هفتم و هشتم آذر ماه امسال بود که باران شدید برای سومین سال متوالی، خانه برخی شهروندان اهواز را زیر آب برد. طبق آمار هواشناسی، اهواز از هفتم تا ۱۰ آذر ماه، ۵۳ میلیمتر بارندگی داشته که مناطق ۴ و ۵ و ۶ به ویژه جنوب غرب شهر از جمله محله‌های کمپلو، کوی علوی، خیابان‌های فرحانی و کیان بیشترین آبگرفتگی را شاهد بودند. این آبگرفتگی‌ها در شرایطی بود که اهواز در آن زمان در اوج شرایط قرمز کرونا قرار داشت. پیش از آن نیز در بارندگی و سیلاب سال‌های ۹۷ و ۹۸ تعداد بیشتری از محله‌های اهواز دچار آبگرفتگی شده بود. در این سه سال اما تعداد زیادی از شهروندان خسارت دیده نتوانستند خانه‌های خود را تعمیر و یا بازسازی کنند. آمارهای بنیاد مسکن و شهرداری اهواز نشان می‌دهد که از ۲ هزار و ۲۰۱ واحد مسکونی در آبگرفتگی سال‌های ۹۸ و ۹۹، که باید بازسازی و احداث می‌شدند، تنها ۱۴۴ واحد مسکونی به صدور پروانه تخریب و تجدید بنا منتهی شده و از سرنوشت واحدهایی که نیاز به تعمیر داشتند نیز اطلاعی در دست نیست.
شهروندانی که مشمول کمک نشدند
بن‌عباس مدیرکل سابق مدیریت بحران خوزستان پیش از این گفته بود: امسال افزون بر ۲ هزار و ۳۵ میلیارد ریال اعتبار به صورت هزینه‌ای برای بازسازی بخش‌های خسارت دیده ناشی از آبگرفتگی خوزستان در اختیار بنیاد مسکن قرار می‌گیرد.
انصاریان مدیرکل بنیاد مسکن خوزستان نیز اعلام کرده است: برای واحدهای احداثی، ۱۰۰ میلیون تومان تسهیلات با کارمزد پنج درصد و ضمانت سفته زنجیره‌ای، به اضافه ۲۰ میلیون تومان بلاعوض درنظر گرفته شده است. برای واحدهای تعمیری و تامین وسایل معیشتی نیز ۱۵ میلیون تومان بلاعوض به اضافه ۳۰ میلیون تومان تسهیلات اختصاص می‌یابد. این تسهیلات با نظارت بنیاد مسکن و به صورت چند مرحله‌ای براساس پیشرفت کار به متقاضیان خسارت دیده پرداخت می‌شود و نظارت فنی کار با سازمان نظام مهندسی خواهد بود.
آنطور که بنیاد مسکن اعلام کرده است ارزیابی خانه‌های آسیب‌دیده تقریبا به اتمام رسیده و کار تعمیر و بازسازی آغاز شده است، برخی از اهالی نیز کمک‌های بلاعوض دریافت کرده‌اند. این در حالیست که تعدادی از اهالی مناطق خسارت دیده می‌گویند که برای ارزیابی خانه‌های آنها اقدامی نشده و یا مشمول تسهیلات نشده‌اند.
رضا بیت‌سیاح که کارگر روزمزد ساکن خیابان آزادی کوی علوی است می‌گوید که امسال دومین سالی بوده که در بارندگی، خانه آنها زیر آب رفته است، پارسال کسی برای ارزیابی خسارت منزل آنها مراجعه نکرده و امسال نیز ارزیابی انجام شده و قرار بوده بابت خسارت وسایل به آنها کمک بلاعوض پرداخت شود اما وعده بنیاد مسکن برای بهار سال آینده است.
او ادامه می‌دهد: ارتفاع آبی که از طریق فاضلاب وارد خانه شد، حدود ۱۵ سانتیمتر بود و دو سه روز طول کشید تا این آب‌های آلوده تخلیه شد، در این مدت تلویزیون ما سوخت و یخچال و فرش‌ها آسیب دیدند.
