با گردگیری، شست و شو و پاکیزه کردن منازل به پیشواز بهار می روند این در حالی است که در این نظافت ها شاهد افزایش مصرف بی رویه آب هستیم؛ طبق آمارها مصرف آب در ۲۳ اسفندماه ۹۹ در تهران سه میلیارد و ۸۱ میلیون لیتر اعلام شد که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶.۳درصد افزایش را نشان می دهد.
خبر بد این است که کشورمان در شرایط کم آبی و در حال دست و پنجه نرم کردن با اقلیم گرم و خشک است و در این بین گاهی برخی بی توجه به این موضوع از آب به عنوان جارو برای تمیز کردن بالکن، حیاط و یا پارکینگ خانه استفاده می کنند و از سوی دیگر شستن فرش، قالیچه و حتی پرده با استفاده از آب شرب در منازل انجام می شود.
خانه تکانی یا آب تکانی از یک سو و کرونا از سوی دیگر دو عامل برای افزایش مصرف آب در این روزها شدند و بر اساس نظر کارشناسان در هر شست و شوی ۳۰ ثانیه ای دست، ۱۵ لیتر آب مصرف می شود که اگر در روز هر فردی ۱۰ مرتبه شست و شوی دست داشته باشد ۱۵۰ لیتری آب مصرف می شود.
چاره ای نیست برای جلوگیری از کرونا و رعایت دستورالعمل های بهداشتی نیاز به شست و شوی دست ها داریم اما اسراف جایز نیست و باید مصرف آب را مدیریت کنیم.
بد نیست بدانیم الگوی مصرف آب برای اشتراک های خانگی به ازای هر واحد ۱۴ متر مکعب معادل ۱۴هزار لیتر در ماه است این در حالی است که این رقم در تهران چند برابر این آمار است و هر روز بیش از پیش با استانداردهای جهانی فاصله می گیریم؛ حال به این وضع کنونی افزایش مصرف آب ناشی از خانه تکانی را هم بیفزاید تا به عمق فاجعه پی ببریم.
اکنون سرانه تامین آب برای استان تهران به ازای هر نفر ۳۴۸ لیتر در شبانه روز است که در کشورهای پیشرفته حدود ۱۷۰ تا ۲۲۰ لیتر در شبانه روز است از این رو با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم.
اکنون سرانه تامین آب برای استان تهران به ازای هر نفر ۳۴۸ لیتر در شبانه روز است که در کشورهای پیشرفته حدود ۱۷۰ تا ۲۲۰ لیتر در شبانه روز است از این رو با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم.
براساس اعلام شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، در ایران سهم مصرف آب در بخش کشاورزی در حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد و در کشورهای توسعه یافته سهم بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب و بهداشت ۱۱ درصد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد است.
در بخش شرب و بهداشت، مصارف به دو بخش کلی خانگی و غیر خانگی تقسیم می‌شود. مصارف غیر خانگی شامل مصارف تجاری، صنعتی، عمومی و اداری، آموزشی و اماکن مذهبی، بنایی و آزاد و سایر است.
در کشور ایران در بخش شهری میزان مصرف آب (آب فروش رفته+هدررفت ظاهری+ مصارف بدون درآمد) در سال در حدود ۵.۴ میلیارد متر مکعب است. از این میزان مصرف مقدار ۴.۳ میلیارد مترمکعب مربوط به مصارف بخش خانگی است، از این رو با توجه به جمعیت تحت پوشش در مناطق شهری میزان سرانه مصرف آب یا همان میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در روز برای کل مصارف ۲۲۴ لیتر به ازای هر نفر در روز و برای مصارف خانگی ۱۸۰ لیتر به ازای هر نفر در روز است.
منابع آبی در تهران از ۲ بخش منابع سطحی شامل سطح های پنجگانه و از منابع زیرزمینی بهره برداری از چاه های مجاز است که برداشت بیش از حد از چاه ها نیز به پدیده فرونشست و خشکسالی منجر می شود.
در این باره یوسف رضا پور مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان تهران روز ۲۳ اسفندماه در جمع خبرنگاران گفته است: با منابع آب سطحی و زیرزمینی که داریم استاندارد مصرف جهانی در کلان اعلام می کند که ۲۰ درصد این منابع باید مصرف شود تا شاهد پایداری محیط زیست مطلوب و اکوسیستم باشیم درحالی که این رقم در هیچ جای دنیا مورد توجه قرار نمی گیرد اگر از ۶۰ درصد مصرف بالا رود با بحران آبی روبرو میشویم اکنون در کشورمان و استان تهران نیز با ۸۶.۷ درصد مصرف مواجه هستیم.
