به گزارش ایرنا، ۷۵ روز از روی کار آمدن دولت جو بایدن که وعده بازگشت سریع به برجام را داده بود، می‌گذرد. آنها ابتدا روی گام نخست مانور دادند و خواستار آن شدند که ایران ابتدا این گام را بردارد.
با ایستادگی ایران و شنیده شدن صدای واحد که گام اول از آن کسی است که از اتاق برجام خارج شده است، همچنین تاکید بر لغو کامل تحریم و لزوم راستی آزمایی آن و سپس بازگشت ایران به تعهدات خود، طرف آمریکایی را متوجه این موضوع کرد که ایران ۱۴۰۰ با ایران ۱۳۹۴ بسیار متفاوت است.
از این رو، تماس‌ها برای برگزاری یک نشست به منظور هماهنگ کردن گام‌ها از طریق اروپا به عنوان هماهنگ کننده برجام، روسیه و چین شکل گرفت تا اینکه روز جمعه هجدمین نشست کمیسیون مشترک برجام، به ریاست معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی، انریکه مورا، از طرف جوسپ بورل نماینده عالی اتحادیه اروپا و با حضور نمایندگان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و ایران در سطح معاونین/مدیران سیاسی وزرای امور خارجه برگزار شد.
این نشست در راستای بیانیه مشترک وزرا مورخ یک دی‌ماه ۱۳۹۹، چشم‌انداز بازگشت کامل ایالات متحده به برجام را مدنظر و آمادگی خود را جهت بررسی موضوع با نگرش مثبت و در یک تلاش جمعی مورد تاکید قرار دادند.
سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه که ریاست هیات ایران را عهده دار بود، با تشریح مواضع اصولی ایران، لغو تحریم‌های آمریکا را نخستین گام جهت احیای برجام دانست و اظهار کرد ایران به محض لغو تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آنها، گام‌های جبرانی هسته‌ای را متوقف خواهد کرد.
وی تصریح کرد: برای بازگشت ایالات متحده به برجام نیاز به هیچ مذاکره‌ای نیست و مسیر آمریکا در این خصوص کاملا روشن است. آمریکا همانگونه که از توافق خارج شد و تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران وضع کرد، به همان صورت نیز می‌تواند به توافق برگردد و قانون‌شکنی را خاتمه دهد.
پس از این نشست، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در یادداشت توئیتری خود، نوشت: در جلسه مجازی کمیسیون مشترک برجام، ایران و اتحادیه اروپایی/تروییکای اروپایی+۲، توافق کردند سه‌شنبه آینده در وین گفت‌وگو را به صورت رو در رو از سر بگیرند.
وی تاکید کرد: هدف، نهایی کردن سریع برطرف کردن تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای، از طریق طراحی مسیر رفع تمام تحریم‌ها، و پس از آن توقف تدابیر جبرانی از سوی ایران است. ایران و ایالات متحده دیداری نخواهند داشت؛ غیرضروری است.
جمهوری اسلامی ایران به موجب ماده ۳۶ برجام، به دلیل نقض شدید این توافق از طرف آمریکا و همچنین بی عملی اروپا برای جبران خسارات وارده به ایران، در پنج گام اقدامات کاهش تعهدات هسته‌ای را برداشت و اعلام کرد در صورت تداوم آن، تصمیم‌های دیگری همچون توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و کاهش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را اعمال خواهد کرد.
نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام، یک نقطه جدیدی را آغاز کرد.
پیش از این هم دیمیتری پولیانسکی معاون نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد در پاسخ به ایران مطرح کرده بود، "ما تلاش می کنیم بسیار سودمند و سازنده باشیم و طرفین را به توافق برسانیم، که امیدواریم خیلی زود شاهد آن باشیم، به شرط آنکه همه ما با حسن نیت عمل کنیم و به آینده بنگریم. "
وی خاطرنشان کرد: به همین دلیل فکر نمی‌کنم ما باید به شدت نگران این موضوع باشیم. ما باید به طرفین فرصت دهیم تا گفت وگو کنند، تا موقعیت یکدیگر را بهتر درک کنند.
سفیر روسیه در سازمان ملل متحد تاکید کرد: ما انتظار داریم که وقتی ایالات متحده مجدداً به برجام پیوست- همانطور که انتظار منطقی است- همه اقدامات متناقض با این توافق لغو شوند.
این موضوع، در اظهارات روز جمعه علی اکبر صالحی رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی هم دیده می شود که گفت "نشست امروز، باعث شد بستر سیاسی و حقوقی مرور شود"، "فعلا چند قدم جلو رفتیم؛ بحث غیر قابل توجیه که آنها اول شروع کنند یا ما اول شروع کنیم و اینکه از چنین مرحله ای عبور کردیم، نویدبخش است".
