محسن شریعتی‌نیا در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به امضای توافقاتی که چین با بیش از ۱۰۰ کشور و سازمان بین المللی دارد، گفت: پکن از این نوع قراردادهای جامع راهبردی با مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قزاقستان، پاکستان و کشورهای دیگر منطقه نیز امضا کرده است؛ بنابراین ایران یکی از صدکشور و مجموعه‌هایی است که این توافق را امضا کرده است.
وی، توافق‌های راهبردی بین چین و دیگر کشورها را دارای درجات متفاوتی دانست و افزود: موافقتنامه جامع مشارکت راهبردی چین با ایران در سطح بالایی قرار دارد. البته قراردادهای سطح بالاتر هم وجود دارد. برای مثال قرارداد همکاری راهبردی پکن با مسکو و اسلام آباد در سطح بالاتری است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، سند امضا شده بین ایران و چین را چارچوبی برای روابط نزدیک بین دو کشور در دهه های آینده ارزیابی کرد و گفت: کارکرد این توافق جهت دهی به مسیر کلان روابط متقابل دو کشور است.
شریعتی نیا با بیان اینکه سند امضا شده بین تهران و پکن یک سند بالادستی است، خاطرنشان کرد: در اسناد بالادستی، پروژه‌ها تعریف نمی شوند بلکه اولویت‌ها مشخص می‌شوند و این اتفاق یک گام مثبت در روابط ایران و چین است ولی انتظار اینکه این سند، روابط ایران و چین را در آینده نزدیک متحول کند واقع‌بینانه نیست و این سند فقط جهت‌دهی را مشخص می‌کند.
وی با اشاره به قراردادهای مشابه چین با بیش از صد کشور دیگر تصریح کرد: روابط چین با صد کشوری هم که سند مشابه امضا کرده در بیشتر موارد گسترش یافته ولی در مواردی پسرفت هم داشته است و این سند به تنهایی تضمینی برای تحول در روابط تهران-پکن به سمت گسترش نیست؛ منتها بالقوه زمینه را برای گسترش روابط دوستانه بین دو کشور فراهم می‌کند.
استاد روابط بین الملل، امضای توافق تهران-پکن توسط وزیران خارجه دو کشور را نمایانگر اراده سیاسی دو کشور برای توسعه روابط ارزیابی کرد و گفت: اینکه این تفاهم سیاسی به همکاری اقتصادی گسترده‌تر منجر شود، به متغیرهای اقتصادی در بخش خصوصی دو کشور مربوط می شود و دولت‌ها خیلی در آن دخیل نیستند.
سرمایه‌گذاران چینی به وضعیت بین‌المللی ایران توجه دارند
شریعتی‌نیا افزود: ما در آینده با شرکت‌های چینی و بخش خصوصی این کشور طرف هستیم و شرکت‌های چینی برای اینکه به ایران وارد شوند، باید با همتایان ایرانی خود در بخش‌های مختلف به تفاهم برسند. تفاهم شرکت‌های ایرانی و چینی کار بسیار تخصصی و پیچیده است و به محیط بین المللی هم بستگی دارد و شرکت‌ها برای اینکه در ایران سرمایه‌گذاری کنند نیاز دارند که تبادلات مالی ایران با جهان باز باشد و در معرض تهدید و تحریم آمریکا نباشند.
وی، بهبود فضای کسب و کار و رفع تحریم‌های خارجی علیه جمهوری اسلامی را در میزان سرمایه گذاری شرکت‌های چینی در ایران موثر دانست و تصریح کرد: محیط کسب و کار در ایران باید پیش‌بینی پذیر باشد زیرا منطق کنش شرکت‌های چینی با شرکت‌های آلمانی تفاوت زیادی ندارد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: ایران باید بتواند محیط سرمایه گذاری را برای شرکت‌های خارجی جذاب کند و امضای سند جامع همکاری های راهبردی تهران-پکن می تواند در این جهت تا حدی موثر باشد ولی اینکه با این تفاهم، شرکت‌های چینی به ایران سرازیر شوند و مشکلات اقتصادی حل شود انتظار واقع‌بینانه‌ای نیست.
