امروز بیستم فروردین مصادف با بیست‌وششم شعبان المعظم و آخرین جمعه ماه شعبان است؛ روزی که رسول خدا (ص) خطبه شعبانیه را قرائت فرمود، در آن همه مردم را مورد خطاب قرار داد و ویژگی های ماه مبارک ماه رمضان را برشمرد تا مبادا این فرصت استثنایی را از دست بدهیم و در پایان ماه مبارک رمضان حسرت روز های این مهمانی الهی و شب های فراموش نشدنی اش را بخوریم.
اهالی هیات ها و مساجد تا چند روز پیش برنامه هایی را برای برگزاری هر چه بهتر تلاوت قرآن، سخنرانی و مداحی با رعایت شیوه نامه های بهداشتی تدارک دیده بودند که با قرمز شدن وضعیت بسیاری استان ها امکان برپایی این برنامه ها منتفی شد و مهمانان ضیافت الهی مجبورند برای مقابله با ویروس کرونا همچون سال گذشته از خانه های خود برنامه های مذهبی را از طریق صدا و سیما و شبکه های مجازی دنبال کنند.
سال گذشته در چنین ایامی بود که رهبر معظم انقلاب به مردم سفارش کردند اگرچه از حضور در جلسات عمومی سخنرانی و دعا و توسل محروم هستیم، در جمع خانواده و خلوت خودمان همان خشوع و تضرع و عبادت را داشته باشیم.
بسیاری مردم با شروع ماه رجب، خود را برای مهمانی خدا در ماه رمضان آماده و با روزه داری و عبادت مقدمات ورود بهتر به ماه ضیافت الهی را فراهم می کنند. برخی نیز در هفته پایانی ماه شعبان با زمزمه کردن این دعا؛ اللهم ان لم تکن غفرت لنا فی ما مضی من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه (خدایا! اگر در این روزهایی که از ماه شعبان گذشته، مرا نبخشیده ای پس در این روزهای باقیمانده از گناهان من درگذر و مرا ببخش) و روزه داری روزهای پایانی شعبان وارد ماه مبارک رمضان می شوند.
پیامبر اکرم (ص) در آخرین جمعه شعبان همه مردم را مخاطب قرار داده و ضمن بیان اهمیت و عظمت ماه مبارک رمضان به موضوعاتی همچون پاداش روزه داران، در زنجیر شدن شیطان ها، رعایت اخلاق روزه داری، یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت، بازشدن درهای رحمت الهی، رعایت حال زیردستان و نیازمندان، اهمیت افطاری دادن، کنترل چشم و گوش و زبان، اهمیت تلاوت قرآن، خوش اخلاقی و توجه به باز شدن درهای رحمت خدا اشاره کردند.
با نیت و دل پاک وارد ماه رمضان شویم
رسول خدا (ص) فرمودند: ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکه و الرحمه و المغفره... ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است؛ ماهی که نزد خدا بهترین ماه ها، روزهایش بهترین روزها، شب هایش بهترین شب‌ها و ساعت هایش بهترین ساعت ها است.» آنگاه افزودند: نفس های شما در این ماه پاداش، تسبیح و خواب شما، ثواب عبادت و عمل شما در آن مورد قبول درگاه الهی و دعای شما نیز مستجاب است.
یکی از شرایط ورود به ماه مبارک رمضان، دلی پاک و مورد نظر الهی است و پیامبر به مهمانان ماه الهی سفارش کردند: با نیت های راست و دل های پاک از خدا درخواست کنید که شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد و بدعاقبت، کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود.
از دیگر سفارش های پیامبر در خطبه شعبانیه این است که با گرسنگی و تشنگی خود در این ماه به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت باشیم، به فقیران و نیازمندان صدقه بدهیم، به سالمندان احترام بگذاریم، به افراد خردسال ترحم داشته باشیم، زبان های خود را (از آن چه نباید گفت) و چشم هایمان را از آن چه نباید دید و گوش هایمان را از آن چه نباید شنید، حفظ کنیم.
آن حضرت تاکید کردند با یتیمان مردم مهربان باشید تا با یتیمان شما مهربان باشند و در ادامه فرمود: از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید و دست های خود را در هنگام نماز به دعا بلند کنید که آن زمان بهترین ساعت هاست. چون خدا در این ساعت ها با رحمت به سوی بندگانش نظر می کند و هرگاه با او مناجات کنید، جواب می دهد.
