به گزارش ایرنا، شبه نظامیان «حزب کارگران کردستان ترکیه» (پ ک ک) از پنجشنبه گذشته ۱۲ فروردین ماه بدون توجه به هشدارهای فرماندهی مشترک نظامی عراق حضور خود را در این منطقه تقویت کرده و هرگونه عقب نشینی از آن را رد کرده اند.
این در حالی است که ترکیه همچنان با نگرانی اوضاع را در منطقه دنبال می کند. اربیل، بغداد را برای اجرای توافق در مورد سنجار تحت فشار می گذارد و از طرفی آمریکا می کوشد عامل تعیین کننده این معادله چند وجهی در شمال عراق باشد.
احزاب شیعه عراق مانند «الفتح»، «دولت قانون» و «النصر» اصرار دارند که دولت مرکزی در بغداد از یکجانبه نگری در حل مشکلات سنجار خودداری کرده و با طرح جامع تری به منظور حل مشکلات در منطقه و در عین حال مشارکت مردم بومی تلاش کند.
از این حیث گره کور سنجار که دولت مرکزی عراق می خواست در ۱۸ مهر ماه ۹۹ آن را با توافق اربیل به شرایط عادی برگرداند، عملا اوضاع را در منطقه پیچیده تر کرده است.
رقابت بین المللی و منطقه ای در مورد سنجار که در تابستان ۲۰۱۴ منجر به کشتار بیرحمانه ساکنان آن توسط گروه تروریستی «داعش» علیه «ایزدیان» شد، اکنون پس از شش سال همچنان آبستن رخدادهای بزرگی است که امید آرامش را دست کم در آینده نزدیک دور از دسترس کرده است.
پایان مهلت و اوج گیری جدال لفظی
مهلت تعیین شده فرماندهی مشترک نظامی عراق برای خروج نیروهای حزب کارگران کردستان ترکیه پنجشنبه گذشته به اتمام رسید، ولی نه تنها از تعداد این نیروها کاسته نشد، بلکه این گروه نیروهای خود را در منطقه بیشتر و مواضعش را تقویت کرده است.
«شورای اداری خودمختاری دمکراتیک سنجار» وابسته به «پ.ک.ک» اعلام کرده است که هرگز از سنجار عقب نشینی نمی کند و دولت عراق را متهم کرده که مجری دیکته های دولت ترکیه است.
این شورا گفته است که «تصمیم ما کاملا واضح و روشن است و به مقاومت و دفاع از حقوق و ملت مان ادامه می دهیم».
در مقابل «تحسین الخفاجی» سخنگوی فرماندهی عملیات مشترک نظامی عراق نیز در جدل لفظی با شبه نظامیان پ.ک.ک اعلام کرد که دولت عراق هرگز اجازه حمل سلاح در انظار عمومی در سنجار را نمی دهد.
وی خاطرنشان ساخت که دولت عراق مصمم به پیشبرد توافقنامه سنجار با اقلیم کردستان عراق است و درصدد تعیین سهمیه استخدامی برای اهالی سنجار و گشایش دادگاه ها و مراکز صدور شناسنامه در منطقه است.
وی افزود که دولت عراق به نیروهای حزب کارگران کرد ترکیه و یا هیچ گروه مسلح دیگری اجازه حضور در سنجار را نمی دهد.
با وجود جنگ لفظی بین دولت مرکزی عراق با گروه پ.ک.ک از یکسو و عناصر حزب کارگران کرد ترکیه با «حزب دمکرات کردستان عراق» به رهبری «مسعود بارزانی» از سوی دیگر، اما گزارش ها حاکی است که همچنان نیروهای پ.ک.ک بیشترین حضور را در منطقه دارد.
تصاویر منتشره از سنجار و حومه آن نیز نشان می دهد که همچنان حزب کارگران کرد ترکیه بیشترین حضور نظامی را در منطقه دارا هستند.
«حیدر ششو» فرمانده نیروهای «ایزدخان» وابسته به «حزب پیشمرگ های اقلیم کردستان عراق» روز جمعه در گفت وگو با سایت «شفق نیوز» نزدیک به حزب بارزانی تاکید کرد که عناصر حزب کارگران کرد ترکیه همچنان در سنجار حضور دارند.
او تلویحا از نوعی توافق احتمالی بین دولت مرکزی و پ.ک.ک خبر داده و گفته است: مخالف هرگونه توافق بین نیروهای عراقی و نیروهای پ.ک.ک خارج از چارچوب توافق سنجار در ۱۸ مهر ماه ۹۹ است.
آیا توافق موازی توافق سنجار وجود دارد؟
بعد از توافق سنجار بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان عراق بسیاری گزارش ها حاکی از آن بود که ترکیه از این توافق و مشارکت اقلیم در اداره سنجار ناخرسند است.
از این رو بخشی از عملیات نظامی ترکیه در بهمن ماه ۹۹ در شمال عراق در اعتراض به حضور نیروهای حزب دمکرات کردستان عراق در سنجار عنوان شد.
برخی گزارش ها حاکیست که در جریان سفر نخست وزیر عراق به ترکیه در ۲۷ آذر ماه ۹۹ ، آنکارا ناخرسندی خود را از مشارکت نیروهای پیشمرگ وابسته به حزب دمکرات کردستان عراق در اداره سنجار اعلام کرد.
بر این اساس به دنبال حضور نیروهای سازمان «الحشد الشعبی» در سنجار و حضور «ابوفدک المحمداوی» فرمانده نیروهای این سازمان در منطقه در ۲۶ بهمن ماه ۹۹ ، ترکیه توقف کامل عملیات نظامی خود را در شمال عراق اعلام کرد.
