به گزارش ایرنا، سدها نقش مهمی در کنترل سیلاب‌ها دارند به طوری که همراه با آبخیزداری در سرشاخه ها ترکیب مناسبی برای حفظ و بهره برداری صحیح از منابع آب و خاک ایجاد می‌کنند.
همچنین سدهایی که با اهدافی غیر از کنترل سیلاب ساخته می‌شوند، می‌توانند در مدیریت سیلاب با دوره بازگشت‌های کوتاه مفید باشند.
برای ساختن یک سد مطالعات مختلفی پیرامون ایجاد سد توسط متخصصان رشته‌های مختلف نظیر هواشناسی و هیدرولوژی، اجتماعی و اقتصادی، کشاورزی و شرب، محیط زیست و کیفیت آب، زمین‌شناسی و خاک و پی، سازه و هیدرولیک انجام می‌شود.
طبق اعلام وزارت نیرو از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ تعداد ۱۲۵ سد بزرگ و از سال ۱۳۹۲ تا پایان سال ۹۸ حدود ۳۷ سد ملی اضافه شده و طبق برنامه تا پایان دولت به این عدد افزوده خواهد شد.
وقوع سیل فروردین ماه ۹۸ در لرستان و طغیان رودخانه‌ها و سرازیر شدن روان آب‌ها به محل زندگی مردم و تخریب زیرساخت ها ضرورت احداث سدهای بزرگ و تاثیرگذار در استان را بیش از پیش نمایان کرد.
لرستان به دلیل داشتن شیب تند و جغرافیای کوهستانی مستعد بروز سیلاب و طغیان رودخانه‌ها است که وقوع سیل فروردین ۹۸ علاوه بر چند هزار میلیارد تومان خسارت به زیرساخت های استان موجب جاری شدن آب به پایین دست و پر شدن سدهای خوزستان و بروز سیل در آن استان نیز شد.
اگر سدهای در دست ساخت در استان اجرایی و تکمیل شده بودند شاید سیلی در این استان رخ نمی داد و هزاران میلیارد تومان خسارت بر روی دست دولت نمی ماند.
لرستان به لحاظ شرایط زمین‌شناسی، گسترش سازندهای ریزدانه، توپوگرافی کوهستانی و میانگین بالای بارش‌ها با ۴۳۶ نقطه سیل‌خیز یکی از پنج استان اول سیل‌خیز کشور است و در بین شهرستان‌های استان نیز به‌ترتیب پلدختر و خرم‌آباد رتبه اول و دوم را دارند.
مهم ترین بخش هر سد تجهیزات هیدرومکانیک آن است، تجهیزات هیدرومکانیکال شامل آشغالگیر، سرریز، تخلیه کننده عمقی، شیرآلات، دریچه های کشویی، دریچه های قطاعی و جرثقیل ها هستند.
طبق تعریف استاندارد کمیسیون بین المللی سدهای دنیا، تمام سدهایی که ارتفاع آن ها بیش از ۱۵ متر و حجم مخزن آن ها بیش از یک میلیون متر مکعب باشد، جزو سدهای بزرگ محسوب می‌شود.
از این رو سدهای ساخته شده یا در دست ساخت وزارت نیرو در استان لرستان از سد کزنار (با ارتفاع ۲۶ متر و حجم مخزن یک میلیون متر مکعب) تا سد بختیاری (با ارتفاع ۳۲۵ متر و حجم مخزن پنج میلیارد و ۱۵۹ میلیون مترمکعب) جزو سدهای بزرگ محسوب می شوند.
بنابر اعلام شرکت آب منطقه‌ای لرستان؛ حجم کل مخازن سدهای لرستان ۲۰۸.۷۱ میلیون متر مکعب می‌باشد.
اکنون ۱۵ سد در استان لرستان با اهداف مختلف برقابی و تامین آب شرب، صنعت، کشاورزی، کنترل و مهار سیلاب و گردشگری در دست ساخت است.
سدهای رودبار، بختیاری، کزنار، خان آباد، حوضیان و عالی محمود الیگودرز، آبسرده و شهید بروجردی شهرستان بروجرد، کمندان ازنا، مروک دورود، تاج امیر نورآباد، مخمکوه و زیبامحمد خرم آباد و تنگ معشوره از جمله طرح های در دست ساخت لرستان هستند.
