جمشید، شاه پیشدادی روز سیزده نوروز (سیزده بدر) را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می کند و بارعام می دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین در می‌آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار می کنند؛ این تاریخچه سیزده بدر در ایران است که مانند جشن نوروز به زمان جمشید بر می گردد.
در آن زمان رفتن به طبیعت با هدف سر زندگی و شروع دوباره زندگی بود و این ورود به بهار زندگی بدون آسیب به طبیعت انجام می شد اما امروز بعد از اینکه مردم در غروب سیزده بدر به خانه های خود بر می گردند، در طبیعت تا چشم کار می کند تلی از انواع زباله، پسماندهای غذایی، ظروف پلاستیکی، شاخه های شکسته و تنه نیم سوخته درختان و چمن های سوخته شده دیده می شود که به عنوان ردپای انسان در طبیعت بر جای مانده اند.
بستن طناب به شاخه ها برای تاب خوردن، تهیه کباب و دویدن در طبیعت اجزای لاینفک تفریحات روز طبیعت است که هر کدام از آنها پیامد ناخوشایندی برای زیستمندان به همراه دارد، یکی از رفتارهای ضد محیط زیستی که در این روز دیده می شود نوشتن یادگاری بر روی تنه درختان است که مانند زخمی بر چهره درختان باقی می ماند، اینها از جمله ردپایی است که انسان بعد از روز طبیعت از خود به جای می گذارد.
فروردین، ماه زادآوری حیات وحش و فصل شکوفایی انواع گل و گیاه است اما ما انسان ها بدون فکر و رعایت حتی کمترین اصول زیست محیطی به جان این زیبایی می افتیم؛ در حالی که بنا بر تاکید کارشناسان، وقتی وارد طبیعت می شویم باید با کمترین آثار به جا مانده از خود از آن خارج شویم و به عبارت بهتر، ردپایی هم نباید برجا بماند، سیزدهم فروردین برای ما روز شادی، خوشحالی و دور هم جمع شدن است اما این همه نباید برای طبیعت بدشانسی و مصیبت به همراه داشته باشد.
هر چند از سال گذشته با ورود ویروس کرونا برگزاری جشن های نوروزی از جمله سیزده بدر کم رنگ شد اما باز همچنان شاهد حضور مردم در طبیعت هستیم، البته سال گذشته که کشور تازه گرفتار همه گیری کووید ۱۹ شده بود به اذعان مسوولان محیط زیستی، طبیعت کمی نفس کشید اما ظاهرا به نظر می رسد امسال دیگر آن مجال برای طبیعت و محیط زیست فراهم نخواهد بود چون از شواهد این گونه بر می آید؛ اما ما باید همچنان هوای محیط زیست را داشته باشیم چه با ویروس چه بدون ویروس، از این رو کارشناسان در این زمینه همواره توصیه هایی دارند.
برپایی کمپ‌های حفاظت از محیط زیست
چند سالی است که آسیب به طبیعت و هر آنچه در آن است در ایام نوروز و روز طبیعت (سیزده به در) به معضل و نگرانی برای دوستداران محیط زیست بدل شده است، در چند سال اخیر تشکل های مردم نهاد زیست محیطی در این زمینه تجربه خوبی داشتند و دستاوردهای فعالیت های آنها در برخی استان ها کاملا قابل لمس است به ویژه در استان های فارس، چهارمحال و بختیاری، قزوین، بخش هایی از استان های سمنان، مازندران، گیلان، گلستان و خراسان رضوی شاهد برپایی کمپ هایی برای حفاظت از محیط زیست به ویژه در روز طبیعت بودیم.
در این روز برخی افراد به صورت داوطلبانه کیسه هایی در اختیار گردشگران قرار می دهند و از آنها می خواهند زباله های خود را در این کیسه ها ریخته و برخی نیز در ازای تحویل آن جایزه می دهند، در واقع این افراد با رایزنی با خیرین و صاحبان صنایع دوستدار محیط زیست جوایزی را برای افرادی که نسبت به حفظ محیط زیست کوشا هستند، تهیه و به آنها اعطا می کنند و تجربه نشان داد این حرکت بسیار موفقیت آمیز بوده است.