در همان زمان در عراق برخی صاحب نظران این رخداد را نشانه رضایتمندی ترکیه از حضور نیروهای الحشد الشعبی در سنجار به جای نیروهای پیشمرگ وابسته به حزب بارزانی دانستند.
بعد از این اتفاقات بود که روند توافق سنجار دستخوش تغییر و تحول شد و گفته می شود که دولت مرکزی عراق در صدد نوعی توافق با حزب کارگران کردستان ترکیه برآمده است، بدون اینکه حزب بارزانی را در اداره سنجار مشارکت دهد.
جدا از اظهارات حیدر ششو که غیر مستقیم به وجود نوعی توافق بین بغداد و گروه پ.ک.ک اشاره کرده، یکی از اعضای فراکسیون «الفتح» به رهبری «هادی العامری»، بر ضرورت تبدیل شدن سنجار به منطقه بی طرف تاکید کرده است.
«حسن شاکر الکعبی» گفته است: با تبدیل شدن سنجار به عنوان بخشی از حوزه اقلیم کردستان عراق مخالف است، اما می شود این منطقه تبدیل به منطقه بی طرف شده و نیروهای ارتش، پلیس، وزارت کشور و امنیت و الحشد الشعبی در آن مشارکت داشته باشند.
به گفته وی، سنجار یک منطقه مرزی و مهم از حیث سوق الجیشی و در عین حال اقتصادی و راهبردی است که باید زیر نظر مستقیم دولت مرکزی عراق باشد.
الفتح و بسیاری از گروه های سیاسی شیعه از همان آغاز اعلام توافق سنجار بین بغداد و اربیل جزو مخالفان این توافق به شمار می روند.
آمریکا بازیگر اصلی سنجار
آنگونه که در منطقه تحلیل می شود، جدا از دولت های ترکیه، عراق و اربیل، یکی از بزرگترین بازیگران بین المللی در قضیه سنجار، آمریکا است.
یک کارشناس سیاسی عراقی در اظهاراتی خبری گفته است که طرح آمریکا این است که سنجار به محل ارتباط بین کردهای سوریه و عراق تبدیل و از این طریق اراضی دو طرف به هم متصل شود.
«کامل البیاتی» افزوده است: «الحسکه» زیر نظر «نیروهای دمکراتیک کرد سوریه» مورد حمایت آمریکا است و آمریکایی ها نفت و گندم سوریه را به صورت روزانه به سرقت برده و وارد خاک عراق می کنند و هر روز در رفت و آمد بین اراضی سوریه و شمال عراق هستند.
به گفته وی، برخی شخصیت های سیاسی مزدور در عراق وجود دارند که می کوشند با قرار دادن سنجار زیر سلطه اداری و امنیتی اربیل، طرح آمریکا برای ارتباط مناطق کردنشین سوریه و عراق را به اجرا در آورده تا انتظارات واشنگتن برای نقل و انتقال آزادانه بین دو منطقه را فراهم کنند.
وی اضافه کرد که طرح این شخصیت های سیاسی مزدور عراقی، پیشبرد تقسیم و تجزیه عراق است.
سنجار و نیاز به طرح جامع
سنجار به حکم موقعیت راهبردی که دارد، تاکنون شاهد هیچ طرح جامعی نبوده به نحوی که بتواند مشکلات آن را به طور اصولی حل و فصل کند.
یکی از ایرادهای بزرگ به توافق سنجار بین اربیل و بغداد، نادیده انگاری اهالی بومی سنجار است که در این طرح هیچ گونه نقشی به آنها واگذار نشده و همین امر از علل اعتراضات گسترده به آن محسوب می شود.
این طرح از طرفی نگرانی همسایگان را که از توسعه سلطه اقلیم کردستان عراق و حزب بارزانی بر این منطقه راهبردی نگران هستند، در نظر نگرفته است.
کارشناسان با اشاره به روند تحولات بعد از توافق سنجار، معتقدند که دولت عراق با در نظر گرفتن همه نگرانی های داخلی و خارجی باید طرح جامعی برای حل و فصل مشکلات سنجار با مشارکت اهالی بومی منطقه طراحی کند، از این رو است که بسیاری از صاحب نظران، دولت عراق را به عدم شتابزدگی در اتخاذ تصمیمات در قبال قضیه سنجار توصیه کرده اند.
شناسنامه سنجار
سنجار یا «شنگال» شهری در استان نینوا (نینوی) در شمال غربی عراق است که اگرچه آمار دقیقی از جمعیت آن وجود ندارد، اما برخی گمانه زنی ها حاکی از حدود ۱۰۰ هزار نفر سکنه در این منطقه است که کردهای ایزدی بخش زیادی از آن را تشکیل می دهند، هرچند آشوریان مسیحی و عرب‌های سنی نیز در آن سکونت دارند.
در سال ۲۰۱۴ نیروهای داعش به سنجار حمله کردند و پس از اشغال منطقه، جنایات زیادی مرتکب شدند که گفته می شود بیش از ۷ هزار نفر کشته و حدود ۵ هزار زن و دختر ایزدی به عنوان برده جنسی اسیر شدند.
سنجار در غرب موصل از توابع استان نینوا از منظر جغرافیای سیاسی هم دارای اهمیت راهبردی است، چرا که سیطره بر آن می‌تواند تسلط بر بخش وسیعی از مرزهای عراق و سوریه را تثبیت و تضمین کند.
سنجار با دارا بودن آثار باستانی و مذهبی زیاد خاستگاه افسانه‌های منظوم و مقدس هم هست.