کنترل سیلاب هدف اصلی ساخت سد است
کارشناس حوزه آب شرکت آب منطقه ای لرستان می گوید: با توجه به درصد دی اکسید کربن که به کره زمین اضافه شده، زمین به سمت گرم شدن می‌رود که تبعات بسیار زیادی دارد و تغییر اقلیمی یکی از آنها است.
فرهاد ظهراب ادامه داد: ایران در کمربند خشک جهان قرار دارد و میانگین باران هر ساله ۲۵۰ میلیمتر است با توجه به نعمت خداوند و جایگاه ویژه کشور میزان بارندگی مثبت ارزیابی می‌شود.
وی بیان کرد: ۱۳ میلیارد مترمکعب روان آب در استان در شرایط عادی داریم که موضوع سدسازی باید اهمیت و در اولویت استفاده از این میزان آب باشد.
وی ادامه داد: نمی توانیم سد سازی را در استان لرستان منسوخ اعلام کنیم، هدف اصلی از سدسازی کنترل سیلاب های فصلی است و بسیاری از مسائل لرستان با استفاده صحیح آب برطرف می شود.
ایجاد سد معشوره راهکاری برای کنترل سیلاب در لرستان است
معاون برنامه‌ریزی آب منطقه‌ای لرستان در این باره گفت: گرچه سال گذشته سیل در لرستان جاری شد اما در برخی نقاط استان برغم بارندگی های بی سابقه، بدلیل نبود سیستم ذخیره آب از این همه نعمت خدادادی استفاده صحیحی نشد بلکه عدم کنترل روان آب ها منجر به بروز سیل و خسارت به زیرساخت های استان و زندگی مردم شد.
بهروز ابراهیمی با بیان اینکه در سیل لرستان آبگرفتگی های زیادی از منازل و زمین های کشاورزی صورت گرفت اظهار داشت: اکنون وزارت نیرو اصرار دارد که ساخت سدهای نیمه تمام لرستان سرعت پیدا کرده و به آبگیری برسند.
وی اظهار داشت: سد معشوره در کوهدشت با توجه به ضرورت کنترل سیلاب های فصلی ایجاد می شود ضمن اینکه به صورت تنظیم شده آب را در اختیار کشاورزان قرار خواهد داد.
وی با توجه به اینکه برخی می گویند اگر سد معشوره اجرا شود مشکلاتی برای کشاورزان شهرستان پلدختر ایجاد می شود، ادامه داد: شهرستان پلدختر نیاز به تخصیص آب ندارد چرا که تخصیص آب داشته اما موضوع این است که نمی توانند از این تخصیص بهره ببرند.
حجم ذخیره سدهای لرستان ۲۵ درصد کاهش یافت
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان گفت: میزان حجم آب سدهای لرستان تا هشتم فروردین ماه ۱۱۴ میلیون مترمکعب می‌باشد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۵ درصد کاهش یافته است.
داریوش حسن نژاد اظهار کرد: ۱۱ سد در استان لرستان در حال ساخت است که تاکنون ۶ سد تکمیل شده و پنج سد دیگر در انتظار تامین اعتبار است و با اعتبارات قطره‌چکانی نمی‌توان پروژه‌ها را به‌زودی به اتمام رساند.
وی گفت: سدهای ایوشان، حوضیان، هاله، خان آباد و کزنار سدهای تکمیل شده در لرستان می‌باشد و میزان حجم آب این سدها تا هشتم فروردین ماه ۱۱۴ میلیون مترمکعب گزارش شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۲۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
وی با بیان اینکه عمده آبگیری ها در فصل فروردین و اردیبهشت ماه می‌باشد ادامه داد: اگر بارندگی نباشد با توجه به گرمتر شدن هوا و تبخیر آب سدها، این درصد، کاهش بیشتری پیدا می‌کند بنابراین باید اصلاح الگوی کشت و صرفه‌جویی در مصرف آب مورد توجه قرار گیرد.
