به گزارش ایرنا، مشوق‌های تولید و سرمایه‌گذاری از موضوعات مهم و مورد تاکید مقام معظم رهبری در سخنرانی ابتدای سال ۱۴۰۰ بود که نشان می‌داد در این حوزه‌ها هنوز اقدامات قابل توجه و رضایت بخشی صورت نگرفته است.
به باور بسیاری از کارشناسان حوزه اقتصادی، مولفه تولید دارای زنجیره‌ای از ابزارها و منابعی هستند که برای تامین آن باید سرمایه مورد نیاز وجود داشته باشد.
اگر سرمایه‌گذاری به صورت خاص و کلی روی تولید تمرکز نکند و یا به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری مبتنی بر تولید نباشد، به طور اساسی آهنگ رشد اقتصادی را کندتر کرده و جهش تولید نیز هرگز به معنی مورد انتظار محقق نخواهد شد.
حال باید این سووال را پرسید که منظور از مشوق‌ها چیست و آیا همه مشوق‌ها به منابع مالی خلاصه می‌شوند؟ برای پاسخ به این پرسش به سراغ یکی از اقتصاددانان قزوینی رفتیم؛ روح الله بیات معاون دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) و مدرس اقتصاد به تشریح مشوق‌های مورد تاکید رهبری پرداخت و به سووالات خبرنگار ایرنا چنین پاسخ داد:
ایرنا. چه ارتباطی بین سرمایه‌گذاری و تولید ملی وجود دارد؟
هرگاه بحث تولید مبنا قرار بگیرد و سرمایه گذاری بر اساس تولید باشد یک امر مهم و رسمی در راستای ایجاد اشتغال و افزایش تولید ملی رقم می‌خورد.
اعتقاد اقتصاددانان بر این است که هرگاه الگوی مصرف مبتنی بر تولید ملی صورت بگیرد و راهبردی وجود داشته باشد که تولید ملی را جایگزین واردات کند، عوامل تولید به کار گرفته شده و باعث شکوفایی اقتصاد می‌شود که در این میان نقش سرمایه گذاری و توجه به آن بسیار اهمیت دارد.
ایرنا. هدف از سرمایه‌گذاری چیست و چه جاهایی باید برای آن مشوق ایجاد کرد؟
به هرحال تجهیز و تخصیص منابع مالی برای تولید انواع کالا و خدمات یکی از موضوعاتی است که در دل سرمایه‌گذاری ایجاد می‌شود؛ اما چه جاهایی به تجهیز و تخصیص منابع مالی نیاز داریم که در ادامه توضیح خواهم داد.
به عنوان مثال، واحدهای تولیدی بسیاری در استان قزوین هستند که مشکل نقدینگی دارند و تولیدی در آن‌ها شکل نمی‌گیرد؛ این واحدهای تولیدی در تامین منابع مالی با مشکل روبرو شده‌اند و حتی برخی از آن‌ها درگیرودار چک‌های بانکی هستند که قبلا کشیده شده و با پرداخت نشدن آن زنجیره تولید خود و دیگر کارگاه‌های تولیدی را نیز مختل ساخته‌اند.
نیاز به ماشین آلات به روز، یکی دیگر از موضوعاتی است که تولید را به صرفه می‌کند، اما اگر منابع مالی وجود نداشته باشد، محصولات همان کالاهایی خواهند بود که از قدیم وارد بازار می‌شده و اکنون به لحاظ رقابت با تکنولوژی‌های جدید بازار داخلی را از دست خواهند داد؛ بنابراین کالاهای خارجی با کیفیت و ساخت ماشین آلات به روز در اولویت سبد خریدار قرار می‌گیرند.
بارها و بارها گزارش‌هایی از این دست در رسانه‌ها منتشر شده که نشان می‌دهد پارچه‌ها و روسری‌ها پاکستانی با قیمت بسیار پایین و به شکل قاچاق چمدانی وارد کشور می‌شوند، درچنین شرایطی یک شرکت نساجی در داخل کشور اگر بخواهد با این پدیده رقابت کند با مشکلات بسیاری روبرو خواهد شد، بنابراین تخصیص منابع مالی برای به روز رساندن فناوری داخلی یک واحد تولیدی بحث بسیار پراهمیتی است.
