عید نوروز در تاریخ کهن این مرز و بوم نشانگر سرزندگی و نویدبخش طراوت است لذا علاوه بر طبیعت، زندگی انسانها هم جنب و جوشی خاص و شاد می یابد و در همین چارچوب از حدود دو هفته پیش از آغاز سال نو مردم مناطق شهری و روستایی گناباد همچون دیگر ایرانیان در جای جای این سرزمین خود را برای استقبال از بهار آماده می کنند.
شیوع ویروس همه گیر کرونا عید نوروز را به عنوان یکی از آداب و رسوم قدیمی و ریشه دار در فرهنگ کشور تحت تاثیر قرار داده است.
روزهای پایانی فصل زمستان و آغاز سال نو همواره در گناباد با جنب و جوش مردم برای به جای آوردن آداب و رسوم همراه بود اما امسال به دلیل شیوع کرونا و پرهیز از حضور در اجتماعات با سالهای گذشته فرق می کند گنابادیها به خاطر همین محدودیتها با رسوم محدودتری که بیشتر محدود به محافل خانوادگی می شود به استقبال بهار رفتند.
امسال عیدمان با سالهای دیگر فرق می‌کند، این روزها به هر محفلی که می‌رسی، بحث کرونا داغ است، ویروس منحوسی که شادی و نشاط هرساله شب عید را با خود برده است. مهمان ناخوانده‌ای که با وجود تمام پیشگیری‌ها و پیش بینی‌ها حالا گریبانگیر هموطنان و همشهریان شده است.
همه ساله در تعطیلات نوروز فرصتی برای دورهمی های خانوادگی فراهم می شد و مردم به دیدار خویشاوندان و بزرگترها می رفتند ولی تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۰ مانند نوروز سال ۱۳۹۹ رنگ و بوی کرونایی به خود گرفته و لزوم رعایت پروتکلهای بهداشتی و پرهیز از دورهمی های خانوادگی و حضور در اجتماعات به مساله مهم تبدیل شده است.
آداب و رسوم نوروزی آنچنان در باورهای مردم گناباد ریشه دارد که با وجود لغو بیشتر آنها در نوروز سالجاری به سبب شیوع کرونا، به فراموشی سپرده نمی شود با این وجود مردم گناباد شادمانی های زودگذر نوروزی را به بهای به خطر انداختن سلامتی خود و خانواده شان به خزان تبدیل نمی کنند.
امسال مردم گناباد ضمن رعایت بیشتر مسایل بهداشتی و مواردی که برای پیشگیری از کرونا لازم است با تهیه غذاهای سنتی در محافل کوچک خانوادگی به استقبال بهار طبیعت رفتند و سعی کردند که این مسائل خللی در شادی های محافل خانوادگی آنها ایجاد نکند.
با وجود الزام به ماندن در خانه برای جلوگیری از شیوع کرونا، گنابادیها از دو هفته مانده به نوروز با خانه تکانی، کاشتن سبزه و تهیه انواع کلنبه شکری و حلوایی که با شیره گندم، کنجد و مغز بادام و هسته زرد آلو، زعفران و زنجبیل تهیه می‌شود به استقبال عید رفتند گرچه این رسوم از سطح مناطق شهری و روستایی و محافل فامیلی به درون کانون گرم خانواده ها محدود شده است ولی باز هم مورد توجه قرار دارد.
بازار خرید کالاها، پوشاک و مایحتاج عید از هم اکنون داغ شده و هر چه به روزهای پایانی سال نزدیکتر می شویم این جنب و جوش بیشتر می شود. در این میان آیین نوروزی ایرانیان که در هر خطه ای از کشور رنگ و بوی خاص خود را دارد بر این شور و نشاط می افزاید.
عید باستانی نوروز در گناباد با آداب و رسوم خاصی همراه است که نشانگر هویت تاریخی و فرهنگی مردم این مرز و بوم می باشد.
آیین خاص پخت سمنو از دیگر آداب سنتی مردم گناباد در روزهای پایانی سال و آستانه عید نوروز هر سال است. بعد از خیس کردن گندم و جوانه زدن آن، گندم جوانه زده را در آفتاب پهن می کنند تا خشک شود و سپس آن را آسیاب کرده و با آرد به دست آمده سمنو می پزند.
