هیچ کس از فردای خود خبر ندارد. هزاران نفر در سال گذشته در ماه مبارک رمضان پای سفره افطار می نشستند و با عبادت و مناجات به راز و نیاز با پرودگار می پرداختند که امسال جای آنها خالی است و ویروس کرونا هم جای خالی عزیزانمان را بیشتر کرده است؛ به طوری که هر روز خانواده های بسیاری داغدار عزیزان خود می شوند.
در ابتدای ماه رمضان سال گذشته برای کسب آمادگی بیشتر به منظور شرکت در میهمانی ماه خدا با چندین کارشناس به گفت و گو نشستیم که امسال جای دو تن از آنان خالی است. مرحوم آیت الله حسن ممدوحی استاد اخلاق و حجت الاسلام محمدحسن راستگو قصه گوی کودکان سال گذشته رخ در نقاب خاک کشیدند و امروز آثار آنان به عنوان باقیات الصالحات مورد استفاده مردم است.
به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان مروری بر سفارش ها و نکته های این دو عزیز سفر کرده داریم و با قرائت فاتحه ای یاد این دو استاد و تمامی درگذشتگان را گرامی می داریم.
مرحوم آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی گفت: ماه رمضان ماه عبادت است و طهارت شرط لازم برای عبادت است ولی در ماه رمضان باید طهارت روحی و باطنی داشته باشیم. یعنی انسان از گناهانش توبه کند و رذائلی همچون کینه، حسد و غیبت را از خود دور کند و مواظب زبان و چشم خود باشد که به آن طهارت باطن گویند. اگر کسی با این وضعیت وارد ماه رمضان شود و در حقیقت این طهارت باطن را ادامه دهد و نگذارد که قلبش آلوده شود، ماه رمضانی بر او می گذرد که در عمرش ندیده است.
این استاد اخلاق اضافه کرد: مساله مهم و موثر این است که انسان خود را از این نوع چرک های روحی بویژه خودخواهی، کینه، تکبر، دشمنی با دیگران، بدزبانی و بدچشمی پاک کند و قلبش را برای محبت ائمه و اولیای آماده سازد و دل خود را از محبت کردن به افراد گناهکار و بی دین دور کند.
ممدوحی یکی دیگر از شرایط طهارت باطن را دوری از هر نوع مانع در این زمینه دانست و حتی گفت که گاهی دیدن تلویزیون و سرگرم شدن به تلفن همراه انسان را از طهارت باطن دور می کند.
وی با اشاره به این روایت رسول خدا (ص) که فرمود «چه بسا روزه دارانی که بهره آنان فقط گرسنگی و تشنگی است» اظهار داشت: اینها همان کسانی هستند که بدون طهارت وارد ماه مبارک رمضان می شوند و مانند کسانی هستند که بدون وضو نماز می خوانند.
ممدوحی یکی دیگر از شرایط ورود به ماه رمضان را ادای حقوق مردم دانست و اظهار داشت: افرادی که می خواهند با پاکی وارد این ماه مبارک شوند، حتی المقدور اگر قدرت دارند، باید حق الناس را ادا کنند و اگر پشت سر کسی غیبت کرده یا تهمتی زده یا آبروی کسی را برده، باید جبران کند. البته در بعضی گناهان مانند غیبت لازم نیست که به مخاطب بگویی پشت سر او چه گفته ای. چون ممکن است تبعات آن بیشتر باشد بلکه به همین اندازه که انسان پیش خدای خود توبه کند و برای شخص موردنظر استغفار کند، کافی است.
وی همچنین درباره ختم قرآن کریم در ماه مبارک رمضان گفت: گاهی نیاز نیست که تمام قرآن را در ماه رمضان ختم کرد ولی اگر کسی بتواند نیمی از قرآن را با تدبر و تفکر بخواند، بهتر است. یعنی ترجمه های آیات را ببیند و بر روی آیات الهی تفکر کند به گونه ای که قرآن بر دلش بنشیند.
این استاد اخلاق افزود: یکی از علما تعریف می کرد هنگام قرائت قرآن در ماه رمضان به آیه ۳۰ سوره لقمان رسید که می فرماید «همه اینها دلیل آن است که خدا، خود حق است و غیر از او هر چه را که می خوانند، باطل است و خدا همان بلندمرتبه بزرگ است» و تمام ماه رمضان همین آیه ذهن و دل او را به خود مشغول کرده بود و همواره بر روی آن فکر می کرد.
نویسنده کتاب شهود و شناخت درباره مطالعه ترجمه قرآن اظهار داشت: ترجمه نیز باید بر دل انسان بنشیند ولی باید بدانیم ترجمه قرآن، انسان را بی نیاز نمی کند. چون هیچ ترجمه ای در دنیا نمی تواند آن چیزی را که در قرآن آمده، بیان کند. یعنی بلیغ ترین و عمیق ترین ترجمه ها حتی از سعدی و حافظ و سایر مترجمان نمی تواند زوایای نکات عظیم قرآن را بیان کند.
مرحوم حجت الاسلام محمدحسن راستگو که همواره با هنرنمایی های خود مسائل دینی را برای کودکان و نوجوانان در قالب قصه بیان می کرد درباره آماده سازی کودکان برای روزه‌داری، سال گذشته در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ماه رمضان، ماه برکت و رحمت و مغفرت الهی است و خوب است که والدین در این ماه برای روزه گرفتن فرزندان خود مقدماتی را رعایت کنند که روزه برای آنان سخت نباشد.
