خبرگزاری رسمی اردن (پترا) در گزارشی از بازداشت شاهزاده حمزه بن حسین ولیعهد سابق به همراه ۲۰ نفر دیگر به دلیل آنچه تهدید برای امنیت کشور اردن خوانده شد ، خبر داد.
روزنامه واشنگتن پست هم به نقل از مسؤولانی در کاخ پادشاهی اردن نوشت: این توطئه پیچیده و شامل یکی از افراد دستگاه حاکم است.
این مسؤولان که خواستند نامشان محفوظ بماند، به واشنگتن پست گفتند این توطئه همچنین رهبران قبایل و مسؤولان دستگاه‌های امنیتی را نیز شامل می‌شود.
نام‌هایی که رسانه‌ای شد
بر اساس بیانیه های دولتی اردن از میان دستگیرشدگان علاوه بر شاهزاده حمزه ، تنها اسامی باسم عوض الله و شریف حسن بن زید اعلام شده است.
در اولین واکنش رسانه ای ، روزنامه های اردنی نوشتند که عوض الله به خرید زمین برای صهیونیست ها متهم شده است .
باسم عوض الله وزیر برنامه ریزی سابق در اردن است و با محمد بن سلمان ، ولیعهد عربستان سعودی ، رابطه نزدیکی دارد . حتی شایع شده بود که او یکی از برنامه ریزان اصلی پروژه بلندپروازانه نیوم در عربستان است که هزینه ساخت آن بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است .
باسم عوض الله در سال ۲۰۰۷ به مدت یک سال رئیس دیوان ملکی سلطنتی و قبل از آن هم رییس دفتر ملک عبدالله بود و گفت می شد که او یکی از افراد برجسته و تاثیرگذار در تصمیم گیریهای اردن محسوب می شود .
از عوض الله همچنین به عنوان فردی نام برده می شود که علاوه بر ارتباط زیاد با بازرگانان سرشناس عربستان ، در بانک العربی الوطنی عربستان هم فعالیت دارد .
عوض الله همچنین با امارات هم ارتباطاتی داشته است از جمله او عضو شورای اداره دانشکده دبی در سال ۲۰۰۸ بوده است .
وی همچنین یکی از افراد فعالی بود که در نشست داووس صحرا شرکت داشت و شبکه های تلوزیونی بارها او را در کنار محمد بن سلمان نشان دادند. این نشست اقتصادی را عربستان با هدف پاک کردن چهره عربستان از لکه ننگ ربودن و قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار مخالف برگزار کرد.
شخص دیگری که نام او اعلام شده است شریف حسن بن زید است . از او به عنوان یک مقام امنیتی نام برده می شود.
شریف حسن بن زید که همراه با باسم عوض الله دستگیر شده است یکی از اعضای خاندان هاشمی و برادر سروان شریف علی بن زید است که در سال ۲۰۱۰ در اثنای شرکت در ماموریت نیروهای مسلح اردن در افغانستان کشته شد.
عبدالله یکی دیگر از برادران است که به عنوان مشاور امور راهبردی در دفتر پادشاهی اردن فعالیت داشته است .
از هر دو نفر به عنوان افرادی نام برده می شود که به عربستان نزدیک هستند و گفته می شود که این دو علاوه بر گذرنامه سعودی ، تابعیت عربستان دارند و در این کشور صاحب ملک و مستغلات فراوانی هستند.
بعد از اعلام بازداشت این دو نفر از سوی رسانه های اردنی ، فعالان شبکه های اجتماعی و فضای مجازی در اردن با توجه به ارتباطات این دو نفر با عربستان و شخص محمد بن سلمان، ریاض را به دخالت در تلاش برای انجام کودتا متهم کردند .
دخالت سعودی‌ها / سابقه اختلافات
فعالان شبکه های اجتماعی نوشتند : تلاش برای کودتا در اردن کمتر از یک ماه بعد از آن اتفاق می افتد که عبدالله دوم در سفری از پیش اعلام نشده همراه با ولعیهد خود حسین بن عبدالله راهی عربستان شد .
صدور بیانیه فوری عربستان و اعلام حمایت از دولت ملک عبدالله دوم این ظن و گمان را تقویت کرد که دولت سعودی در ورای این تلاش ناموفق برای کودتا قرار دارد.
آرون دیویو میلر که ۲۵ سال در بخش خاورمیانه وزارت خارجه آمریکا فعالیت کرده است در توئیتی در واکنش به این اتفاق نوشت : تنش ها و رقابت های عربستان و اردن فقط یک عنوان نیست بلکه یک روند است، روندی که از دهه های پیش ادامه داشته است .
وی افزود: "هرگونه مشارکت عربستان سعودی در تحولات اردن به مثابه انفجاری خواهد بود که باورش سخت است."