ایرنا. پس با این اوصاف شرکت‌های دانش بنیان برای تولید باید بیش از سایرین به سرمایه گذاری نیاز داشته باشند؟
دقیقا همینطور است؛ شرکت‌های دانش بنیان با توجه به جریان‌های نخبه و استعدادهای فراوانی که درون خود جای داده‌اند، قادر هستند نمونه کالاهای خارجی را تولید کنند، اما چه فایده که از نعمت سرمایه‌گذار محروم هستند و حتی منابعی هم آن چنان در دسترس آن‌ها قرار نمی‌گیرد.
ایرنا. لطفا در این زمینه بیشتر توضیح دهید:
بیشتر شرکت‌های دانش بنیان که به طور واقعی حرفی برایی گفتن دارند، برای راه‌اندازی تولیدات خود و مقابله با وارات کالاهای خارجی لنگ یک میلیارد تومان سرمایه هستند، ممکن است که بگویید یک میلیارد تومان خیلی زیاد است، اما واقعیت این است که چنین مبلغی باید وجود داشته باشد تا تولید آغاز شود و پس از گذراندن مراحلی تولیدات در مقیاس انبوه به بازار عرضه شود.
علم اقتصاد به ما می‌گوید که سپردن منابع بانکی در حوزه تولید باید در خدمت شرکت‌های دانش بنیان باشد، چون این شرکت‌ها از علم و دانش روز دنیا برخوردار بوده و تولید آن‌ها نیز قابل رقابت می‌باشد و می‌تواند درون زایی و برون‌زایی اقتصاد را تقویت کند، تنها مساله ریسک بازگشت سرمایه از سوی این شرکت‌های جدید و نوپا مطرح است که باید برخی نهادها و سازمان‌های بالادستی با بررسی طرح‌های در دست اقدام این شرکت‌ها، به صورت حمایتی ضمانت بانکی آن‌ها را تقبل کنند و بعدها به صورت قراردادهای مختلف با آن‌ها همکاری نمایند.
ایرنا. در حوزه سرمایه‌های عمومی چه عاملی سبب شده تا وضعیت منابع مالی این چنین بغرنج شود و از حوزه تولید خارج گردد؟
متاسفانه منابع مالی کشور که معمولا در بانک‌ها نگهداری می‌شود و عمدتا مازاد درآمدهای خانوار را درون خود نگهداری می‌کند، آن چنان که باید در خدمت تولید قرار نمی‌گیرد و این درحالی است که هنوز هم بانک‌ها صلابت تامین منابع مالی را در کشور برعهده دارند.
از سوی دیگر، ریسک بازگشت منابع مالی به بانک برای کسانی که کسب و کاری را راه‌اندازی می‌کنند به مراتب بالاتر از کسانی است که وارد کننده کالا در کشور هستند؛ با توجه به این وضعیت تمایل بانک برای دادن منابع مالی به تولید کننده کاهش پیدا کرده و در نتیجه روندی شکل می‌گیرد که میل به مصرف گرایی در جامعه افزایش می‌یابد.
اگر سیاست‌های بانک مرکزی به گونه‌ای تغییر کند که منابع مالی برای امور تولید به کار گرفته شود، موانعی را که امروز با آن روبرو هستیم برطرف خواهد شد.
مانده حساب جاری اشخاص حقیقی و حقوقی نزد سیستم‌های بانکی که در نظام بانکداری دنیا نیز وجود دارد، در ایران بی‌برنامه رها شده است؛ این سرمایه‌ها پایین‌ترین حد کارمزد را در برمی‌گیرند که متاسفانه بیشتر به جای تولید به سمت تجارت و مصرف گرایی سوق داده شده است.
ممکن است کسی به این مانده حساب‌ها توجه نکند، اما این‌ها مبالغ قابل توجهی هستند؛ مثلا برای نمونه تصور کنید تمام حقوق جمعیتی خاص از شاغلان به صورت ماهانه به درون یک بانک واریز می‌شود، این افراد به طور حتم تمام پول‌ها را یک روزه برداشت نمی‌کنند و ممکن است که تا ماه آینده نیز در حساب خود باقی بگذارند، که در مجموع سرمایه عظیمی را برای بانک رقم می‌زند.