رسول مهربانی در ادامه فرمود: ای مردم! همانا جان های شما در گرو اعمال شماست؛ پس با استغفار آزادش کنید و پشت های شما از گناهانتان سنگین است، پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید و بدانید که خدا به عزّت خود سوگند یاد کرده که نمازگزاران و سجده‌کنندگان را عذاب نکند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند.
افطاری دادن یکی از سفارش های پیامبر (ص) است که فرمود «هر کس از شما مؤمن روزه‌داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود.» در این لحظه شخصی از عدم توانایی خود برای افطاری دادن سخن گفت و رسول خدا (ص) فرمود «با افطار دادن به روزه‌دار اگر چه به نصف دانه خرما یا جرعه‌ای آب، از آتش بپرهیزید.»
بر زیردستان‌تان آسان بگیرید
آنگاه آن حضرت مسلمانان را خطاب قرار داد و فرمود: ای مردم! هر کس از شما خُلق خود را در این ماه نیکو سازد، از صراط عبور خواهد کرد؛ در روزی که قدم ها بر آن می‌لغزد. کسی که در این ماه بر زیردستانش آسان بگیرد، خدا در قیامت حساب او را آسان سازد و هر کس در این ماه شرّ خود را از مردم باز دارد، خدا خشم خود را از او در روز قیامت باز دارد و کسی که یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خدا او را در روز قیامت گرامی دارد و کسی که در این ماه با خویشاوند خود صله نماید، خدا او را در قیامت به رحمت خود وصل کند و کسی که در این ماه قطع رحم کند، خدا در روز قیامت رحمت خود را از او قطع فرماید.
پیامبر اکرم (ص) همچنین فرمود: هر کس در این ماه نماز مستحبّی به جای آورد، برای او برائت از آتش نوشته می‌شود و کسی که نماز واجب به جای آورد، مثل کسی است که در ماه‌های دیگر هفتاد نماز واجب به جا آورد و کسی که در این ماه بسیار بر من صلوات بفرستد، خدا در روزی که میزان ها سبک باشد، ترازوی عمل او را سنگین می‌فرماید و هر کس در این ماه تلاوت آیه ای از قرآن کند، ثواب ختم قرآن در ماه‌های دیگر را دارد.
آن حضرت در پایان تاکید کردند: ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است؛ از خدا بخواهید (این درها را) به روی شما نبندد و درهای آتش، بسته است؛ از پروردگار خود بخواهید که آنها را به روی شما باز نگرداند و شیاطین دربند هستند؛ از خدا درخواست کنید که آنها را بر شما مسلّط نسازد.
امیرمومنان علی (ع) در این هنگام از پیامبر (ص) سوال کرد بهترین اعمال در این ماه چیست و پیامبر اعظم (ص) فرمود: برترین اعمال در این ماه پارسایی از آن چیزی است که خدا حرام کرده است.
همچنین در روایتی دیگر از اباصلت هروی نقل شده که در آخرین جمعه ماه شعبان به خدمت امام رضا (ع) رسید و آن حضرت فرمود: بیشتر ماه شعبان رفت و این جمعه آخر آن است. پس تقصیرهایی را که در ایّام گذشته این ماه کرده ای، در آن چه از این ماه مانده جبران کن.
آنگاه امام رضا (ع) به اباصلت سفارش کرد تا در این روزهای باقی مانده به دعا، استغفار، توبه به درگاه الهی و تلاوت قرآن مشغول شود تا زمان ورود به ماه مبارک رمضان خالص شود و همچنین آن حضرت تاکید کردند که اگر کسی به گردن او حقی دارد، حقش را ادا کند و در دل خود کینه کسی را نداشته باشد.
هنوز چهار روز تا آغاز ضیافت الهی باقی است و اگرچه شرایط کرونایی اجازه دیدار مومنان و پهن کردن سفره افطاری را برای روزه داران محدود کرده ولی همچون سال گذشته با کمک مومنانه تلاش کنیم تا بسته های مواسات و همدلی را به خانه های نیازمندانی بفرستیم که بر اثر مشکلات اقتصادی توان خرید مایحتاج روزانه خود را ندارند و در ثواب روزه آنان نیز شریک شویم.