دکتر ولی الله قربانی روز شنبه در گفت و گویی اختصاصی با خبرنگار ایرنا پیرامون شرایط آموزش بر بستر فضای مجازی ، افزود : وضعیت و شرایط کرونایی حاکم که سبب به وجود آمدن آموزش های مجازی شد، اُفت و ریزش تحصیلی را در دانش‌آموزان مقاطع مختلف به وجود آورده است .
وی با بیان اینکه افت تحصیلی در سنین پایین تر بیشتر دیده می شود ، گفت: دانش آموزان مقطع ابتدایی به واسطه قرار گیری در موقعیت یادگیری داده های اولیه علمی و و شکل گیری ذهنیت علم آموز در بدترین شرایط قرار دارند زیرا اموزش مجازی با ضعف های عمیق خود تقریبا تمامی یادگیری ها در این مقطع را با چالش و عقب ماندگی مواجه کرد.
این مشاور تحصیلی نتیجه این اتفاق را در سال های آینده و مقاطع بالاتر قابل ردگیری دانست و افزود : در سال های آینده دانش آموز با کوله باری از مطالب و اطلاعات اولیه یاد نگرفته وارد دنیا و فضای یادگیری جدید می شود، در حالی چنته اش از اطلاعات که پایه ای خالی است.
قربانی تاکید کرد: آموزش های غیرحضوری بر خلاف آموزش چهره به چهره نیازمند مهارت خودتنظیمی یا خودکنترلی است ، به این معنا که خود دانش‌آموز باید مسئولیت بپذیرد و به دنبال منابع علمی برود ولی متاسفانه هیچگاه در نظام آموزشی ما به این شیوه از یادگیری در مدارس توجه نشده است و این مساله در سنین پایین وجود ندارد.
وی گفت : نظام آموزشی ما همواره مبتنی بر معلم و شاگردی بود و این که دانش آموزان مجبور بود به صورت حضوری تحصیل کند ولی با شیوع کرونا ناگهان این شیوه ناکارآمد شد و فضای مجازی نیز نتوانست جایگزین خوبی برای آن باشد و نتیجه این که دانش آموزان دچار خسران شده اند.
مقاطع گذر در خطر آسیب
این مشاور تحصیلی مقاطع گذر یا دانش آموزان بین مقطعی را از دیگر مقاطع تحصیلی حساس و آسیب پذیر در شرایط آموزش مجازی دانست و ادامه داد : در مقاطع گذر مانند پیش دبستانی، پایه اول، پایه هفتم و پایه دهم به طور همواره طبیعی دانش آموزان با سقوط تحصیلی مواجه هستند و طبق آمارها حدود ۲۵ درصد از محصلان به دلیل این گذر بین مقطعی دچار کاستی تحصیلی می شوند. حال آنکه این اتفاق در روند آموزش مجازی تشدید شده و تقریباً به دوبرابر این آمار رسیده است زیرا در کنار آسیب های مرحله گذر،آسیب های آموزش مجازی هم اضافه شده است .
قربانی افزود: این سقوط تحصیلی در پایه اول به مراتب بیشتر از سایر پایه های گذر خواهد بود زیرا قسمت عمده ای از ارتباطات دوره ابتدایی به خصوص پایه اول ناشی از تعاملات معلم و شاگرد است و چون در آموزش مجازی این تعامل برقرار نخواهد بود، طیبعتاً یک اُفت تحصیلی جدی را در این مقطع شاهد خواهیم بود.
وی ادامه داد: این افت تحصیلی همراه این دانش آموزان به مقاطع بالاتر نیز سرایت خواهد کرد و در چند سال آینده خواهیم دید که دانش آموزان از یک پایه علمی ضعیفی برخوردار هستند و توانایی حرکت رو به جلو در یادگیری را ندارند یا شراط سختی را برای این منظور باید تحمل کنند.