عیسی نیسی از اهالی خیابان آزادی کوی علوی همچنین می‌گوید که فرش‌ها، گوشی و تلویزیون آنها به دلیل ورود آب به خانه‌شان سوخته و امسال هم مثل سال گذشته خسارتی دریافت نکرده است، در حالی که چهار روز خانه آنها زیر آب بود.
او می‌گوید: کارشناسان، خانه ما را ارزیابی کردند اما گفتند کاری به وسایلی که در جریان آبگرفتگی سوخته ندارند، قرار است که ۲۰ میلیون تومان وام و ۱۰ میلیون تومان بلاعوض به ما پرداخت شود اما گفتند باید خودشان تماس بگیرند و هنوز تماسی با ما گرفته نشده است، همسایه‌مان که یک زن سرپرست خانوار با پنج دختر است نیز خسارت زیادی از این بارندگی دید ولی او نیز جزو کسانی است که تاکنون هیچکدام از خسارت‌هایش جبران نشده است.
نیسی می‌افزاید: در گذشته به عنوان راننده در شهرداری مشغول به کار بودم اما یک ماه بعد از شیوع کرونا که برای اعتراض به عدم پرداخت حقوق از سوی پیمانکار به همراه ۱۵ نفر از همکارانم به اداره کار شکایت کرده بودیم، همگی اخراج و بیکار شدیم و این بارندگی ضربه مضاعفی برای من و خانواده‌ام بوده است.
مدینه فاضلی ساکن خیابان الهادی کوی علوی نیز می‌گوید: امسال دومین سالی بود آب وارد خانه‌ام شد، پارسال که همه خانه و وسایلم زیر آب رفته بود، فقط سه میلیون تومان کمک بلاعوض به ما داده شد و هیچگونه تسهیلاتی دریافت نکردیم.
وی ادامه می‌دهد: من اجاره نشین هستم و دو دختر دوقلو و یک پسر دبستانی دارم، در این بارندگی دچار برق گرفتگی شدم، به همین دلیل وقتی امسال برای بار دوم، خانه‌ام زیر آب رفت و همه وسایلم خراب شد از ترس تکرار این حادثه و نگرانی از آسیب به فرزندانم و احتمال برق گرفتگی آنها، از کوی علوی نقل مکان کردم و به شهرک برق رفتم، اما اکنون بعد از پیگیری از طریق بنیاد مسکن به من اعلام کرده‌اند که به دلیل نقل مکان هیچگونه حقی ندارم و هیچ خسارتی، حتی کمک بلاعوض و تسهیلات معیشتی، نیز نمی‌توانم دریافت کنم.
مرتضی سواری فعال اجتماعی کوی علوی نیز در این باره می‌گوید: در بارندگی امسال حداقل ۹۰۰ خانه در کوی علوی خسارت دیدند ولی ارزیابی خانه‌های خسارت دیده در این محله به صورت کامل انجام نشده و در برخی از خیابان‌ها فقط تعدادی از خانه‌ها ارزیابی و مشمول دریافت تسهیلات و کمک بلاعوض شده است.
وی می‌افزاید: خیابان‌های کرخه و کارون و رضوی و فرعی‌های متصل به کارون همگی در این بارندگی دچار خسارت شدند اما به طور کامل ارزیابی نشدند، به طور مثال در خیابان کرخه ۲۰ تا ۳۰ واحد مسکونی بر اساس میزان خسارت، کمک‌های بلاعوض به مبلغ سه میلیون، هفت میلیون و ۱۰ میلیون تومان دریافت کرده و به بانک معرفی شدند اما ساکنان خیابان آزادی چیزی دریافت نکردند.
به گفته وی، میزان خسارت‌ها متفاوت بوده و خانه‌هایی که ارتفاع کمتری نسبت به سطح خیابان داشتند خسارت بیشتری متحمل شدند.
از ارزیابی تا راستی‌آزمایی
طبق گزارش روابط عمومی بنیاد مسکن خوزستان، در بارندگی شدید سال ۹۸، در اهواز ۲ هزار و ۷۳۲ واحد مسکونی ارزیابی شد که به ۲ هزار و ۱۷۹ واحد مسکونی احداثی و ۸۸۹ واحد مسکونی تعمیری تسهیلات پرداخت شده و یک هزار و ۹۱ واحد نیز مشمول تسهیلات وسایل معیشتی بودند. بر اساس این گزارش، در سال گذشته مجموع شهرهای اهواز، کارون، خرمشهر و آبادان بیش از ۵۲ میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند.