ایرنا. به نظر شما چرا مقام معظم رهبری بر وجود مشوق‌ها تاکید کردند؟
برای پاسخ به این سوال باید به اقدامات کشور در سال جهش تولید نگاهی بیندازیم؛ انصافا سال گذشته یک سری جهش‌هایی صورت گرفت، با وجود تحریم‌ها و ویروس کرونا اقتصاد تکان خورد و آخر سال نرخ آن مثبت شد و تا حدودی توانستیم از رکود خارج شویم، به عبارت دیگر تمام اشخاص حقیقی و حقوقی و سیاست‌های دولت موثر به کار آمد و اگر بخواهیم این نقشه راه تکمیل شود باید تشویق‌ها را افزایش دهیم.
تا همین چندسال قبل خیلی از برندهای خارجی در بازار ایران به فروش می‌رفت، با توجه به سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت یا حتی تحریم‌ها اکنون تعداد اجناس و کالاهای خارجی در بازار کمتر شده است؛ برخی شاید انتقاد کنند که هنوز قطعات خارجی در بازار یافت می‌شود، از نظر من اشکالی ندارد؛ چون از نظر علمی صنعت مونتاژ قطعات یک دوران بلوغ و پختگی لازم دارد و نمی‌توان یک شبه همه کالاها را در داخل تولید کرد؛ به همین خاطر است که مقام معظم رهبری روی مشوق‌ها تاکید کرده و می‌دانند که ظرفیت خوبی در حوزه تولید کشور وجود دارد.
ناگفته نماند که مشوق‌ها فقط منابع مالی نیستند، مباحث مالیاتی، حقوق گمرکی، قانون و غیره نیز وجود دارد، مثلا اگر قرار است تولید مبتنی بر صادرات باشد، باید گمرک پای کار آمده و مشوق های لازم را اعمال کند؛ همه این موارد قبلا نیز در فرمول اقتصاد مقاومتی بیان شده است.
برخی از مشوق‌ها همین کاهش بروکراسی (کاغذبازی) و اعطای مجوزهای زودهنگام است، البته مسیر اداری نسبت به گذشته خیلی کوتاه‌تر شده اما باید روند این مسیر را به صورت چشمگیر کاهش داد.
ایرنا. آیا تولیداتی را در داخل کشور سراغ دارید که در اولویت دریافت مشوق‌های تولید و سرمایه‌گذاری باشند؟
در حوزه لوازم خانگی باید مشوق‌ها افزایش یابد؛ به شکلی که تولید قطعات داخل از ۳۰ به ۵۰ درصد در سال ۱۴۰۰ برسد؛ با توجه به این افزایش توان اگر این کالاها به کشورهای همسایه نظیر ازبکستان، عراق و تاجیکستان صادر شود، قطعا بازار خوبی را ایجاد می‌کند.
در استان سمنان شرکتی در حال تولید اسباب بازی است؛ زمانی ساخت چنین اسباب بازی در کشور دور از انتظار بود، اما به این زودی تولید کننده داخلی توانست دست به کار شود و کالاهایی مشابه تولیدات خارجی به بازار عرضه کند؛ بنابراین اگر نگاهی ۱۰ ساله به گذشته داشته باشیم، نشان داده که می‌توانیم با افزایش مشوق‌ها در تولید داخلی موفق باشیم.
ایرنا. اگر تولیدات داخلی رونق بگیرد، آیا امیدی برای دستیابی به بازارهای خارجی وجود دارد؟
هنوز بخش عظیمی از ظرفیت اقتصادی ایران ناشناخته باقی مانده است و اگر بخواهیم کوچکترین گامی در راستای تولید برداریم، بازار ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون نفری در برخی مناطق اورآسیا و خاورمیانه را کسب خواهیم کرد.
اینکه نگاه تولید به کدام بازار باشد خیلی مهم است؛ بازار ایران ۸۵ میلیون نفر است و به نوبه خود ظرفیت مناسبی محسوب می‌شود، اما دورنمای ایران برای رشد و جهش تولید باید روی بازارهای خارجی متمرکز شود.
ایرنا. کلام آخر شما با مخاطبان ایرنا:
مشوق دیگری که شاید امسال تاثیرگذار نباشد و باید از الان برای یک دهه آینده پایه گذاری کرد، بحث فرزندآوری است، باید در حوزه رفاهیات، مسکن و امکاناتی که قرار است در دستور کار قرار گیرد، فرزندآوری را لحاظ کنیم، واقعیت این است که بحث جمعیت شوخی بردار نیست و نوعی سرمایه گذاری برای آینده محسوب می‌شود.