وی در خصوص میزان آب تولیدی در لرستان گفت: متوسط تولید و خروجی آب سطحی ۲ حوضه آبریز کرخه(سیمره، کشکان و مولاب) و کارون بزرگ (سزار و بختیاری) در دراز مدت به ترتیب هفت میلیون ۹۷۴ هزار مترمکعب و ۱۲ هزار میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان اضافه کرد: مصارف آب زیرزمینی و سطحی در حوضه آبریز کرخه ۶۰۷.۹ میلیون مترمکعب است که در بخش کشاورزی ۵۱۴.۸ میلیون متر مکعب، صنعت ۱۱.۳ میلیون مترمکعب و شرب ۸۱.۸ میلیون مترمکعب مصرف می‌شود.
حسن‌نژاد اظهار داشت: مصارف آب زیرزمینی و سطحی در حوضه آبریز کارون نیز ۵۸۶.۲ میلیون مترمکعب شامل بخش کشاورزی با ۵۱۵.۱ میلیون متر مکعب، صنعت ۱۶.۹ میلیون مترمکعب و شرب ۵۴.۲ میلیون مترمکعب است.
پنج سد پس از پیروزی انقلاب در لرستان احداث شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای لرستان گفت: پنج سد پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این استان احداث شده و به بهره‌برداری رسیده و هشت سد دیگر با پیشرفت فیزیکی ۲ تا ۹۸ درصد در حال ساخت است.
حسن نژاد روز یکشنبه اظهار کرد: سدهای ایوشان خرم‌آباد با ظرفیت ذخیره ۵۲ میلیون مترمکعب، هاله کوهدشت با ۳.۵ میلیون مترمکعب، کزنار با یک میلیون مترمکعب، خان آباد الیگودرز با ۴.۵۸ میلیون مترمکعب و مروک دورود با ۱۰۶ میلیون مترمکعب طی چهار دهه گذشته در لرستان بهره برداری شده اند.
وی تصریح کرد: این سدها با اهداف مختلف برقابی و تامین آب شرب، صنعت، کشاورزی، کنترل و مهار سیلاب و گردشگری به بهره‌برداری رسیده است.
وی گفت: همچنین سدهای کمندان ازنا با ۸۲ درصد، آبسرده با ۴۱ درصد، شهید بروجردی شهرستان بروجرد با ۱۰ درصد، حوضیان الیگودرز با ۹۸ درصد، عالی محمود الیگودرز با ۲۱درصد، تاج امیر نورآباد با ۵۱ و سدهای مخملکوه و زیبامحمد خرم آباد به ترتیب با ۲ و پنج درصد پیشرفت فیزیکی در دست ساخت هستند.
حسن نژاد گفت: شبکه‌های آبیاری و زهکشی پایاب سدها به تعداد ۱۰ شبکه به مساحت ۳۴ هزار هکتار شامل شبکه های ایوشان، حوضیان، کمندان، کاکارضا و مروک نیز در حال اجرا است.
وی افزود: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی هیچگونه سد و بند انحرافی، تاسیسات ایستگاه پمپاژ تامین آب کشاورزی، شبکه آبیاری و زهکشی در لرستان وجود نداشته است و عملیات مهندسی رودخانه در استان مربوط به پس از انقلاب اسلامی می باشد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان گفت: مطالعات تعیین حد بستر، حریم و مرحله اول ساماندهی رودخانه به طول ۶۳۰ کیلومتر، مطالعات مرحله دوم ساماندهی رودخانه ها به طول ۲۴ کیلومتر، عملیات رپرگذاری به طول ۱۸۵ کیلومتر و عملیات دیوار سازی رودخانه ای به طول ۱۵ کیلومتر در استان انجام شده است.
حسن نژاد افزود: همچنین مطالعات تعیین حد بستر و حریم تالاب‌ها به طول ۴۰ کیلومتر، جانمایی نقشه های حد بستر و حریم رودخانه ها در سامانه کاداستر به طول ۴۷۶ کیلومتر، عملیات لایروبی رودخانه ها به طول ۲۲ کیلومتر و آزادسازی بستر و حریم به طول ۲۷۰ کیلومتر صورت گرفت.