وی افزود: پدران و مادران درمورد غذا یعنی سحری و افطاری سعی کنند تا غذاهای کم حجم و پرانرژی و پرقدرت به فرزندان خود بدهند. از طرف دیگر آنان را در طول روز خسته نکنند و از آنها کارهای بدنی سخت نخواهند که نیاز به تعریق یا خوردن آب باشد و خستگی آنان به گونه ای نباشد که کودکان را از روزه بیزار کنند.
راستگو همچنین خواستار توجیه معنوی روزه داری برای فرزندان شد و گفت: پدران و مادران فلسفه روزه داری را به زبان کودکانه بیان کنند و بگویند که روزه از احکام خداست و کسی که بنده خداست، احکام الهی را انجام می دهد؛ هر چند سخت باشد. ما می توانیم سختی های روزه داری را با سختی های درس خواندن مقایسه کنیم و به کودکان بگوییم همانگونه که یک دانش آموز برای رسیدن به مدارج بالای علمی باید درس بخواند و با وجود این که علاقه به بازی کردن دارد ولی باید مقداری از بازی خود صرفنظر کند و به درس های خود بیشتر بپردازد و طبیعی است که درس خواندن برای او زحمت و کم خوابی دارد ولی نتایج درخشان آینده و کسب مدارج علمی، سختی های امروز را جبران می کند.
وی اضافه کرد: زمانی که کودکان این موضوع را درک کردند، آنگاه به آنان بگوییم که برای رسیدن به مقام قرب الهی و درجات بالای ایمان نیز باید بدن خود را مقداری تربیت کنند. یعنی این بدن نباید همیشه حالت خوردن و خوابیدن و راحتی داشته باشد و باید مقداری به این بدن تحمل بدهند که بتوانند در سختی ها صبور و با استقامت باشد. همچنین این مثال را می توانیم برای فرزندان خود بزنیم که قهرمانان ورزشی که در سطح دنیا مطرح هستند، هیچگاه با خوردن و خوابیدن و ا ستراحت کردن به چنین مقام هایی نرسیده اند بلکه با تمرین های سخت موفق شدند تا امتیازهای ورزشی را به دست آورند و درمورد روزه نیز اینگونه است.
راستگو برای احیای کودکان در شب های ماه مبارک رمضان به روایتی از حضرت زهرا(س) استناد کرد و گفت: از فاطمه زهرا(س) پرسیدند که فرزندانشان چگونه در شب های احیا تا صبح بیدار می مانند در حالی که بسیاری از کودکان پس از ورود به مسجد و گذشتن ساعتی خوابشان می گیرد و آن حضرت فرمود «من روز قبل آنان را خسته نمی کنم و هنگام افطار نیز به آنان غذای سبک می دهم.
وی افزود: یعنی اگر کسی هنگام افطار غذای سنگین بخورد، قطعا آب خوردن زیاد برای هضم آن غذا لازم است و در ادامه نیز به استراحت و نوشیدنی نیاز پیدا می کند و به همین دلیل کودکان دوست دارند زودتر بخوابند و اگر کودکان را روز قبل از احیاء خسته نکنند، بدن های آنها برای بیدار ماندن در شب آمادگی دارد.
این معلم قرآن تاکید کرد: واجب نیست تا کودکان را مجبور کنیم که بنشینند و یک جزء از قرآن را بخوانند. چون گاهی تلاوت یک جزء درحدود یک ساعت یا بیشتر طول بکشد و بهتر است تا زمانی قرآن بخوانند که خسته نشوند. قرآن نور است و ما کلام خدا را می خوانیم ولی اجبار کودکان به یک کار مستحب، اگر او را بیزار کند، قطعا گناهش بیشتر است که به خاطر یک دلسوزی غیرصحیح باعث شویم که کودک از قرآن بیزار شود.
راستگو سفارش کرد: بهتر است قرآنی که کودکان می خوانند، ترجمه فارسی روان داشته باشد و پس از قرائت قرآن مقداری از ترجمه را نگاه کنند یا اگر پدر و مادر به زبان عربی مسلط هستند، بعضی از آیات را که ساده تر و قابل فهم برای کودکان است، توضیح دهند و همچنین قصه های قرآنی را تعریف کنند.
وی برای ترجمه آیات قرآن سفارش کرد تا پدر و مادر ترجمه قرآن را بخوانند و به زبان ساده آیات مناسب را برای فرزندان خود بازگو کنند.
راستگو سفارش هایی هم برای روزهای کرونایی داشت و از والدین خواست تا صحبت های محبت آمیز با فرزندان خود داشته باشند و افزود: کودکان روزه دار در طول روز استراحت کنند و اگر بیدار شدند، برای آنها برنامه های مفید داشته باشید و از مسائل تاریخ اسلام و تاریخ پیامبران نقل کنید تا کودکان ماه رمضان را با خوشی سپری کنند.
وی افزود: اگر ویروس کرونا و قرنطینه در ماه رمضان ادامه پیدا کرد، همان کارهایی را که در طول این مدت برای خانه ماندن انجام می دادند، ادامه دهند. مثلا معما، قصه، مسابقه های خودمانی، دادن هدیه، گفتن و نوشتن خاطره، نقاشی کردن و حفظ سوره های کوچک را با کودکان کار کنند تا ماه رمضان را با خاطره ای خوب سپری کنند و در پایان ماه، پربار از معنویت باشند.