به گزارش روز جمعه ایرنا، نوروز که با خود شور و نشاط و تازگی به‌همراه می‌آورد در منطقه آسیای میانه جایگاه ویژه ای دارد که یکی از میزبانان این جشن کشور افغانستان است.
۲۱ مارس یا اول فروردین به‌عنوان روز اول سال نو پارسی یا نوروز بیش از ۳۰۰۰ سال است که جشن گرفته می‌شود و برای مردم افغانستان بسیار مهم است. افغانستان کشوری با تاریخی پر از پستی‌ها و بلندی‌های فراوان است. مردم افغانستان هر ساله در شهرها و روستاهای این کشور با شکوه تمام و براساس رسوم و آداب میهنی خود از این آیین دیرین پارسی تجلیل می کنند اما اوج این شکوه و تجلیل در مزارشریف مرکز استان بلخ و روضه منسوب به حضرت علی «ع» با حضور مردم از سراسر افغانستان و کشورهای منطقه بویژه آسیای میانه برگزار می شود.
مردم افغانستان بر این باور هستند که مزارشریف زادگاه نوروز و مقر سلطنت جمشید یا یما پادشاه پیشدادی بوده است که آن را موسس و بنیانگذار نوروز می پندارند و به همین دلیل برگزاری این جشن در مزارشریف اهمیت ویژه ای دارد.
دامنه این جشن و مراسم در شمال افغانستان بویژه مزارشریف تا چهل روز ادامه دارد که با هفت میوه یا همان هفت سین ایرانی، پختن سمنک در سه روز نوروز، سیزده بدر، میله گل سرخ و نام های دیگر ادامه می یابد.
در روز نخست نوروز مقامات بلندپایه محلی بلخ با حضور یکی از مقامات دولتی در سطح معاون رئیس جمهوری به استان بلخ سفر کرده و برای نخستین بار «جهنده» (پرچم- عَلَم) حضرت علی (ع) را با بزرگان اقوام بلند می کنند و مردم بلند کردن آن را به فال نیک می‌گیرند.
جهنده بالا در روز اول سال یعنی نوروز جشن گرفته می‌شود. اهمیت این جشن به‌اندازه‌ای است که با حضور مقامات ارشد دولتی مانند نخست وزیر، وزرا و استاندارها برگزار می‌شود. جهنده بالا یک جشن مخصوص مذهبی است و در مسجد کبود مزار شریف که به اعتقاد اهل سنت مقبره حضرت علی (ع) در آن قرار دارد برگزار می‌شود. این بزرگترین گردهمایی ثبت شده نوروزی است که بیش از ۲۰۰ هزار نفر از سراسر افغانستان در پارک مرکزی مزار شریف واقع در اطراف مسجد آبی گرد هم می‌آیند تا شاهد برافراشته شدن پرچم یا همان جهنده بالا باشند و آن را جشن بگیرند.
اسناد و مدارک تاریخی در افغانستان نشان می دهد که مراسم جهنده بالا به زمان شیبانیان می رسد که از آن زمان تاکنون در دستگاه دولتی نیز مرتبط دانسته شده و یکی از مقامات بلندپایه دولت در آن مراسم شرکت می کند.
مردم افغانستان باور دارند که اگر جهنده حضرت علی «ع» به آسانی و بدون مشکل بلند شده و در جایگاه قرار گیرد، مردم این کشور سال امن، پربار با محصولات خوب کشاورزی را در پیشرو خواهند داشت اما اگر جهنده در جریان بلند کردن با مشکلات مواجه شود و چند بار بالا و پایین گردد، سال پیشرو ناامنی، آفات طبیعی و کشاورزی را نیز با خود خواهد آورد.
روضه حضرت علی «ع» در روزهای حضور مهمانان داخلی و خارجی شاهد حضور پر شور مردم می باشد و برای برقراری نظم روزهای چهارشنبه هر هفته را به زنان اختصاص می دهند و مردان در این روزها حق ورود به محوطه روضه را ندارند تا زنان با خاطری آرام و آسوده به زیارت بپردازند.
مسابقات بزکشی، اسپ دوانی، نشان زنی با سلاح های قدیمی که با باروت دست ساز مردم محل کار می کند، سنگیرک، تخم مرغ جنگی رفتن به دامنه کوه‌ها و تپه‌ها از دیگر رسوم و آیین مردم افغانستان در روزهای نوروز می باشد.
همچنین نوروز برای نو عروس‌ها و تازه دامادها در افغانستان لذتی دیگر دارد که جشن و شادی نوروزی را برای آنها دو چندان می سازد. خانواده داماد در این روز با تهیه هدایا و لباس برای عروس، مادر عروس و برخی اعضای خانواده وی و همچنین طبخ ماهی و جلیبی روز نخست نوروز را به همراه خانواده به منزل عروس رفته و نوروز را با هم جشن می گیرند و در روزهای بعدی خانواده عروس با تهیه هدایا و شیرینی به منزل داماد رفته و دیدار تازه می کنند.
