رییس انجمن ژئوپلیتیک ایران و دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی در خصوص سند راهبردی همکاری ۲۵ ساله ایران و چین گفت: چین در رقابتهای دهه‌های اخیر به خصوص از سال ۲۰۱۳ به بعد جاه‌طلبی‌های خود را آغاز کرد که این می‌تواند برای نظام ژئوپلیتیک حاکم بر دنیا و در روند چندجانبه گرایی اتفاق خوبی باشد. این کشور با توجه به اینکه از جانب شرق خود محدودیت‌هایی دارد تلاش دارد از سمت غرب ارتباط خود با جهان را گسترش دهد.
هادی اعظمی افزود: از سال ۲۰۱۳ رییس جمهوری چین دیدگاه ژئوپلیتیکی مطرح کرد که بر اساس آن چین با اروپا، خاورمیانه و آفریقا مرتبط شود. با این رویکرد، جاده ابریشم نوین را مطرح کرد، ابرپروژه ای که در بخش اول حدود ۶۷ کشور را دربر می‌گیرد و این تا ۱۶۰ کشور را شامل می‌شود.
وی ادامه داد: چین وام های کلان خوبی هم به کشورها می‌دهد، برخی نیز ممکن است ناتوان از بازپرداخت باشند که این برایشان وابستگی ایجاد می‌کند. در هر صورت سرمایه گذاری سنگینی می‌کند تا این اتفاق را رقم بزند.
رییس انجمن ژئوپلتیک ایران گفت: چین، برخلاف غرب نوعی جهانی سازی را رقم می زند که متفاوت از شرایط غربی‌ها است و به روش چینی و با ابزار و بستر جاده ابریشم انجام می‌شود. خیلی از کشورها را آگاهانه و یا ناآگاهانه وابسته به این ابرپروژه می‌کند.
اعظمی با بیان اینکه چین خیلی روی این پروژه سرمایه گذاری کرده است، افزود: ما درگیر مسائل دیگری هم شده و غفلت کرده ایم. عقب ماندگی بدی داریم. خیلی از مسوولان هم در گذشته به درک این جایگاه ژئوپلیتیکی نرسیده بودند که وقتی این موج می‌آید، جایگاه و نقش ما چه باید باشد تا بتوانیم در این رویداد مزیت های خود را بارور کرده و به منصه ظهور برسانیم.
وی افزود: اکنون که چینی‌ها خودشان به سمت ما آمده و متوجه شده اند نادیده گرفتن موقعیت ایران و شرایط گذرگاهی در این پازل جاده ابریشم نوین اجتناب ناپذیر است، ما باید از این موضوع، هوشمندانه استفاده کنیم و امتیازات خوبی هم بگیریم. همه می‌دانیم آنها به فکر منافع خود هستند و بالاجبار به ایران، عراق، ترکیه و دیگر کشورها نیاز دارند. چه بهتر که موازنه «بُرد بُرد» باشد و باید این فرصت را مغتنم بشمریم و از این همکاری هوشمندانه و مدبرانه استقبال کنیم تا تجاربی که احیانا بعضی کشورها داشتند که مورد سوء استفاده قرار گرفتند، برای ما رخ ندهد.
وی ادامه داد: نباید درها را برای امضای تفاهم نامه با دیگر کشورها ببندیم، اگر آنها در مبادله بُرد بُرد ورود کنند امکان تفاهم نامه راهبردی وجود دارد و با این نگاه می‌توانیم رقابت بین قدرتها ایجاد کنیم.
دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه چند نکته را در این ارتباط باید مورد نظر قرار داد، افزود: با توجه به محدودیتها و به انزوا کشاندن ایران توسط آمریکا، این سند اهرم فشار خوبی است تا از فشار خارج شویم، ضمن اینکه باید تحریم ها را کاهش داده و به سمت تعامل بیشتر با کشورها از جمله اروپا برویم.
اعظمی ادامه داد: در جغرافیای سیاسی می‌گوییم عناصر قدرت جغرافیایی ما توسط قدرتهای جهانی نادیده گرفته شده است. همواره جایگاه گذرگاهی ایران توسط آمریکا نادیده گرفته شده بود تا قدرت ایران تقویت نشود. حال که چینی ها این تفکر را پیدا کرده اند که ایران را نباید نادیده گرفت، باید از منابع و ذخایر غنی که داریم و از عناصر واقعی قدرت به خوبی استفاده کنیم و این فرصت را مغتنم بشماریم.
وی گفت: اکنون که یک قدرت جهانی می‌خواهد از قدرت ایران استفاده کند باید حواسمان باشد تا از این مولفه ژئوپلیتیکی، که از عناصر جغرافیای قدرت تشکیل می‌شود، حداکثر استفاده را بکنیم. گامهای بلندی را در عرصه توسعه برداریم، البته در عرصه ملی گامهای خوبی برداشته شده اما از عرصه بین الملل غافل بوده ایم.