بزرگترین قرارداد گازی جهان بین چین و روسیه امضا شده است
شریعتی نیا، همکاریهای راهبردی بین چین و روسیه را یک نمونه موفق در جهان عنوان و اضافه کرد: مشارکت جامع راهبردی پکن و مسکو باعث شده که چین به بزرگترین سرمایه گذار در اقتصاد روسیه تبدیل شود و بزرگترین قرارداد گازی تاریخ جهان بین این دو کشور به حجم ۴۰۰ میلیارد دلار منعقد شده است.
وی، افزایش مبادلات تجاری روسیه و چین بعد از امضای سند همکاری های راهبردی بین دو کشور را یادآور شد و گفت: سهم روسیه در بازار نفت چین از یک درصد به ۱۹ درصد رسیده اما در مقابل، کره شمالی که شریک و متحد و همسایه چین و هر دو کشور کمونیستی هستند و پیونگ‌یانگ اولین متحد چین کمونیست بوده، با وجود اینکه ۹۰ درصد تجارت کره شمالی با چین است ولی سرمایه گذاری چین در این کشور صفر است.
این کارشناس ارشد مسائل منطقه درباره دلایل وارد نشدن سرمایه گذاران چینی به کره شمالی گفت: محیط کسب و کار کره شمالی نامساعد است و شرکت‌های چینی از ترس تحریم، هیچ وقت به این کشور ورود نکرده اند و در مورد کوبا و ونزوئلا هم این موضوع صادق است اما در نقطه مقابل، در مورد پاکستان، تاکنون ۲۰ میلیارد دلار از تعهد ۶۰ میلیارد دلاری شرکت‌های چینی انجام شده است.
ایران به چین حق حاکمیتی نخواهد داد/ بحث‌ها درباره سند همکاری با چین نشان دهنده زنده بودن جامعه است
شریعتی‌نیا، متفاوت بودن تجربه کشورهای مختلفی که با چین کار می کنند را یادآور شد و افزود: تجارب کشورها بسیار متفاوت است و به ما می‌گوید که کار با چین و شرکت‌های چینی در حوزه اقتصادی منوط به این است که محیط کلان کسب و کار در یک کشور حداقل به صورت نسبی آماده باشد و اگر این آمادگی وجود نداشته باشد و شرکت‌ها از تحریم هراس داشته باشند با قدرت در کشور مقصد حاضر نخواهند شد حتی اگر قرارداد راهبردی هم امضا کرده باشند.
وی با بیان اینکه چین شریک سیاسی مهم ایران است و سهم ۳۰ درصدی در تجارت خارجی ایران دارد، گفت: زندگی روزمره ایرانی‌ها به چین گره خورده است بنابراین نباید از انتقادات علیه توافق تهران-پکن نگران شد و بحث‌هایی که در مورد توافق با چین در جامعه وجود دارد نشان‌دهنده زنده بودن جامعه ماست.
این استاد روابط بین الملل خاطرنشان کرد: مطرح شدن دیدگاه‌های مثبت و منفی درباره سند همکاریهای جامع راهبردی با چین بنیان اجتماعی سیاست خارجی کشور را تقویت می‌کند و برای آینده روابط دو کشور هم مفید است.
شریعتی نیا در پاسخ به سئوالی درباره نگرانی منتقدان از به خطر افتادن حاکمیت سرزمینی ایران در نتیجه توافق راهبردی با چین تصریح کرد: بحث مالکیت و حاکمیت چین بر جزایر ایران مطرح نیست بلکه مدیریت پروژه‌ها در این جغرافیاها مطرح است که ما الان با هند هم چنین توافقی داریم و مدیریت بخشی از چابهار در اختیار هندی‌هاست اما حاکمیت آن در اختیار ماست و هندی‌ها فقط در بخش های اقتصادی آن فعال هستند و ایران هر وقت که بخواهد به کار هندی‌ها در آنجا پایان می‌دهد.
وی در عین حال خواستار نظارت‌های رسانه‌ای و دستگاهی بر قراردادهای منشعب از امضای سند جامع راهبردی بین تهران و پکن شد و گفت: از درون این تفاهم کلی با چین، قراردادهای زیادی می‌تواند بیرون بیاید که باید منجر به انتقال تکنولوژی و سرمایه به کشور شود.
این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر ضرورت و اهمیت تقویت روابط با کشورهای شرقی از جمله چین گفت: همکاری با چین یک ضرورت است اما باید مراقب منافع کشور هم باشیم و قراردادهای حاصل از توافق باید توسط رسانه‌ها و دستگاه‌ها بررسی شوند.