۲۷ مارس روز جهانی تئاتر است که در تقویم ایران به عنوان «روز ملی هنرهای نمایشی» نامگذاری شده است.
روز جهانی تئاتر و سابقه تاریخی آن
نامگذاری ۲۷ مارس به عنوان روز جهانی تئاتر در ۱۹۶۱ میلادی به پیشنهاد موسسه بین‌المللی تئاتر صورت گرفت.
این موسسه که در زمینه هنرهای نمایشی فعالیت دارد از ابتدا با هدف استفاده از تئاتر به‌عنوان زبانی جهانی برای بیان کردن مفاهیم مشترک انسانی تأسیس شد.
در روز جهانی تئاتر، هرساله یکی از هنرمندان بزرگ و شناخته شده عرصه هنر تئاتر، متن یا بیانیه‌ای را به همین مناسبت به نگارش درمی‌آورد و در اختیار انستیتو جهانی قرار می‌دهد.
ژان کوکتو، نویسنده و کارگردان مشهور فرانسوی نخستین فردی بود که پیام روز جهانی تئاتر را برای انستیتو بین‌المللی تئاتر به رشته تحریر در آورد.
ازجمله افرادی که تاکنون به نگارش پیام روز جهانی تئاتر پرداخته‌اند می‌توان به ادوارد آلبی، آگوستو بوال، آرتور میلر و پابلو نرودا اشاره کرد.
روز ملی هنرهای نمایشی در ایران
روز ملی تئاتر چند سالی است که در تقویم ملی ایران به نام روز ملی هنرهای نمایشی نامگذاری و ثبت شده است.
اصطلاح «هنرهای نمایشی» برای نخستین بار در سال ۱۷۱۱ در زبان انگلیسی برای مجموعه‌ای از هنرهای دیداری متکی به بازیگر مورد استفاده قرار گرفت.
هنرنمایشی، گونه‌ای از هنر است که هنرمند با کمک حرکات بدن و فیزیک خود و امکانات دیگر، آن را خلق می‌کند و به نمایش می‌گذارد. هنرهای نمایشی، شاخه‌های گوناگونی ازجمله تئاتر، سینما، موسیقی زنده، اپرا، رقص، شعبده‌بازی و …
را شامل می‌شوند.
در ایران اما در کنار هنرهای یاد شده، آیین‌ها و سنت‌های ایرانی از جمله پرده‌خوانی، تغزیه‌خوانی و نقالی هم بخشی از هنرهای نمایشی محسوب می‌شوند که در روز ملی هنرهای نمایشی به طور معمول جزو نمایش‌های تدارک دیده شده برای عموم هستند. نمایش‌هایی چون سیاه‌بازی و نوروزخوانی هم از آنجا که در فرهنگ عمومی جامعه ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردارند، نوعی هنر نمایشی هستند که همواره در طول سال‌ها سینه به سینه حفظ شده و به ما رسیده است. از اینرو روز ملی هنرهای نمایشی که از قضا در ایام نوروز قرار دارد می‌تواند فرصت مناسبی برای پاسداشت و شناساندن هرچه بیشتر فلسفه این نمایش‌های نوروزی به جامعه باشد.
هنرهای نمایشی؛ زنده اما کم‌رمق
روز ملی هنرهای نمایشی، پیوندی میان هنرمندان و علاقه‌مندان به صحنه است.
در این روز، تماشاخانه‌های کشور به اجرای عمومی آثار نمایشی می‌پردازند.
علاقه‌مندان به تئاتر نیز با حضور در تماشاخانه‌ها از این هنر لذت برده و آن را حمایت می‌کنند.
این درحالی است که هنرهای نمایشی در ایران این روزها حال و روز خوشی ندارند و اهالی آنها از جمله هنرمندان حوزه تئاتر از شرایط حرفه‌ای خود راضی نیستند.
کمبود بودجه، کمبود و فرسودگی سالن‌های تئاتر و گاهاً ممیزی‌های سختگیرانه از جمله مواردی هستند که اهالی تئاتر از آنها گلایه‌مندند.
در کنار این کاستی‌ها، در سالی که گذشت، شیوع بیماری کرونا هم به بیکاری گسترده اهالی تئاتر و تعطیلی سالن‌های تئاتر منجرشد.
با این حال مسوولان همواره به اهالی هنرهای نمایشی نوید روزهای بهتر را می‌دهند و امیدوارانه درباره شرایط تئاتر صحبت می‌کنند.
«سید عباس صالحی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به مناسبت روز ملی هنرهای نمایشی در پیامی خطاب به اهالی تئاتر گفته است: «آغاز روز نو و جلوه‌گری بهار نقطه پایانی است بر سردی و سختی زمستان و هیجانی که به نغمه و نوید یک شروع باشکوه چشم به فرجامی سراسر امید دارد. همانند قصه‌ای به زبان گویای نمایش که اگر حتی سخت‌ترین لحظات زندگی را به نظاره تماشاکنان خود بگذارد، باز امید به بازآفرینی و گشایش دارد که نگاه و اندیشه هنرمند ایرانی نیز جز به این مسیر نرفته و این حقیقت را می‌توان در میراث کهن و ماندگار هنر خردورزٍ تئاتر همانند زلالی یک رود نظاره کرد. همچنان که جهان پرتلاطم که به سبب شیوع یک ویروس و اثرات نامطلوب آن، باز افق روشنی چون بهار را در نظر می‌آورد و این فرهنگ و هنر ایران زمین است که نوروز را برای جهان ارمغان آورده و در این بارقه و توشه نقش هنرهای نمایشی چه زیبا و پررنگ جلوه می‌کند.»
«قادر آشنا» مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد هم به همین مناسبت، ضمن تبریک روز هنرهای نمایشی، اُنس و هم‌نشینی بین بهار و تئاتر را غنیمت دانست.
او در پیامی در این‌باره گفت: «چه زیباست هم نشینی بهار و روزی به نام هنرهای نمایشی که صحنه نمایش نیز خرد هدیه می‌دهد به مردمانی که به درازای یک تاریخِ کهن ستایشگر اندیشه بوده‌اند و نیز هستند. این اُنس و هم‌نشینی بین بهار و تئاتر غنیمت است و من ایستاده به احترام تمام هنرمندان صاحب خرد روزی به نام هنرهای نمایشی را به ایشان و همه ملت بزرگ و فهیم ایران تبریک و شادباش می‌گویم.»
جمع‌بندی
گرامیداشت روز ملی هنرهای نمایشی در ایران همزمان با روز جهانی تئاتر، اتفاق خوبی است که می‌تواند برای مدتی توجهات را به هنرهای نمایشی معطوف کند.
اما برای برجسته کردن اهمیت تئاتر و دیگر هنرهای نمایشی در اذهان عمومی، تنها توجه به این هنرها در یک روز از سال کافی نیست.
هنر تئاتر به عنوان هنری که می‌تواند در رشد اندیشه و اعتلای فرهنگ جامعه موثر باشد، باید همواره مورد توجه مسوولان قرار گیرد تا بتواند به بالندگی و پیشرفت دست یابد. اهمیت بخشیدن به هنرهای نمایشی از طرف متولیان هنری می‌تواند به شناساندن هرچه بیشتر این هنر به جامعه و افزایش حمایت‌ها از آن منجر شود. تنها در این شرایط است که هنرمندان حوزه تئاتر و دیگر هنرهای نمایشی هم می‌توانند به شرایط حرفه‌ای پایدار دست یابند و هنر تئاتر ایران نیز در زمینه‌های بین‌المللی حرفی برای گفتن خواهد داشت.