قطاب هم از شیرینی‌های سنتی خاص مردم گناباد است که ۱۰ روز مانده به سال جدید تهیه می شود. گنابادیها در این چارچوب قطاب شکری را که وسط آن مغز بادام و پسته وجود دارد درست می کنند.
مواد داخل قطاب سنتی گناباد را نیز عدس، پیاز و فلفل و زرد چوبه تشکیل می دهد و بعد از پختن قطابها در تنور روی آن را با جوشانده ای از زردچوبه زرد نموده و بعد با روغن گاو چرب می کنند.
خانواده ها اعتقاد دارند اگر هشت یا ۹ قطاب را با سبزی پر کنند آن سال کیسه های گندم بسیار به خانه آنها خواهد آمد و آن را مایه برکت می دانند.
یکی از دیگر رسوم گنابادیها در آستانه نوروز برگزاری آیین سنتی چهارشنبه سوری است. شب آخرین چهارشنبه سال جوانان با بوته هیزم و یک کوزه پر از آب به بالای پشت بام یا ایوان رفته و بعد از آتش زدن هیزم کوزه آب را بر روی آن رها می‌کنند.
دید و بازدیدهای مجازی جایگزین مناسب نوروز کرونایی
یکی از اهالی خیابان ناصرخسرو گناباد به خبرنگار ایرنا گفت: مردم این شهرستان اعتقاد خاصی به فرهنگ کهن و ریشه دار و آداب و رسوم نوروزی دارند و همه ساله از دو هفته مانده به عید به استقبال این تعطیلات باستانی می روند.
علیرضا مرادی افزود: تعطیلات نوروزی امسال برای دومین سال متوالی تحت تاثیر شیوع کرونا قرار گرفته است ولی می توان با پرهیز از دورهمی های خانوادگی و استفاده بیشتر از فضای مجازی برای دید و بازدیدهای بستگان از جمله بزرگترها که بیشتر در معرض آسیب هستند، این عید را سپری کرد.
محمد شریفی یکی از کسبه خیابان سعدی گناباد هم می گوید: با توجه به شیوع ویروس همه گیر کرونا و از جمله ویروس جهش یافته انگلیسی رعایت محدودیتهای کرونایی و پروتکلهای بهداشتی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کووید ۱۹ باید در تعطیلات نوروزی مورد توجه همه بخشها و آحاد جامعه قرار بگیرد و مردم تا حد امکان از حضور در دورهمی های خانوادگی با جمعیت زیاد پرهیز کنند.
وی افزود: مردم باید خود را برای زندگی در شرایط شیوع کرونا آماده کنند و با رعایت کامل پروتکلهای بهداشتی و مسائل پیشگیرانه و در عین حال اجرای آداب و رسوم نوروزی و پخت غذاهای سنتی این سنت حسنه را که از پیشینیان برای ما به یادگارر مانده است گرامی بدارند.
یکی دیگر از اهالی خیابان المهدی گناباد هم گفت: در شرایطی که بیماری کووید ۱۹ همچنان در جامعه جولان می دهد و سلامت عمومی آحاد مختلف مردم را تهدید می کند، عادی انگاری مردم در رعایت پروتکلهای بهداشتی و مسائل پیشگیرانه بر تبعات این بیماری می افزاید و همه باید نسبت به رعایت این مسائل پیشگیرانه احساس مسوولیت کنند.
محبوبه هاشمی افزود: اهمیت این مساله در تعطیلات نوروزی به واسطه دید و بازدیدها و دورهمی های خانوادگی بیش از پیش افزایش می یابد و مردم باید با رعایت پروتکلهای بهداشتی و زدن ماسک و پرهیز از حضور در اجتماعات و رعایت فاصله اجتماعی ضامن سلامتی خود و خانواده هایشان باشند.
معاون برنامه ریزی و هماهنگی امور عمرانی فرماندار گناباد هم گفت: با توجه به شیوع ویروس کرونا از پذیرش مسافر طی تعطیلات نوروز در این شهرستان معذوریم.
احمد سفری با اشاره به تبعات شیوع کرونا و سالمند بودن جمعیت این شهرستان افزود: برای جلوگیری از تهدید سلامتی مردم با وجود میل باطنی امکان پذیرش مسافر در هیچ کدام از مراکز اقامتی گناباد وجود ندارد.