اشاره این دیپلمات آمریکایی به اختلافی است که بعد از موافقت نامه سایکس – پیکو میان عربستان و خاندان هاشمی پیش آمده است .
موافقت نامه سایکس پیکو یا موافقت‌نامه آسیای صغیر توافقی سری میان انگیس و فرانسه بود در سال ۱۹۱۶ در خلال جنگ جهانی اول و با رضایت روسیه برای تقسیم امپراتوری عثمانی منعقد شد. این توافق‌نامه به تقسیم سوریه، عراق، لبنان و فلسطین میان فرانسه و بریتانیا منجر شد. این مناطق قبل از آن تحت کنترل ترک‌های عثمانی بودند. این توافق‌نامه نامش را از "سر مارک سایکس" انگلیسی و "فرانسوا ژرژ پیکو"ی فرانسوی گرفته است.
از آن زمان خانواده هاشمی مدعی مالکیت شهرهای مقدس مکه و مدینه بوده و هستند و از سهم خود یعنی کشور اردن ناراضی هستند و بارها در آشکار و خفا مالکیت بر این دو شهر دینی را تکرار کرده اند.
با پادرمیانی بوش پسر رییس جمهوری وقت آمریکا، دولت سعودی موظف شده بود سالیانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت در اختیار خانواده هاشمی در اردن قرار دهد و همین امر باعث شد این خانواده به یکی از خانواده های ثروتمند منطقه و جهان تبدیل شود.
طبق قانون اساسی اردن این کشور به ۴ ایالت تقسیم شده است، اما تاکنون نام ایالت چهارم این کشور اعلام نشده است، هر چند گفته می شود که طبق توافق به عمل آمده کرانه باختری استان چهارم این کشور خواهد شد.
اکنون ۶۰ درصد ساکنین اردن را فلسطینی ها تشکیل می دهند و اگرچه به آنان گذرنامه اردنی داده شده است اما محدودیت هایی هم برای آنان در نظر گرفته شده است .
این انتظار خاندان هاشمی و بلندپروازیهای ولیعهد سعودی طی سالهای اخیر اختلافات دو کشور را بیش از پیش کرده است.
این اختلافات آذر ماه سال گذشته و با بیانیه ای که وزارت خارجه اردن منتشر کرد ، نمود بیشتری یافت و گوشه جدیدی از یک رقابت منطقه ای و تنش تاریخی را از پرده بیرون آورد.
بیانیه درباره مسئولیت نگهداری و کنترل مسجد الاقصی در بیت المقدس بود که از حدود ۱۰۰ سال پیش بر عهده پادشاه اردن هاشمی بوده است .
این بیانیه تاکید دارد که بر اساس قوانین بین المللی و سابقه تاریخی اختیارات مربوط به مسجد الاقصی و ورود و خروج به این محل در اختیار اردن است و این کشور هیچ گونه تغییر را در این زمینه نمی پذیرد.
این بیانیه درست در زمانی صادر شد که برخی خبرها از تلاش محمد بن سلمان برای عادی سازی روابط با اسراییل و تلاش او برای گرفتن تولیت بیت المقدس از خاندان هاشمی حکایت داشت.
منطقه‌ای که تولیت آن در حال حاضر در دست اردن است، شامل محلی در قلب بیت‌المقدس است که دو مسجد در آن قرار دارد: مسجدالاقصی (با گنبد سیاه ) و قبه الصخره (مسجد معروف که گنبد طلایی رنگ دارد )
آن زمان برخی افراد مطلع گفتند نظر محمد بن سلمان به حمزه به حسین ولیعهد سابق اردن است که در عملیات دستگیری مظنونین به کودتا او هم بازداشت خانگی شد.
حمزه بن حسین برادر عبدالله دوم و پسر شاه حسین از زن چهارم و آخر او (ملکه نور) است که گفته می شود بر خلاف سایر مقامات این کشور به عربستان تمایل بیشتری دارد و با رژیم صهیونیستی هم اختلاف دارد.
شاهزاده حمزه سال ۲۰۰۴ از ولیعهدی برکنار شد او در آن زمان ۲۴ سال داشت. حمزه نوه مورد علاقه ملک حسین پادشاه سابق اردن بود.
با توجه به وجود تنش تاریخی و رقابتی که بین عربستان و خاندان هاشمی در خصوص مسایل منطقه وجود دارد و هر از چند گاهی خود را در شکل جدیدی نشان می دهد ، ناظرین امور منطقه در ماجرای کودتایی که دولت اردن از آن سخن گفته است انگشت اتهام را به سمت سعودی نشانه می روند، اتهامی که با دستگیری افراد نزدیک به ریاض در این ماجرا ، حداقل از سوی دولت امان به عنوان یک واقعیت تلقی می شود.
حمیدرضا بانصیری