وی، عضویت دائم در پیمان همکاری‌های شانگهای و عضویت پایدار و دائم در اتحادیه اقتصادی اوراسیا را از جمله مواردی برشمرد که می توان در حاشیه این سند از آن استفاده کرد و گفت: از نگاه من، بهتر بود زمان این سند را کوتاهتر در نظر می‌گرفتیم. به عنوان مثال تفاهم پنج یا ۱۰ ساله امضا می کردیم و اگر تجربه خوبی بود تمدید می‌شد، چرا که متعهد کردن نسل های آینده ممکن ایراد داشته باشد.
رییس انجمن ژئوپلیتیک ایران اظهار داشت: نباید همه تخم مرغها را در یک سبد گذارد. در عرصه بین المللی بازیگران باید به سمت رقابت برویم تا ایران مرکز ثقل تعاملات بین الملل قرار گیرد.
اعظمی افزود: از سویی باید توجه کنیم که نقش آفرینان این تفاهمنامه چه کسانی بودند، در این مسیر حضور کارشناسان خبره مرتبط با موضوع، که ژئوپلیتیکی است، اهمیت بسیاری دارد و تنها حضور سیاسیون کافی نیست.
وی با بیان اینکه چینی‌ها اثبات کرده اند که نه تنها خاورمیانه بلکه کل دنیا را زیر پوشش داشته و برای آن برنامه دارند، گفت: آنها از هیچ نقطه‌ای در دنیا غافل نشده‌اند. علت تاخیر آنها در این عرصه هم این بود که در سالهای گذشته خود را در حدی نمی‌دیدند که در عرصه رقابت بین الملل در منطقه حضور پیدا کنند اما اکنون این جرات و جسارت را، با توجه به وزن ژئوپلیتیکی که پیدا کرده اند، به خود داده اند تا در منطقه حضور موثرتری داشته باشند و به غیر از ایران با عراق، پاکستان، ترکیه و عربستان و ۶۰ کشور دیگر تفاهم نامه دارند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه چرخش قدرت جهانی از غرب به شرق و به عبارتی به سوی آسیایی شدن است، سمت شرق آسیا پررنگتر می‌شود. اروپایی ها هم حساس شده اند تا در این میدان رقابت از قافله عقب نمانند زیرا در غیر این صورت با حضور قدرتمند چینی ها در عرصه‌های مختلف انرژی، گردشگری، سدسازی و طبیعتا شرکتهای خصوصی غربی از عرصه رقابت عقب مانده و متضرر خواهند شد.
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه سند جامع همکاری ایران و چین، کمک کننده تثبیت هژمونی چینی ها است، افزود: این موضوع به ضرر آمریکا و اروپا است و چون می دانند این سند همکاری می تواند باعث ارتقای وزن و قدرت ژئوپلیتیکی ایران شده و آغازگر تحولی شگرف در نقش آفرینی ملی و منطقه‌ای ایران باشد، درصدد تخریب آن هستند.
همکاری ایران و چین یکجانبه گرایی آمریکا را می‌شکند
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز که به منظور بازدید از دانشگاه فردوسی به مشهد سفر کرده بود، به خبرنگار ایرنا گفت: برای تحلیل سند جامع باید به شرایط امروز جهانی توجه کنیم، به هر حال بعد از فروپاشی شوروی سابق، امریکا سیاست یکجانبه گرایی در دنیا در پیش گرفت و همه کشورها را زیر فشار خود قرار داده است.
مهرداد ویس کرمی افزود: هدف اصلی آمریکا هم این است که هیچ کشوری، در برابرش استقلال نداشته باشد، حتی در مورد کشورهای اروپایی هم حاضر نیست آنها را به عنوان یک قدرت بپذیرد.
وی با بیان اینکه اگر این هیمنه آمریکا ناشی از رعایت عدالت و به رسمیت شناختن دیگران بود، می توانست کمک کننده باشد، افزود: ولی با توجه به اینکه نگاه آنان صرفا یکطرفه و یکجانبه است حتما باید راهی برای شکستن این هیمنه داشته باشیم و با توجه به پیش بینی ها، چین قدرت اقتصادی جهان و در حال هماوردی با آمریکا و حتی پیشی گرفتن از آن است.
عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ما هم سیاستهای خود را بر اساس رابطه متقابل و حفظ استقلال پیش می‌بریم. این همکاری که الزام آور هم نیست، برای آن است یکجانبه گرایی آمریکا مهار و فشار سنگین تحریم ها شکسته شود.
ویس کرمی گفت: شایعات واگذاری بعضی جاها به چین و امتیاز درازمدت غیرقابل برگشت، هیچکدام صحت ندارد و اصولا بنا نیست چیزی به چین واگذار شود. این سند در یک فرآیند چندساله و به صورت علمی و حساب شده تهیه شده است و کار یک نفر نیست.
وی با بیان اینکه ناله و فغان ضدانقلاب و دشمنان نشان می‌دهد سیاست همکاری با چین مثبت است، افزود: اروپایی‌ها هم گفته اند که حاضرند تفاهم نامه همکاری با ایران امضا کنند.
سندجامع همکاری ایران و چین هفتم فروردین ماه توسط محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان و "وانگ ای" عضو شورای دولتی و وزیر امور خارجه چین در تهران امضا شد. این سند، راهبردی برای به کارگیری ظرفیت های دو کشور با هدف ترسیم چشم‌انداز همکاری های متقابل بلندمدت در حوزه‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی است.