براساس بررسی های میدانی و گفت و گو با شماری از این فروشندگان و دستفروشان، آنها به مناسبت شب عید بطور گروهی و یک ماه قبل عازم تهران می شوند و با انتخاب برخی میادین و خیابان های پرتردد بساط دستفروشی را می گسترانند.
این دستفروشان زمانی که بساط خود را جمع می کنند با فاصله کمی از پاتوق خود در خودرو استراحت می‌کنند؛ بسیاری از سفارشات آنها بصورت تلفنی از نقاط دور و نزدیک با اتوبوس و وانت بار به دستشتان می رسد.
به گفته این دستفروشان، تهران سالهاست که با شرایط کرونایی و غیر کرونایی در ایام عید پاتوقی برای عرضه کالاهایشان بوده است اما با شیوع ویروس کرونا کسب و درآمدشان کاهش یافته است بطوریکه رنگ بندی اعلام شده امسال شرایط را برای آنها بدتر کرد، اما با این حال با اعلام رنگ زرد برای تهران، تعداد زیادی دستفروش ها به پایتخت هجوم آورده اند.
موضوع فعالیت دستفروشان براساس رنگ بندی شهرها چندی پیش از سوی مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران اعلام و از الزامات فعالیت دستفروشان در روزهای پایانی سال تعیین شد.
سید علی مفاخریان گفت: فعالیت دستفروشان در شهرهای با وضعیت قرمز و نارنجی ممنوع است اما در سایر شهرها محل فعالیت دستفروشان باید ترجیحاً در محل‌های رو باز و با استفاده از سازه‌های موقت و سبک باشد.
وی با تأکید بر اینکه مکان انتخاب شده برای ساماندهی دستفروشان نباید در نقاط بی‌دفاع شهری یا محل‌هایی بدون امکانات لازمی چون روشنایی، دسترسی مناسب و امنیت باشد، اظهار کرد: ساعت فعالیت در محل‌های تعیین شده برحسب شرایط و مقتضیات شیوع بیماری در هر شهر و بر اساس محدودیت‌های ذکر شده در مصوبه ستاد ملی کرونا توسط فرماندار تعیین می‌شود.
مفاخریان با بیان اینکه مسئولیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی محل فعالیت با فروشنده است، تأکید کرد: ما موظف به اطلاع‌رسانی این الزامات در قالب تبلیغات محیطی در محل‌های تعیین شده هستیم اما در صورت تخلف فروشندگان، متخلفان به مراجع قضائی معرفی خواهند شد چرا که گشت‌های کنترل بهداشتی جهت پایش و نظارت بر عملکرد بهداشتی دستفروشان به‌صورت روزانه انجام می‌شود.
دستفروشی از مشاغلی است که همواره به عنوان یکی از دغدغه های مدیران شهری مطرح بوده و در عین حال به خاطر عرضه کالا به قیمتی پایین تر با استقبال شهروندان مواجه است.
ثبت نام در سامانه "سامان بازار" تهران، راهی برای پیشگیری از دستفروشی افراد غیر بومی
مفاخریان با بیان اینکه تا کنون ۲ هزار دستفروش در سامانه "سامان بازار" ثبت نام کرده اند گفت: اطلاعات شخصی همه دستفروشان در این سامانه ثبت می‌شود اما تنها دستفروشان ساکن تهران اجازه کار در بازارها را خواهند داشت چراکه این سامانه مانع جانمایی دستفروشان از شهرهای دیگر در بازارهای تهران می شود.
به گفته مفاخریان، این سامانه به ثبت احوال متصل است و پس از احراز هویت اشخاص، در صورتی که فردی ساکن تهران نباشد از سامانه حذف می‌شود. بنابراین برای اثبات این امر، دستفروشان باید اجاره‌نامه یا سند ملک‌شان در تهران را در سامانه ثبت و بارگذاری کنند.
او با بیان این که در حال حاضر ۳۵ روزبازار و ۲ شب بازار در تهران وجود دارد، گفت: در مورد دستفروشان خیابانی که به ویژه ایام عید در برخی میادین جمع میشوند، برنامه‌ریزی کرده‌ایم که مکان‌های خاصی را برای آنها در نظر بگیریم.
به گفته وی، اطلاعات این مکان‌ها و حتی نقشه آنها در سامانه ثبت می‌شود و شخصی که احراز هویت شده می‌تواند در بازار نزدیک محل زندگی خود، غرفه‌ای انتخاب کند و پس از پرداخت هزینه با دریافت بارکد، در بازار مورد نظر مستقر شود. پیمانکاران هم برای هماهنگی با شهربان و نظافت و مهیا کردن محیط در محل بازار حاضر میشوند.