این کارشناس تحصیلی گفت: به عنوان مثال اگر بخواهیم تاثیر آموزش مجازی را در کنکور بررسی کنیم، دانش آموزان پایه دهم ۲ سال دیگر در کنکور آسیب های بیشتری را از خود نشان می دهند و به مراتب نمرات پایین تری خواهند گرفت و کیفیت کنکور آنها پایین تر از سال های قبل خواهد بود .
نبود آموزش های مکمل پاشنه آشیل آموزش مجازی
این مشاور و کارشناس تربیتی نبود آموزش های مکمل و جبرانی به همراه آموزش های مجازی را ضعف نظام آموزشی دانست و گفت : تاکنون به جز برنامه های آموزشی صدا و سیما که استقبال زیادی هم نمی شود و انتقاداتی نظیر پایین بودن کیفیت و تداخل زمانی با زمان مدرسه به آن وارد است هیچ برنامه آموزشی به عنوان مکمل و جبرانی برای دانش آموزان در نظر گرفته نشده است.
وی افزود: به دلیل اینکه مکانیسم جبرانی برای جبران ضعف های آوزش مجازی دیده نشده است، می توان به صورت واضح گفت از لحاظ کیفیت آموزشی دارای یک افت هستیم که این افت نگرانی را برای آینده این دانش آموزان به وجود آورده است زیرا این افت تحصیلی بعدها خود را در مقاطع تحصیلی دانشگاهی نیز نشان خواهد داد.
قربانی با بیان اینکه هرگونه افت تحصیلی که به یک افت پایه تبدیل شود و جبران نگردد قابل انتقال است ، گفت : به عنوان نمونه در ورودی های جدید دانشگاه ها یعنی دانش آموزانی که امسال وارد دانشگاه شدند به راحتی این افت مشاهده می شود و به عبارتی دانش آموزان این افت را با خود به دانشگاه بردند و چون دانشگاه هم مکانیزم جبرانی نداشت و غیر حضوری بود، این افت به یک افت پایه تبدیل شده است و ادامه دار است.
وی علت دیگر به وجود آمدن افت تحصیلی را از ضعف و عدم مهارت های فردی دانست و افزود : بخشی از این افت های تحصیلی که در دانش آموزان مشاهده می شود ، ناشی از ضعف مهارت های فردی آنها است که همواره یاد گرفته اند تحت فشار سیستم آموزشی برنامه ریزی کنند و فاقد خود تنظیمی بودند . از آنجایی که در سیستم آموزش مجازی نظارت بیرونی وجود ندارد و یادگیری و تکرار و تمرین به خود دانش آموزان منتقل شده است ما شاهد افت تحصیلی هستیم.
این مشاور تحصیلی عدم آموزش مهارت های فردی و خود کنترلی را یکی دیگر از ضعف های نظام آموزشی دانست و گفت : متاسفانه یادگیری در نظام آموزشی ما همواره با اجبار بوده است و دانش آموزان ما به سمت خودکنترلی تربیت نشده اند. نبود خود کنترلی تنها مختص به دانش آموزان و سیستم آموزشی نبوده بلکه کرونا نشان داد این مشکل در همه اقشار و سنین جامعه مشاهده می شود به گونه ای که حتی این روزها در بزرگسالان نیز شاهد آن هستیم که برنامه خواب و خوراکشان به دلیل نبود جبر شغلی به هم ریخته است.
انتقال روش های سنتی به فضای آموزش الکترونیک
قربانی یکی دیگر از مشکلات موجود در آموزش مجازی را استفاده معلمان از همان شیوه های سنتی و همیشگی عنوان کرد و گفت: با وجود اینکه شرایط عوض شده است و آموزش مجازی با آموزش حضوری تفاوت فاحشی دارد ولی معلمان همچنان از همان روش های سنتی و همیشگی در این فضا استفاده می کنند.