وی تصریح کرد: بن بست درحال شکسته شدن است؛ ظاهرا بن بست اولیه (برسرآغازکننده اقدامات) شکسته شده و این همانطور که عرض کردم نویدبخش است. وقتی وارد مرحله فنی می شویم، یعنی مساله دارد به گونه‌ای مدیریت می شود که آن بحث «اول تو، اول تو»، دور زده می شود.
از اظهارات ایران که بگذریم، شاهد رویکرد به ظاهر مثبتی هم از طرف آمریکا هستیم به ویژه اینکه پس از این نشست، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از آن استقبال کرد و مسیر پیش رو را درست اما دشوار نامید.
وی همچنین در گفت‌وگو با شبکه پی بی اس آمریکا شرایط فعلی ایران در توسعه فناوری هسته‌ای خود را با شرایط سال ۱۳۹۶ مقایسه کرد و یادآور شد: امروز ایرانی‌ها ۱۰ برابر بیشتر از زمان مشابه در سال ۲۰۱۷ اورانیوم را غنی‌سازی می‌کنند، بنابراین با آزمایش‌های ساده در می‌یابیم که امروز وضعیت ما بهتر از آنچه که بوده‌ایم نیست و شرایط ما بدتر شده است.
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران ادامه داد: ما می‌خواهیم ایران به انطباق با توافق بازگردد و همچنین ایالات متحده هم می‌داند که باید به پایبندی بازگردد که آن برداشتن تحریم‌هایی است که با توافقنامه هسته‌ای که ایران و سایر کشورها داشته‌اند، ناسازگار است.
مالی خاطرنشان کرد: آنچه که رئیس جمهوری بایدن گفت این است که آماده است به انطباق به توافق بازگردد در صورتی که ایران آماده بازگشت به پایبندی به توافق باشد. بنابراین مجبوریم که کار سخت کوشانه‌ای را دنبال کنیم، این تحریم‌ها را ببینیم و اینکه چه کاری باید انجام دهیم تا ایران از مزایایی که قرار بود تحت این توافق داشته باشد، برخوردار شود.
وی تصریح کرد: ما مجبوریم تحریم‌هایی که با توافق مغایرت داشته باشد را برداریم اگر ایران آماده باشد که اقدامات هسته‌ای که در مغایرت با تعهدات برجامی‌اش انجام داده است را معکوس سازد و به ریل سابق بازگرداند.
اما این اظهارنظر نماینده ویژه آمریکا با آنچه به عنوان سیاست مطبوعاتی از زبان جن ساکی سخنگوی کاخ سفید و جالینا پورتر معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا شنیده شد، کمی اما مهم، متفاوت بود.
آنها اگرچه از نشست مشترک کمیسیون برجام در وین استقبال کردند و آن را گام سازنده رو به جلو دانستند، از حضور نماینده آمریکا هم در وین سخن گفتند که البته انتظاری برای دیدار با ایران نیست.
ساکی اظهار کرد: ما از آن استقبال می‌کنیم که گام ابتدایی بالقوه سازنده است، حتی اگر مسیر دیپلماتیک پیش رو ممکن است طولانی باشد. همانگونه که در هنگام رسیدن به برجام اینگونه بود.
اما او و پورتر در این اظهارات به ظاهر خرسندانه، از کلمه لغو یا برداشته شدن تحریم استفاده نکردند بلکه از "کاهش" یا "تخفیف" تحریم سخن گفتند و دو روز پیش هم ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از تداوم تحریم سخن گفته بود مادامی که به یک راه حل برسند.
وی تصریح کرده بود سیاست تحریمی همچنان تغییری نکرده است.
اگرچه نمی‌توان برای اظهارات فی البداهه پرایس که پیش از این هم سابقه دوگانه گویی را داشت، اعتبار مستقل در نظر گرفت اما صدای واحد ایران تغییر نکرده است و آن لغو کامل تحریم و نه کاهش یا تخفیف آنها است.
به نظر می‌رسد همانگونه که علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی روز جمعه اظهار کرد، آمریکا "به عقلانیت رسیده‌اند که هر چه بیشتر فشار را بر جمهوری اسلامی بیشتر کنند، قوی‌تر می‌شود".
صالحی خاطرنشان کرد: ایران کلید طلایی منطقه است؛ اگر قفل منطقه را می خواهند باز کنند؛ کلید، ایران است. باید حاکمیت ایران و منافع ملی ما را به رسمیت بشناسند و فکر می‌کنم آمریکا در حال رسیدن به اینجا است.
با این حال باید منتظر ماند و دید در سه‌شنبه روند مذاکرات را که به گفته ایران، آمریکا و اروپا؛ بررسی چگونگی بازگشت آمریکا است، به چه سمتی پیش خواهد رفت. آیا آمریکا از مسیر گذشته در تداوم سیاست شکست خورده فشار حداکثری برخواهد گشت و یا اینکه، همچنان دیوار بی اعتمادی را بالا خواهد برد.