مفاخریان با بیان اینکه این سامانه با حذف واسطه‌گری از حقوق دستفروشان حمایت می‌کند، توضیح داد: دستفروشان در حال حاضر درگیر پیمانکارانی هستند که حقوق آنها را به شکل‌های مختلف تضییع می‌کنند. آنها در این سامانه با حذف واسطه و پرداخت قیمت مصوب می‌توانند، غرفه اجاره کنند. در حالی که پیمانکاران واسطه مبالغ بالایی از دستفروشان می‌گیرند.
وی گفت: هنوز به دلیل اشکالاتی که در مورد بارگذاری نقشه‌ها وجود داشت کار سامانه به طور کامل آغاز نشده اما از ابتدای سال ۱۴۰۰ این سامانه فعالیت خود را کامل می‌کند و دستفروشان می‌توانند بارکدهای خود را دریافت کنند.
درپی به وجود آمدن مشکلات معیشتی برای دستفروشان در ایام پایانی سال، بنیاد مستضعفان برای ۴۰۰۰ دستفروش پایتخت، هدیه‌ای یک میلیون تومانی درنظر گرفت و مبلغ ۴ میلیارد تومان را در اختیار شهرداری قرار داد.
دستفروشانی که این مبلغ را دریافت می‌کنند، افرادی هستند که توسط شهرداری تهران شناسایی شده‌اند و جزو آن دسته از افرادی هستند، که در شمول گروه‌های کم درآمد جامعه قرار دارند و شیوع کرونا در کشور، معیشت آنها را با مشکلاتی مواجه کرده است.
بر اساس اعلام شهرداری تهران، این افراد در اقصی نقاط تهران شناسایی شده‌اند و مشخصات آنها در بانک اطلاعاتی شهرداری پایتخت ثبت شده است.
دستفروشان پارکینگ پروانه، بساط گستران مناطق جنوب شهر و دستفروشان مناطق مختلف تهران در این لیست قرار دارند.
سال ۹۹ رو به پایان است و با وجود شرایط کرونایی اما شلوغی بازارها و مراکز خرید رو به افزایش است و بویژه که جمعیت در دستفروشی ها و میادینی که بساط گسترانیده شده موج می زند.
سالهاست ماموران شهرداری برای رفع سد معابر با دستفروشان دچار مشکل بوده اند با توجه به این نکته که وظیفه رفع سد معابر را نباید مجوزی برای هر برخورد ماموران شهرداری، با دست فروشان بدانیم فقط ماموران شهرداری با رعایت کامل قانون مربوطه، مجاز به رفع سد معبر با مجوز شهرداری می باشند و نه هر اقدامی که همراه با خشونت و… باشد.
همچنین نباید اجرای مفاد قانونی مقرر در این تبصره را در تجویز تکلیف قانونی شهرداری ها در رفع سد معبر با تفسیر موسع و مخالف با قانون؛ دلیلی بر مجوز ماموران شهرداری به توهین و هتک حرمت نسبت به دست فروشان دانست و توجیهی برای برخورد نامناسب که خود مستوجب مسئولیت قانونی و جزائی است.
با توجه به اینکه شهرداری مسئول اصلی برخورد با سد معبر است و باید براساس این وظیفه ذاتی و قانونی، برای رفع هرگونه سد معبر در سطح خیابان‌ها، که تردد یا عبور و مرور شهروندان و اقتصاد شهری را مختل می‌کند، تلاش کند ولی باید توجه داشت برای اجرایی کردن قوانین خود به هیچ وجه مجوز و بهانه‌ای برای برخورد فیزیکی، فحاشی، ضرب و جرح یا استفاده از سلاح‌های سرد و گرم برای برخورد با دستفروش‌ها نخواهد داشت و براساس قانون هریک از این برخوردها ی منع شده قابل تعقیب در محاکم میباشد.
باید به خاطر داشت که دستفروشی جرم نیست و فعالیت بیشتر آنها، گامی جهت تامین معاش خانواده است؛ به ویژه در شرایط کنونی که به دلیل وجود ویروس کرونا و محدودیت ها دچار مشکلات معیشتی زیادی شده اند، فشار زیادی را متحمل میشوند و احتمال مقابله انها با ماموران شهرداری بیش از پیش است.