هفت میوه
در افغانستان مردم به‌جای هفت سین که در ایران رایج است، جشن هفت میوه برگزار می‌کنند. هفت میوه مانند یک سالاد میوه از ترکیب هفت میوه خشک شده تهیه می‌شود و در شربتی از عصاره خود میوه‌ها سرو می‌شود. هفت میوه خشک شده عبارت‌اند از: سنجد، پسته، فندق، آلو بخارا یا همان قیسی (خشک شده‌ی زردآلو)، گردو یا مغز بادام یا دیگر انواع آلوی برقان.
«محمدرضا علوی» کارشناس مسایل فرهنگی افغانستان معتقد است که درست کردن هفت میوه برای نوروز تجلیل واحترام گذاشتن به زایش دوباره زمین برای رویش و شکوفایی بیشتر است و گذاشتن هفت میوه برسر سفره نوروزی به نیت محصولات پربارتر و بیشتر میوه ها در بهار دوباره زمین است.
وی می گوید: انواع این میوه ها در کشور ما بعنوان زادگاه این سنت با اصالت بصورت فراوان یافت می شود و به همین دلیل وارد سنت نوروزی و اهمیت دادن به کشاورزی و باغداری نیز شده است.
غذاهای مخصوص عید نوروز
همچنین عبدالحسین میرزایی از اهالی منطقه دشت برچی در غرب کابل که سالهای زیادی برگزاری جشن نوروز و این سنت کهن را تجربه کرده به خبرنگار ایرنا می‌گوید که مردم افغانستان برای نوروز غذاهای ویژه نوروزی تدارک می‌بینند.
به گفته وی مردم افغانستان در روزهای نوروز به ویژه شب سال نو سبزی چلو می پزند، نانوایی ها نیز دراین روزها نوعی کلچه ویژه نوروزی که معروف است و این کلوچه تنها در نوروز پخته می شود و خانواده‌ها آنرا خریداری می کنند.
سمنک
سمنک (همان سمنو) یک نوع غذای شیرین است که از جوانه گندم درست می‌شود و معمولا در شب عید یا چند روز قبل پخته می‌شود. زن‌ها مهمانی یا مراسم خاصی برای آن در طول شب برگزار می‌کنند به این صورت که از اوایل شب تا سپیده دم مشغول پخت آن می‌شوند و طی آن آواز مخصوصی سر می‌دهند:
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم؛ دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
کمپیرک
کمپیرک مانند حاجی نوروز در ایران، یک پیرمرد با محاسن است که لباس‌های رنگی به تن، کلاه بلندی بر سر و تسبیحی در دست دارد. کمپیرک، نماد نیکی و احسان و قدرت طبیعت است که قدرت زمستان را تسلیم بهار می‌کند. او و همراهانش از روستا ها عبور می‌کنند و صدقه‌ها و کمک‌های خیریه را بین مردم تقسیم کرده و اشعاری را با صدای رسا و موزون سر می‌دهند. این سنت در مرکز ولایت‌ها به‌خصوص بامیان و دایکندی مشاهده اجرا می‌شود.
«احمد ضیا رفعت» کارشناس مسائل فرهنگی افغانستان که خود نیز اهل استان «هرات» است، در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه زادگاه اصلی وی هرات است، درباره تفاوت جشن نوروزی هرات با سایر استانها گفت: در نخستن چهارشنبه پس از عید نوروز زنان و مردان این استان بویژه زنان، آنرا بطور ویژه جشن می گیرند.
وی افزود: این روز برای هراتی ها بویژه زنان از اهمیت زیادی برخوردار است و زنان هرات بطور گروهی و چندین خانواده با هم به دامنه های کوه می روند و سبزه لگد می‌کنند.
رفعت اضافه کرد: مردم باور دارند که پا گذاشتن بر سبزه نشانه خجستگی است و شکستن تخم مرغ (تخم جنگی) برای نوجوانان، دید و بازدید و لباس نو پوشیدن هم در این روزها صورت می گیرد.
وی می افزاید که در گذشته ها، باغ ویژه ای به نام «باغ زنانه» در هرات وجود داشت که زنان در آن تجمع می کردند اما در اثر جنگ ها دیوارهای آن فرو ریخت و باغ نابود شد و خانواده‌ها پس از آن در چهارشنبه اول سال به دامنه های تپه ها و کوه ها می روند.
«جواد سلطانی» جامعه شناس افغان و استاد دانشگاه نیز معتقد است که نوروز در حوزه تمدنی فارسی یکی از مهمترین رویدادها و وقایع است که فراتر از یک حرکت تقویمی می باشد.
وی می گوید: در فرهنگ آریایی تقدیس زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و پیشینیان ما زندگی را یک امر اصیل می دانستند و همه چیز را در خدمت زندگی می گرفتند.
این جامعه شناس معتقد است: به رغم سختی‌ها و دشواری‌هایی که در زندگی ما وجود دارد و آلام و دردهای فراوانی را برما تحمیل کرده، با این وجود نوروز در زندگی ما حضور دارد و این بدان معنی است که هنوزهم عشق به زندگی در ما وجود دارد.