با وجود پیگیری خبرنگار ایرنا، عالمی نیسی فرماندار اهواز حاضر به پاسخگویی درباره روند بازسازی منازل خسارت دیده از آبگرفتگی نشد، اما معاون بازسازی بنیاد مسکن خوزستان می‌گوید: امسال در بارندگی اهواز هیچگونه ثبت نام و فراخوانی برای مردم صادر نشد، بر اساس گزارش مدیریت بحران استانداری جلساتی در فرمانداری اهواز و شهرداری برگزار شد و منازلی که در بخش‌هایی از مناطق ۴ و ۵ و ۶ دچار آبگرفتگی شده بودند به ما اعلام کردند و ما بر این اساس ارزیابی‌های خود را انجام دادیم.
رضا عبداللهی می‌افزاید: بر اساس آخرین ارزیابی‌ها، امسال ۲۲ واحد مسکونی در اهواز احداثی بوده و باید بازسازی شود و ۴۱۶ واحد مسکونی نیاز به تعمیرات دارند، همچنین ۶۴۲ واحد مسکونی به دلیل خسارت به وسایل منزل مشمول تسهیلات معیشتی هستند.
وی با بیان اینکه واحدهای احداثی به شهرداری‌های مناطق برای تهیه نقشه معرفی شده‌اند، ادامه می‌دهد: از میان واحدهای تعمیری تاکنون ۱۵۰ واحد به بانک‌ها برای انعقاد قرارداد معرفی شده‌اند همچنین ۳۵۰ فقره برای تسهیلات معیشتی به بانک‌ها معرفی شده‌اند، البته نوع قرارداد بانکی برای واحدهای تعمیری نیاز به اصلاحاتی دارد که در حال اقدام است، مابقی افراد نیز یا مراجعه نکردند، یا مدارک آنها ناقص بوده و یا نتوانستند مالکیت خود را ثابت کنند.
عبداللهی می‌گوید: تاکنون ۱۰ میلیارد تومان تسهیلات بلاعوض به حدود ۹۵۰ نفر از خسارت دیدگان در اهواز پرداخت شده که مبالغ آنها بر اساس میزان خسارت، از هفت میلیون تومان تا ۱۵ میلیون تومان متفاوت بوده است.
به گفته وی، مقرر شده است که واحدهای احداثی یکصد میلیون تومان، و واحدهای تعمیری و معیشتی تا سقف ۳۰ میلیون تومان تسهیلات دریافت کنند.
وی می‌افزاید: همکاران ما به واحدهای تعمیری که تشکیل پرونده داده و مدارک را کامل کردند، دستورکارها را داده‌اند و کمک بلاعوض به حسابشان واریز شده است، واحدهای احداثی نیز ابتدا برای گرفتن پروانه به شهرداری معرفی می‌شوند و در صورتی که سند و مدارک واحد مسکونی و مالکیت آنها مشکلی نداشته باشد برای تهیه نقشه اقدامات بعدی را انجام می‌دهند، اگر لازم باشد که خانه تخریب شود کمک بلاعوض اجاره بها به آنها پرداخت می‌شود.
عبداللهی درباره عدم تخصیص تسهیلات به برخی از خانوارها توضیح می‌دهد: در برخی موارد مشاهده شده که از هر خانه چند درخواست به بنیاد مسکن ارجاع شده، به دلیل اینکه اکثر ساکنان این محله‌ها چند خانوار در یک خانه زندگی می‌کنند، مثلا پسر به همراه خانواده‌اش در خانه پدری سکونت دارد، در این صورت فقط به یک واحد مسکونی تسهیلات بانکی، تعلق می‌گیرد و مابقی درخواست‌های تکراری از همان خانه مشمول کمک نمی‌شود.
وی درباره افرادی که قبل از ارزیابی از محل نقل مکان کرده‌اند، نیز می‌گوید: برای افرادی که دیگر در آن خانه ساکن نیستند، هیچ کاری نمی شود کرد. زیرا اگر کسی اثاثیه خراب را از منزل خارج کند امکان راستی آزمایی ادعای او را نداریم و نمی توانیم آن را کارشناسی کنیم بنابراین این افراد از لیست ما خارج می‌شوند.