میدان تجریش و بساط دستفروشان
شانه به شانه هم ایستاده‌اند در صف خرید؛ مردمی که ساعت‌ها در راه بودند تا از میان شلوغی خیابان‌ها خودشان را به‌دور میدان تجریش برسانند و سفره شب عیدشان را کامل کنند. دور میدان، پایین‌تر از پل عابرپیاده به‌سمت امامزاده صالح(ع)، غوغایی برپاست.
هرکسی، صدایش را در گلو انداخته و فریاد می‌زند. یکی سبزه‌هایش را به حراج گذاشته، آن یکی سمنوها را در ظروف دور سینی چیده... صورت مشتریان ماسک زده است، اما تعدادی از دستفروشان بی توجه به کرونا مشغول فروشند. ماسک‌هایشان یا روی چانه نشسته، یا دهانشان را گرفته و با بینی نفس می کشند. تعدادی هم بی‌توجه به شیوع بیماری کووید. ۱۹ ماسک‌ها را در جیب خود گذاشته اند تا هر وقت مامور اداره بهداشت سر و کله اش پیداش شد، ان را بزنند.
مردم فارغ از شیوع کرونا، در دومین سال از شروع سال جدید با همه‌گیری بیماری، در تلاشند سفره‌هایشان را با سبزه، سمنو، سیر و سبزی پر کنند.
فروشنده سمنو با صدای بلند و در حالی که از کسادی بازار گله دارد سمنو را حراج می کند و می‌گوید که بیشتر مردم مشتری نیستند بلکه برای گشت و گذار به بازار آمده اند.
بازار تجریش در دست دستفروشان است... یک گروه وسایل سفره هفت سین چیده و تعدادی هم بالاتر از میدان تجریش به سمت میدان قدس، لباس، حوله و شال بساط کرده اند.
میثم یکی از فروشندگان مغازه زیر پل عابرپیاده که لباس راحتی می‌فروشد می‌گوید که این دستفروشان همه امید یک ساله آنها را ناامید کرده اند.
فعالیت دستفروش‌ها در ساعات بعدازظهر شروع می شود و مغازه داران این راسته که به بازار اصلی تجریش منتهی می شود از کسادی بازار ابراز ناراحتی می کنند و بر این باورند که بازار امسال همه کسبه را ورشکست کرده است.
به گفته انها، سال گذشته اوضاع بهتر بود و مردم خرید بیشتری داشتند چرا که معتقدند اجناس گران است و بخاطر همین خرید نمی کنند و حق هم دارند، همه جنس ها چند برابر شده است.
مشکلات و دغدغه دستفروشان در میدان هفت تیر
میدان هفت تیر به دلیل تردد انبوه رهگذران یکی از چند نقطه مورد توجه دستفروشان در تهران است؛ آن ها در روزهای پایانی سال، بساط خود را در پیاده رو مقابل در خروجی مترو گسترانیده اند و کرونا در این بساط گسترانی دست به دست می شود.
این میدان از جمله شلوغ ترین معابر پایتخت است و برای دستفروشان حکم طلا دارد چراکه علاوه بر رهگذران عادی، مسافران مترو نیز در تیررس دستفروشان هستند؛ در این روزهای آخر سال هم که بساط دستفروشان گرم و بساط کرونا در این نقطه پایتخت گرم تر شده است.
کافیست سری به پیاده روی میدان هفتم تیر بزنید تا جولان کرونا در جایی که جای سوزن انداختن ندارد را ببینید؛ چه فرقی دارد که مشتری محصولات خوراکی باشید یا پوشاک، سور و سات کرونا با ساده انگاری فروشندگان و خریداران به توصیه های بهداشتی برپاست.
جالب اینکه در بساط دستفروشان میدان هفتم تیر همه چیز یافت می شود حتی ظروف آشپزخانه؛ این دستفروشان با بساط خود در طول هفته نه تنها پیاده رو که بخشی های دیگری از این میدان را به اشغال خود درآورده اند به نحوی که پارک های دوبله و سوبله خودروها در حاشیه میدان به تصویری عادی برای رهگذارن تبدیل شده است.
اما واقعا چه باید کرد؟ روزهای اخیر با وجود هشدارها مبنی بر شیوع موج چهارم کرونا، شاهد عادی انگاری و رعایت نکردن فاصله اجتماعی برخی از شهروندان هستیم و از سوی دیگر وضعیت معیشتی و اقتصادی، منجر به اقبال مردم برای خرید از اجناس ارزان قیمت تر دستفروشان شده است.