وی افزود: معلم ها به جهت میانگین سنی بالا و عدم آشنایی با روش تدریس مبتنی بر شبکه های اجتماعی از همان روش های سنتی در تدریس استفاده می کنند و تنها وجه تمایز در این است که فایل های تدریس به فضای اجتماعی فرستاده می شو د که همین مساله نیز علتی بر یادگیری کمتر دانش آموزان در این فضا شده است.
این مشاور تحصیلی گفت:متاسفانه به دلیل شرایط کرونایی سیستم آموزشی مدارس بدون هیچ زیرساخت و آمادگی وارد فضای آموزش مجازی شد و فرصتی نیز برای آموزش معلمان برای تدریس در این فضا به وجود نیامد حال آن که لازمه آموزش در این فضا ، روش مخصوص به خود بوده که معلم ها آن را آموزش ندیدند.
قربانی با بیان اینکه پیش از کرونا سال های سال آموزش مجازی در کشورهای مختلف آمایش شده و مدلی موفق بوده است ، افزود : اما متاسفانه همانند دیگر حوزه های علمی و فرهنگی و اقتصادی ، ورود به فضای آموزش مجازی برای ما یک اجبار بود نه انتخاب زیرا ما به این فضا پرتاب شدیم.
وی گفت: آنچه در آموزش مجازی کشور طی یک سال گذشته تجربه شد این بود که معلمان ما با وجود اینکه در فضای آموزش حضوری بهترین و با معلومات گسترده هستند، اما در فضای مجازی کاملا ناکارآمدبوده و نتیجه این وضعیت را نیز می توان در اُفت تحصیلی دانش آموزان مشاهده کرد.
او ادامه داد: ما در مقوله مدیریت فناوری هیچوقت فرهنگ آموزش مجازی را وارد کشور نکردیم. در مدیریت فناوری تقریباً تمامی کشورهای توسعه یافته آموزشی ابتدا فرهنگ و سپس آموزش و پس از آن سخت افزار را وارد زندگی آموزشی و اجتماعی کردند در حالی که در کشور ما این مقوله کاملا برعکس بود.
استاد علوم تربیتی دانشگاه گفت: حجم زیادی از سخت افزارها در اکثر خانواده ها دیده می شود و اغلب اعضای خانواده ها گوشی ها و تجهیزات هوشمند دارند، اما هیچگاه فرهنگ استفاده از آن به عنوان ابزار مورد نیاز برای زندگی اجتماعی آموزش داده نشد و همواره بر خلاف مسیر حرکت می کنیم.
قربانی به علت این موضوع اشاره کرد و توضیح داد : همان طور که گفتم قسمت عمده این است که ما مسیر را اشتباه رفتیم. ما در زیر ساخت های آموزشی در چند سال گذشته در قسمت سخت افزاری کار کردیم ولی همزمان با آن روش های تدرسی را یاد ندادیم. معلم ما صرفاً یاد گرفت تا دانش آموز رو به روی او قرار بگیرد ولی در فضای آموزش های مجازی و مفاهیم از راه دور به دلیل غیبت جسمی دانش آموز ، کل سیستم آموزش ناکارامد می شود.
وی اظهار داشت : در کشورهای توسعه یافته آموزشی ، فرد خود به سراغ فناوری می رود درحالی که بچه های ما بهانه می آورند تا سراغ این آموزش نروند و به همین دلیل هم تعطیلی مدارس و آموزش از راه دور فرصتی برای دانش آموز ما در خلاصی از مدرسه شده است .
کارشناس تحصیلی تاکید کرد : آموزش به صورت خودآگاه که خود دانش آموز مسئولیت برعهده بگیرد هیچگاه در کشور ما پایه ریزی نشد و مقایسه فرهنگ آموزش ما که تلاش داریم فرزندانمان را تابع بار بیاوریم با کشورهای توسعه یافته مقایسه چندان دقیقی نیست و علتش در تفاوت های فرهنگی است .
قربانی بار دیگر نسبت به آینده تحصیلی دانش آموزان در بستر فضای مجازی هشدار داد و خواستار بازنگری جدید در نظام آموزشی شد.