وی بیان کرد: همچنین ایستگاه های پمپاژ جایدر واشیان و چم‌مهر پلدختر، گرخوشاب کوهدشت، اسماعیل آباد نورآباد، فیض آباد الشتر، نیله خرم‌آباد، کلکله و محمود آباد ازنا با اراضی تحت پوشش حدود ۱۰ هزار هکتار در حال ساخت هستند.
سد کمندان ازنا امسال آبگیری می‌شود
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان گفت: سد کمندان شهرستان ازنا اکنون ۸۲ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و در صورت تامین اعتبار سال آینده آبگیری می‌شود.
داریوش حسن نژاد اظهار کرد: عملیات هیدرومکانیکال، الکترومکانیکال و ابزار دقیق بدنه سد کمندان در حال انجام است و با پیگیری‌های صورت گرفته اعتبار مصوب این پروژه امسال از ۴۰ میلیارد تومان به مبلغ ۹۸ میلیارد تومان افزایش یافته است.
وی افزود: همچنین مقرر شده است از محل اعتبارات جهش تولید نیز مبلغ ۸۰ میلیارد تومان به این پروژه اختصاص یابد که در صورت تحقق اعتبارات فوق، سد کمندان در سال آینده آبگیری خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به نقش سدها در اشتغال‌زایی اظهار داشت: تکمیل سدها علاوه بر تامین آب شرب و کشاورزی، تاثیر بسزایی در رونق اقتصادی منطقه خواهد داشت.
سد مخزنی کمندان با هدف تامین آب شرب شهرهای ازنا و الیگودرز و آبیاری پنج هزار و ۲۵۰ هکتار از اراضی کشاورز منطقه در دست انجام است.
۲ سد در لرستان تا پایان دولت آبگیری می‌شود
استاندار لرستان گفت: سدهای "کمندان" در شهرستان ازنا و "تاج امیر" دلفان تا پایان فعالیت دولت تدبیر و امید آبگیری می‌شود.
سید "موسی خادمی" در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در دولت یازدهم و دوازدهم اتفاقات مهم و مثبتی در لرستان شکل گرفت که از جمله آنها ساخت سدهای کمندان ازنا و تاج امیر دلفان بود که در تحولات منطقه بسیار موثر خواهند بود.
وی با بیان اینکه استان لرستان در تقسیم بندی کشوری جزو استان‌های کمتر توسعه یافته محسوب می شود و نگاه دولت تدبیر و امید جبران عقب ماندگی های تاریخی لرستان است،
افزود: علاوه بر اقدامات مهم دولت یازدهم در استان ، مشکلات اقتصادی و برخی مشکلات طبیعی مانند سیل و کرونا در دولت دوازدهم بسیاری از برنامه ها را نیمه تمام گذاشت اما با همه مسائل و ضعف در منابع مالی تا حدود زیادی دولت مأموریت های خود را در این استان با موفقیت انجام داد.
استاندار لرستان با اشاره به اینکه بسیاری از برنامه ها در دولت به نتیجه مطلوب رسید گفت: همچنین در دولت تدبیر و امید تعداد زیادی از سدهای کوچک نگهدارنده آب در حوزه آبخیزداری از محل صندوق توسعه ملی ایجاد شد.
وی ادامه داد: برخی از سدهای لرستان که از ردیف‌های اعتباری خارج شده بودند مانند سد مخمل کوه خرم آباد، آبسرده و شهید بروجردی در شهرستان بروجرد در این دولت مجدد به مدار و پیوست قانون برگشته و عملیات اجرایی آن آغاز شده است.
وی بیان کرد: سد معشوره کوهدشت نیز یکی از مطالبات تاریخی مردم لرستان می باشد که در مقطعی تخصیص آب آن صفر و در لیست سدهای اعتباری حذف شد اما اکنون حداقل ۱۳۰ میلیون مترمکعب تخصیص آب گرفته است.
استاندار لرستان گفت: طبق پیش‌بینی‌ها قرار است یک سد با ظرفیت ۵۰۰ میلیون متر مکعب در آن مکان احداث شود و بخشی از وظیفه آن کنترل سیلاب خواهد بود.
خادمی بیان کرد: روند عادی توسعه لرستان با وقوع یک حادثه مهیب مانند سیل با دوره بازگشت یکهزار ساله به هم خورد و بسیاری از برنامه‌های عمرانی استان را دچار مشکل کرد.