حال این شرایطی که توصیف شد را همراه و همگام با شیوع نوع انگلیسی کرونا در نظر بگیرید تا تلخی خرید با کام مرگ را بیشتر در پیاده روی میدان هفتم تیر تهران درک کنید؛ در شرایطی که هنوز اعلامیه‌های فوت ناشی از کرونا بردیوارهای محلات مختلف چهره شهر را غمگین می کند و هیچ خطری هنوز رفع نشده است، برخی با ساده انگاری و بی توجهی به دستورالعمل های بهداشتی برای کسب درآمد و برخی نیز برای خرید شب عید راهی بازار مکاره ای می شوند که در آن جان خود و دیگران را به مخاطره انداخته اند.
تصویری که از این بازار دستفروشی در میدان هفتم تیر به ذهن متبادر می شود تصویری آشنا است از برخی معابر دیگر تهران مانند چهاراه ولیعصر و سه راه جمهوری. بازگشت پرقدرت دستفروشان به معابر پرتردد پایتخت صدای کارشناسان بهداشتی و برخی اعضای شورای شهر را درآورده و به عقیده آنها زنگ هشدار وضعیت قرمز کرونا بار دیگر گوش شهر را پُر می کند.
رعایت پروتکل های بهداشتی و فاصله اجتماعی برای مهار زنجیره کرونا الزامی است اما در بساط دستفروشان نه تنها خبری از فاصله اجتماعی نیست بلکه بسیاری از دستفروشان حتی از زدن ماسک هم امتناع می کنند.
مسافران مترو به محض خروج از ایستگاه میدان هفتم تیر چشمشان به بساط دستفروشان می افتد و واقعیت این است که کالاهای رنگارنگ در سبد این دستفروشان هر شهروندی را برای خرید وسوسه می کند؛ یکی در حال تِست لوازم آرایش بدون ماسک در میان انبوه جمعیت و دیگری دست در گونی پسته و آجیل کنار خیابان برده است. کمی آنطرف تر دستفروشی که ماسک دارد اما آن را به زیر چانه برده و فریاد می زند: «حراج حراجه؛ بدو که آتیش زدم به مالم.»
جالب اینکه هر کدام از افراد که در این مکان مشغول خرید و داد و ستد هستند هم برای خود دلیل و توجیهی دارند و جالب تر اینکه از هر جنس و سنی در این جمعیت می توان دید از کودک خردسال تا پیرمرد ۷۰ ساله.
تایید غیر بومی و مهاجر بودن دستفروشان تهران از سوی استاندار
با اعلام رنگ بندی اعلام شده ستاد ملی کرونا برای شهرهای کشور و تاکید بر ممنوعیت دستفروشی در شهرهایی با رنگ قرمز و نارنجی استاندار تهران مهلت یک هفته‌ای برای شهرداری تهران برای ساماندهی دوره‌گردها و دستفروشان در ۶ منطقه را مورد تاکید قرار داد.
انوشیروان محسنی بندپی با تاکید بر اینکه باید مناطق ۲۰، ۱۲، ۱۱، ۶ و همچنین چهار و یک تهران در اولویت شهرداری برای ساماندهی دستفروش ها باشد افزود: اکثریت دستفروش های تهران غیربومی و مهاجر هستند.
محسنی بندپی در نخستین جلسه ساماندهی دستفروش ها با بیان این مطلب که قطعا بر اساس بخشنامه وزارت کشور نسبت به ساماندهی دستفروش ها اقدام خواهیم کرد گفت: این طرح در راستای کاهش تجمعات و قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا در شهر و استان تهران عملیاتی خواهد شد.
وی محوریت اجرای این طرح را با شهرداری عنوان کرد و همکاری همه جانبه دستگاه های اجرایی در استان و شهر تهران را برای اجرای هرچه دقیق تر این طرح ضروری دانست و افزود: در اجرای این طرح به هیچ وجه برخورد فیزیکی و انتظامی با دستفروشان نخواهیم داشت و حتما با درک شرایط این قشر آسیب پذیر اقدام خواهیم کرد.
وی ادامه داد: واقعیت این است که برای ساماندهی دایمی دستفروش ها در مکانی مشخص و متمرکز با کمبود زمین در شهر تهران مواجه ایم.