اجرای طرح سازگاری با آب
رضاپور همچنین از اجرای طرح سازگاری با کم آبی خبر داده و می گوید: نیاز به کارهای زیرساختی و اصلاح فرهنگ مصرف است که نیاز به هزینه و زمان است از این رو اگر بخواهیم مصارف را به سمت ۴۰ و یا ۶۰ درصد بیاوریم یک میلیارد و ۲۸۸ میلیون متر مکعب باید آب کم مصرف شود که در فاز اول ۴۲۰ میلیون مترمکعب تا سال ۱۴۰۵ کاهش مصرف داشته باشیم و این امر نیاز به مشارکت و آمادگی نهادهای مختلف از جمله جهادکشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و سایر نهادهاست.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان تهران با اشاره به جمعیت روز افزون تهران گفت: بر اساس آخرین آمار دارای جمعیت ۱۳ میلیون نفر است که تا سال ۱۴۰۵ به ۲۰ میلیون نفر خواهد رسید که امر نیاز برنامه ریزی بلند مدت در فرهنگسازی و مدیریت مصرف است تا با کمبود منابع آبی مواجه نشویم.
سنت خانه تکانی و استفاده بی‌رویه آب
مصرف آب در روزهای پایانی سال به خاطر فرهنگ و سنت خانه تکانی افزایش یافته است تا جایی که صدای اعتراض مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب منطقه یک شهر تهران را به صدا درآورد، وی در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: هفته اول اسفندماه امسال سه میلیون و ۱۲۴ هزار مترمکعب آب مصرف شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که دو میلیون و ۸۵۰ میلیون متر مکعب بوده است افزایش ۱۱ درصدی را نشان می دهد.
علیرضا کارگری ادامه می دهد: هر ساله در آخر نیمه اسفندماه شاهد افزایش مصرف آب هستیم این نوع مصرف مشابه با مصارف در روزهای گرم سال است که به خاطر خانه تکانی اتفاق می افتد و طبق نظر کارشناسان به آب تکانی معروف است ضمن اینکه امسال موضوع کرونا نیز به مصرف آب دامن زده است و در بعضی روزها شاهد افزایش مصرف ۲۵ درصدی هستیم.
او از شهروندان درخواست می کند: ایرانی ها به قناعت کردن معروف هستند و زندگی در اقلیم خشک و نیمه خشک و کاهش بارندگی ها به درست مصرف کردن آب کمک می کند از این رو از تهرانی ها می خواهیم در روزهای پایانی سال از مصرف بیش از حد آب و هدر رفت آن جلوگیری کنند.
مصرف بیش از حد مجاز ۴۰ درصد از تهرانی‌ها
بر اساس آخرین آمارها از شرکت آب و فاضلاب استان تهران، ۴۰ درصد از تهرانی‌ها بیش از حد مجاز آب مصرف می‌کنند و ۵۰ درصد کل مصرف آب استان به این تعداد تعلق دارد. حدود پنج درصد از این جمع ۴۰ درصدی نیز چهار تا پنج برابر الگو، آب مصرف می‌کنند.
بر اساس آخرین آمارها از شرکت آب و فاضلاب استان تهران، ۴۰ درصد از تهرانی‌ها بیش از حد مجاز آب مصرف می‌کنند و ۵۰ درصد کل مصرف آب استان به این تعداد تعلق دارد.
اما در این بین نیز هستند کسانی که در چارچوب الگوی مصرف آب استفاده می کنند حدود۶۰ درصد از ساکنان تهرانی در این رده قرار داردند ضمن اینکه حتی مشترکانی در بین تعداد هستند که زیر الگوی مجاز روزانه مصرف دارند. تعداد مشترکان فعال آب در استان تهران حدود یک میلیون و ۸۰۰ رشته است، در مجموع به صورت میانگین شهروندان تهرانی طی یک روز بیش از سه میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کنند.
طبق آمارهای اداره کل هواشناسی استان تهران، در سال آبی امسال از مهرماه امسال تا روز گذشته /۲۲ اسفند/ ۲۲۶.۶ میلی متر بارش داشتیم که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته کاهش ۱۱ درصدی نزولات جوی را نشان می دهد.
اکنون ذخیره سدهای پنجگانه تهران از جمله سدلار، لتیان، ماملو، امیرکبیر و طالقان ۵۶۶ میلیون متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که ۶۳۵ میلیون متر مکعب بوده و شاهد کاهش ۶۹ میلیون متر مکعبی آب هستیم.
این روزها و در روزهای پایانی سال بیش از هر مساله دیگری بحث مدیریت مصرف آب بسیار مورد تاکید است با این تفاسیر بهتر است در این روزهای کرونایی که قطعا دید و بازدید ها مانند سال گذشته و برای رعایت دستورالعمل های بهداشتی به صورت مجازی و یا محدود انجام می شود، شهروندان شست وشوها را به روزهای پایانی سال محول نکنند و با زمان بندی و توزیع کارهای خود در روزهای باقی مانده از اُفت فشار یا قطع آب به دلیل مصرف بالا جلوگیری کنند.