عبداللهی اضافه می‌کند: افرادی که در مناطق مشخص شده مدعی خسارت هستند، در صورتی که منازل آنها ارزیابی نشده و یا در زمان بازدید کارشناسان بنیاد مسکن در منزل حضور نداشتند، می‌توانند به ستاد آبگرفتگی در منطقه آخر آسفالت اهواز مراجعه کنند و به درخواست آنها رسیدگی می‌شود.
وی همچنین خواستار ابلاغ تسهیلات بانک‌های ملت، سپه و ملی می‌شود و می‌گوید: در حال حاضر بانک‌های تجارت و صادرات برای ارائه تسهیلات اعلام آمادگی کرده و افراد به این بانک‌ها معرفی شده‌اند، در حالی که لازم است که سه بانک دیگر نیز تسهیلات را ابلاغ کنند تا در این شرایط کرونایی به بانک‌ها فشار وارد نشود.
انصراف از بازسازی
مدیرکل اداره شهرسازی نیز در همین رابطه می‌گوید: فقط افرادی که منازل آنها نیاز به بازسازی دارد برای دریافت نقشه و پروانه به شهرداری معرفی می‌شوند، بر این اساس تاکنون ۳۸۷ مورد از طرف بنیاد مسکن برای دریافت پروانه تخریب و تجدیدبنا به شهرداری اهواز معرفی شده‌اند که مربوط به آبگرفتگی سال‌های ۹۸ و ۹۹ اهواز بوده است.
عبدالامیر بیت‌سیاحی می‌افزاید: از این تعداد ۱۰ درصد از بازسازی منازل خود انصراف دادند که ۲۲ مورد می‌گفتند میزان تسهیلات برای ساخت خانه ناکافی است و ۱۷ مورد از آنها نیز مشکل ضوابط داشته و یا ملک آنها در طرح بوده است.
وی اضافه می‌کند: ۲۷۷ مورد (۵۹ درصد از معرفی شدگان) به شهرداری مراجعه کرده و برای آنها دستور تهیه نقشه صادر شده است، ۱۷۳ مورد (۴۵ درصد از معرفی شدگان) نقشه مورد تایید نظام مهندسی را ارائه کردند که در نهایت برای ۱۴۴ مورد از آنها (۸۳ درصد از نقشه‌های صادر شده) پروانه صادر شده که صدور این پروانه‌ها رایگان بوده است.
بیت‌سیاحی ادامه می‌دهد: بعد از آبگرفتگی پارسال، جلسات زیادی در استانداری و فرمانداری تشکیل شد و دولت نیز مصوبه‌ای داشت که بر اساس آن املاکی که فاقد سند بوده و یا قولنامه‌ای بودند، به استناد قبوض آب و برق، مالکیت آنها احراز شود، شهرداری عوارض قانونی از بازسازی این املاک نگیرد و خدمات مهندسی نیز بر اساس تفاهم نامه‌ای میان شهرداری و نظام مهندسی ارائه شود.
محکمه آبگرفتگی
حدود ۶ درصد خانه‌های احداثی سال‌های ۹۸ و ۹۹ ، و کمتر از نیمی از واحدهایی که به شهرداری اهواز معرفی شده به صدور پروانه تخریب و تجدید بنا رسیده است. بنابراین اینطور که پیداست، با وجود اختصاص اعتبار و اعلام مسئولان، شهروندان خسارت دیده از آبگرفتگی اهواز، نتوانستند آسیب‌های خود را جبران کنند که این مساله باید بررسی شود.
آبگرفتگی‌های ۲ ساله اهواز، پای شهردار سابق و مدیرعامل سابق آبفا را به دادگاه کشاند. خسارت‌های کلان به شهروندان نیز باعث شد سازمان بازرسی کل کشور به این مساله ورود کند. مدیران شهری گفته‌اند که زیرساخت‌های دفع آب‌های سطحی در حال بهبود است و دیگر شاهد زیر آب رفتن خانه‌های شهروندان نخواهیم بود.
آیا خانه‌های اهوازی‌ها باز هم در باران، به زیر آب می‌رود؟
گزارش از نادره وائلی زاده