امضای سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین را می‌توان یکی از مهمترین موضوعاتِ روز کشور دانست که در خصوص اهمیت و اثرات این سند استراتژیک، تحلیل و دیدگاه‌های مختلفی مطرح است.
یکی از مسایل مطرح درباره این سند، سرمایه‌گذاری چینی‌ها در بخش‌های مختلف است که می‌تواند حامل فرصت‌هایی برای اقتصاد و صنعت کشورمان باشد به خصوص اینکه با چالش تحریم‌های یکجانبه آمریکا مواجهیم و در این شرایط ورود سرمایه خارجی به کشور فرصت مهمی به شمار می‌آید.
در این خصوص و در گفت‌وگو با «جلال میرزایی» نماینده سابق مجلس و تحلیلگر مسائل بین الملل پیامدهای امضای سند همکاری ایران و چین را جویا شده ایم.
ایرنا: سند همکاری راهبردی ایران و چین چگونه شکل گرفت و چه اهداف و دورنمایی برای آن می‌توان متصور بود؟
میرزایی: به لحاظ بازه زمانی، سند همکاری استراتژیک بیست و پنج ساله ایران و چین بعد از توافق بین المللی برجام مطرح شد. در جریان سفر شی جین پینگ رئیس جمهوری چین به تهران، طرح اولیه توافق مطرح شد.
تصور چینی ها در آن دوره تاریخی بر این پایه استوار بود که ایران در فضای پسابرجام وارد تعاملات جدی اقتصادی و تجاری با دنیا خواهد شد. دیگر زنجیر تحریم ها از پای اقتصاد ایران برداشته شده و قدرت های اقتصادی وارد سرمایه گذاری در بازارهای انرژی ایران می شوند.
با این نگرش و ذهنیت بود که چینی ها تلاش کردند با طرح همکاری استراتژیک بلندمدت حضور اقتصادی و تجاری شان را در ایران تداوم بخشند. در برابر هم لازم به اشاره است که نسبت به اهمیت و ضرورت توسعه روابط گسترده و همکاری های راهبردی با چین در سال های اخیر اراده ای در سطوحی از حاکمیت وجود داشته اما تصمیم گیری در این رابطه به دلایلی از جمله نبود اتفاق نظر در داخل ایران و نیز تعللی که در میان دولتمردان چین بعد از تشدید نظام تحریم ها وجود داشت باعث شد که این تردید در دو کشور، آغاز همکاری های راهبردی را به تاخیر بیاندازد، مضاف بر اینکه تحولات منطقه ای و بین المللی هم در این میان بی تأثیر نبود. اینکه چین با امضاء چنین سندی دنبال تامین منافع خود است امری بدیهی است اما آنچه که به ایران مربوط است این است که از این فرصت برای تسریع در روند توسعه اقتصادی و صنعتی بتواند استفاده کند .
ایرنا: با توجه به اینکه ایران با تحریم های ظالمانه آمریکا مواجه است، به نظر شما این تحریم ها مانعی پیش روی سرمایه گذاری گسترده چین در اقتصاد ایران نخواهد شد؟
میرزایی: در پاسخ به این پرسش توجه به دو نکته ضروری است؛ نخست اینکه چین امروز متوجه محدودیت های تجاری و تحریمی جمهوری اسلامی ایران است و با علم و آگاهی به این وضع سند همکاری بیست و پنج ساله را امضا کرده است. با این حال این واقعیت هم وجود دارد که تحریم های آمریکا مانعی جدی در توسعه روابط ایران و چین است . در این عرصه نباید انصراف شرکت نفتی چین سینوپک از توسعه فاز یازده پارس جنوبی را که بعد از خروج آمریکا از برجام اتفاق افتاد نادیده بگیریم، همین طور اعمال محدودیت بانک های چینی در تعاملات مالی با ایران و کاهش خرید نفت از ایران نمونه های دیگری است که نشان می دهد روابط اقتصادی چین و ایران از تحریم ها تاثیر می پذیرد مگر اینکه از این به بعد اتفاقات دیگری رخ دهد.
از سوی دیگر توجه به این نکته هم ضروری است که چینی ها آینده را می بینند و اینکه بالاخره روزی این تحریم ها پایان خواهد یافت. کما اینکه طبق گزارش هایی که اخیرا منتشر شده میزان واردات نفت چین از ایران به رقمی در حدود ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسیده که این نشان از جدیت چینی ها در افزایش حجم تجارت و سرمایه گذاری صنعتی در ایران است.
ایرنا: پیام سیاسی این سند همکاری را در سطح منطقه ای و بین المللی چگونه ارزیابی می کنید و آیا می توان گفت که چین با امضای این سند به دنبال ایفای نقشی مستقلانه در سطح بین المللی در رقابت با آمریکا است؟
میرزایی: برخلاف تصور ما دولتمردان چین کمتر از رقابت با آمریکا سخن به میان می آورند . چینی ها بیشتر از مذاکره با آمریکا برای حل اختلافات سخن می گویند . چین دنبال بهره برداری سیاسی از چنین توافقی نیست و بیشتر منافع اقتصادی مدنظر چینی ها است. آن ها بیشتر از درگیر کردن خودشان در رقابت، دنبال همکاری اقتصادی هستند. نباید از نظر دور بداریم که وزیر خارجه چین هفته پیش در آلاسکا با همتای آمریکای خود دیدار داشته و قبل از سفر به ایران به ترکیه ، عربستان و امارات سفر کرده است .
و آخر اینکه واکنش های روزهای اخیر در ایران نسبت به امضای سند همکاری های راهبردی با چین نشان می دهد که بخشی از نخبگان ایران رویکردی بدبینانه نسبت به چین دارند و در میان مردم عادی هم چنین دیدگاهی به چشم می‌آید. به نظر من علت اصلی این نگاه اجرایی نشدن پروژه هایی در ایران نظیر بزرگراه، فرودگاه، پالایشگاه و ... است که می توانست در تغییر نگاه مردم ایران نسبت به چین موثر واقع شود. این تصور بدبینانه می گوید که چین از ایران مواد خام خریده و کالاهای بی کیفیت به ایران صادر کرده است .
بنابراین اگر چین بعد از امضای این سند نسبت به اجرای چند پروژه مثل توسعه فرودگاه امام خمینی (ره)، قطار برقی تهران - مشهد و همین طور قطار تهران - شمال و چند بزرگراه اقدام کند و اعتبار این پروژه ها را تامین کند گامی اساسی در جهت تغییر نگاه افکار عمومی در ایران نسبت به چین بر می دارد .