تهیه کمپوست از سبزه های عید
سبزه عید یکی از معضلات در روز سیزده بدر است، انداختن سبزه در آب روان یکی از سنت های این روز است اما باید بدانیم که این روش موجب ایجاد مشکلات زیست محیطی و مسدود شدن مسیر آبراهه ها می شود بنابراین چند سالی است که شهرداری ها و دهیاری ها مکان هایی برای قرار دادن سبزه عید در نظر گرفته اند و بهتر است مردم سبزه های خود را به جای رها کردن در طبیعت و جوی های آب، به این مکان ها تحویل دهند تا در نهایت به کمپوست یا غذای دام تبدیل شوند.
در این روز مراقب پاکیزگی سواحل باشیم
سواحل دریاها و کنار تالاب ها هم از جمله مکان هایی است که در روز سیزده بدر افراد زیادی را به خود جلب می کند که در پایان آن روز این مکان ها هم دست کمی از جنگل و دشت ندارند، انواع زباله هاست که در گوشه و کنار سواحل به چشم می خورد، چند سالی است که طرح " مسیر، ساحل سبز" در استان های شمالی کشور شکل گرفته که امیدواریم با قدرت و قوت بیشتری توسط استانداری ها و مسوولان محلی اجرا شود تا شاهد دریایی پاک و مسیری سبز باشیم.
رعایت سرعت مطمئنه در جاده ها
برخورد خودروها با حیات وحش در روزهای نوروز و سیزده بدر یکی دیگر از چالش های این روزها است که یکی از مهمترین توصیه ها به هموطنان این است که در سفرهای نوروزی سرعت مطمئنه را رعایت کنند زیرا بیشترین آمار تلفات حیات وحش به واسطه پرحجم بودن تردد خودروها، در این روزها اتفاق می افتد.
حیوانات متوجه نوروز و تعطیلات نیستند این ما هستیم که متوجه هستیم بنابراین اگر سرعت را کم کنیم، می توانیم ضمن لذت بردن از طبیعت، خسارات ناخوشایند ناشی از تصادفات و آمار مرگ و میر را هم کم کنیم و علاوه بر آن، طبیعت نفس می کشد.
کپسول های سفری همراه داشته باشید
برخی گردشگران بدون ملاحظات زیست محیطی بساط سفر خود را در طبیعت پهن می کنند که این موضوع خسارات زیادی به طبیعت وارد می کند از این رو چند سالی است در برخی نقاط پرتردد مانند پارک ملی گلستان مکان هایی برای نشستن گردشگران در نظر گرفته شده است.
در واقع برخی از گردشگران بدون خاموش کردن آتشی که برای تهیه غذا یا چای برپا کرده اند، محل را رها می کنند و این مساله موجب بروز آتش سوزی می شود که باید نسبت به این مساله هوشیار باشند، همچنین افراد سیگاری هم باید مواظب باشند ته سیگار را در طبیعت رها نکنند چون علاوه بر اینکه می تواند به اشتباه غذای دام و پرندگان شود و آنها را مسموم و در نهایت وارد چرخه غذایی انسان ها شود؛ باعث بروز آتش سوزی می شود که در برخی موارد خسارات جبران ناپذیری به همراه دارد.
بهتر است گردشگران در کمپ های خود از چوب های موجود در منطقه استفاده نکنند بلکه با خود کپسول های سفری بیاورند و تلاش کنیم این فرهنگ را ترویج دهیم تا از این طریق طبیعت اجازه نفس کشیدن پیدا کند.
در روز طبیعت به فکر طبیعت باشیم
نامگذاری روز طبیعت با هدف حفاظت از طبیعت و زیستمندان آن در روز سیزده بدر صورت گرفته است اما در عمل اینطور نیست چون کوهی از زباله، رها کردن سبزه عید در دشت و رودخانه ها، شاخه های شکسته و زمین های سوخته از داغ آتش نتیجه یک روز شادی و تفریح ما است در حالی که باید در این روز بیشتر هوای طبیعت را داشته باشیم و به فکر موجودات زیستی آن باشیم.
شاید شیوع ویروس کرونا نعمتی برای طبیعت باشد پس بیاییم این شرایط را به فرصتی برای محیط زیست تبدیل کنیم تا شاید بتواند خود را مرمت و بازسازی کند چون فشار بیش از حد انسان توان خودپالایی را از طبیعت گرفته و می توان با فراهم کردن شرایط این فرصت را دوباره به طبیعت داد.