استاندار تهران با ذکر این نکته که براساس اعلام شهرداری تهران تاکنون پنج هزار دستفروش در شهر تهران ساماندهی شده اند تصریح کرد :بر اساس اعلام فرمانداری تهران ۱۴هزار دستفروش ثابت در شهر تهران داریم که اغلب غیر بومی و مهاجر از سایر استان های کشور هستند.
محسنی بندپی شرایط کرونا در استان تهران را به شدت شکننده و ناپایدار خواند و ارزیابی امکان اجرای طرح زیست شبانه در شرایط فعلی در شهر تهران را منتفی دانست و ادامه داد : اساسا مکان های با تجمع و حجم تراکم بالای جمعیتی از مراکز پرخطر و آلوده به لحاظ انتقال ویروس کرونا هستند و باید از هرگونه فعالیت خودرویی دستفروشی و دوره گردی که موجب تجمع مردم شود جلوگیری کنیم.
وی بر لزوم ساماندهی دستفروش ها در همه مناطق شهر تهران از شهرداری تاکید کرد و افزود :شهرداری در همه مناطق شهر تهران به ویژه مناطق پرتراکم نظیر ۱۱، ۴، ۱، ۱۲، ۲۰ و ۶ با اولویت ساماندهی دستفروشان و دوره گردی اقدام کنند.
استاندار تهران ادامه داد :محدودیت های ۲۱گانه ابلاغی از سوی ستاد ملی کرونا کارشناسی شده است و در این شرایط همه ملزم به رعایت آن هستیم و نشانه هایی وجود دارد که آمار سرپایی و بستری در کشور و استان تهران رو به افزایش است و اگر به موقع وارد عمل نشویم اقدام به ساماندهی دستفروش ها نکنیم قطعا با خیزش جدیدی از کرونا در استان مواجه خواهیم بود.
وی لزوم برنامه ریزی مشخص برای غربالگری بین دستفروشان و دوره گردهای ثابت و متحرک را از سوی مجریان این طرح ضروری دانست و افزود :از هم اکنون باید برای تجمعات پایان سال تدبیر کنیم.
استاندار تهران با تشریح شرایط تهران و کمبود زمین برای ساخت کلانتری و مدرسه یادآور شد: اگر زمینی متعلق به اراضی اداره کل مسکن و شهرسازی در شهر تهران معرفی شود حتما بر اساس قانون نسبت به تملک آن و تجمیع دستفروش ها در این مکان اقدام خواهیم کرد.
استاندار تهران تاکید کرد: شهرداری تهران ظرف مدت یک هفته نسبت به سبک سازی مناطق پرتراکم شهر تهران از دست فروش ها و دوره گردها و همچنین ارائه برنامه در این خصوص اقدام کند و فرمانداران استان هم باید نسبت به نظارت میدانی بر اجرای صحیح این طرح اقدام کنند.
تاکید فرماندار تهران بر ساماندهی دستفروشان
در همین حال فرماندار تهران نیز خطر شیوع ویروس کرونا میان دستفروشان و شهروندان را جدی خواند و بر ساماندهی دستفروشان در پایتخت تاکید کرد.
عیسی فرهادی گفت: دستفروشان زیادی در سطح تهران فعالیت دارند که آمار آنان در روزهای پایانی سال افزایش می‌یابد و کنترل و نظارت بر نحوه فعالیت آنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
فرماندار تهران ادامه داد: شرایط کرونایی و اقتصادی دست به دست هم دهده اند و تعداد دستفروشان روز به روز در حال افزایش است؛ از سوی دیگر شهرداری به تنهایی نمی‌تواند این پدیده اجتماعی را ساماندهی کند و باید اصناف، راهور، دانشگاه علوم پزشکی و نیروی انتظامی در جهت ساماندهی دستفروشان همکاری‌های و تعامل لازم را به عمل آورند.
او همچنین به مسأله دستفروشی وانت بارها اشاره کرد و افزود: در بسیاری از میادین و حاشیه خیابان‌های پایتخت وانت‌بارهای میوه حضور یافته و دوبله و سوبله پارک می‌کنند که نه تنها سبب ترافیک در سطح تهران شده بلکه چهره شهر را هم مخدوش می‌کند بنابراین ساماندهی این وانت‌بارها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
فرماندار تهران گفت: حضور دستفروشان به ازدحام جمعیت می‌افزاید و بیم خطر شیوع ویروس کرونا را میان دستفروشان و شهروندان بیشتر می‌کند در این راستا باید محیطی بهداشتی برای فعالیت‌شان فراهم شود.