وی با اشاره به مصوبات ستاد ملی پیشگیری و مقابله با کرونا مبنی بر ممنوعیت سفر به شهرهای دارای وضعیت قرمز و نارنجی ادامه داد: با وجود آزاد بودن سفر به شهرهای دارای وضعیت زرد نظیر گناباد به دلیل مخاطرات بحران کرونا به هیچ عنوان توصیه به سفر نمی کنیم.
معاون فرماندار گناباد با تاکید بر افزایش آمادگی دست اندرکاران برای ارایه خدمات به مسافران عبوری و ورودی به این شهرستان در راستای مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: خروج مدیران عضو ستاد خدمات سفر از شهرستان بدون هماهنگی با فرمانداری ممنوع است.
وی افزود: با توجه به بحران کرونا و حوادث پیش بینی نشده باید مکانهایی برای اسکان اضطراری طی تعطیلات نوروزی در گناباد در نظر گرفته شود.
سفری همچنین استقرار پایگاههای ایمنی جاده ای، توقف فعالیتهای عمرانی در مناطق شهری و روستایی، افزایش نظارت بر مراکز درمانی و عرضه و توزیع کالاها و جلوگیری از افزایش قیمتهای کاذب کالاها را طی این مدت در گناباد خواستار شد.
وی بر توجه بیشتر مسوولان ذیربط از جمله شهرداریها و متولیان فرهنگی و اجتماعی نسبت به فضاسازی شهری متناسب با ایام نوروز و تهیه برنامه های مناسب در فضای مجازی تاکید کرد.
معاون فرماندار گناباد ادامه داد: برپایی هرگونه ایستگاه صلواتی منوط به اخذ مجوز از ستاد مقابله با کرونا است و توزیع شربت و چای در آنها ممنوع است.
فرماندار گناباد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: عادی‌انگاری کرونا از سوی مردم، کم‌توجهی نسبت به رعایت دستورات پیشگیرانه و استفاده نکردن از ماسک خطر شیوع این ویروس همه‌گیر را افزایش می‌دهد.
حامد قربانی افزود: عادی‌انگاری در این زمینه زنگ خطر شیوع ویروس کرونا را در گناباد به صدا درآورده است.
وی ادامه داد: این وضعیت همزمان با تایید مشاهده سویه انگلیسی ویروس کرونا در خراسان رضوی به یک دغدغه جدی تبدیل شده است.
فرماندار گناباد گفت: این شهرستان در وضعیت زرد شیوع کرونا قرار دارد و در صورت استمرار عادی‌انگاری و عدم توجه مردم به رعایت پروتکلهای بهداشتی این وضعیت تنزل یافته و به رنگ نارنجی تبدیل می شود که اعمال دوباره محدودیتهای کرونایی برای واحدهای صنفی گروه ۲ و سه و چهار را بدنبال خواهد داشت.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد نیز گفت: این شهرستان با عنایت به ظرفیتهای گردشگری و تاریخی تا قبل از شیوع کرونا جزو مناطق برتر خراسان رضوی از نظر جذب گردشگر بود ولی هم اکنون گردشگری بیشترین آسیب را دیده است.
علیرضا شناسایی افزود: برای حلوگیری از تبعات شیوع ویروس همه گیر کرونا قنات جهانی قصبه گناباد طی تعطیلات نوروزی سال آینده تعطیل است و مراکز اقامتی این شهرستان پذیرای مسافر نیست.
وی از مسافران و گنابادیهای ساکن سایر تقاط کشور خواست طی تعطیلات نوروزی از سفر به این شهرستان بپرهیزند.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد ابراز امیدواری کرد با همکاری و همدلی مردم و ماندن در خانه و رعایت مسایل پیشگیرانه هر چه زودتر ویروس کرونا شکست خورده و برنامه های شاد و آیینی محلی برای شادابی و تغییر روحیه مردم بهتر از گذشته اجرا شود.
شهرستان گناباد دارای ۲۵۰ اثر تاریخی و معنوی است که از این تعداد ۱۴۲ اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
چهار موزه باستان شناسی، مردم شناسی، آب و موزه روستایی زعفران نیز در گناباد برای بازدید علاقه‌مندان دایر است. وجود ۱۷ مقبره امامزادگان از دیگر ظرفیتهای معنوی و مذهبی شهرستان گناباد است. مرکز این شهرستان در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد.