هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام از روز ۱۳ فروردین ماه به صورت برخط با حضور معاونان سیاسی وزیران امور خارجه ایران، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین و نماینده اتحادیه اروپا آغاز شده است. در نشست برخط روز ۱۳ فروردین شرکت کنندگان تصمیم گرفتند ادامه نشست به صورت حضوری در وین برگزار شود.
روز شمار هجدهمین نشست کمیسیون مشترک
با توجه به اینکه آمریکا از برجام خارج شده، این نشست بدون حضور نماینده آمریکا در مذاکرات برگزار می‌شود و ایران تاکید داشته که تا قبل از رفع تحریم‌ها، ایران در نشست با آمریکا حضور نخواهد یافت. ادامه نشست روز سه شنبه ۱۷ فروردین ماه با حضور نمایندگان کشورهای عضو در وین برگزار شد.
در این دور نشست کمیسیون مشترک نمایندگانی از سایر دستگاه‌ها از جمله بانک مرکزی، وزارت نفت و سازمان انرژی اتمی، وی را در این نشست همراهی می‌کنند. رایزنی‌های فنی در قالب نشست‌های کارشناسی در دو حوزه رفع تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای از جمله مهمترین موضوعات در دستور کار این نشست است.
دومین جلسه حضوری هجدهمین نشست کمیسیون مشترک‌برجام که از روز سه شنبه در وین از سر گرفته شده بود، در روز جمعه برگزار شد. ارائه گزارش رایزنی های فنی صورت گرفته در جلسات گروه های کارشناسی “لغو تحریم“ و “هسته ای” مهمترین دستورکار این نشست بود و نمایندگان اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده های جلسات کارشناسی، نتیجه رایزنی های کارشناسان ایران و کشورهای ۴+۱ را به اعضای کمیسیون مشترک گزارش کردند.
این نشست تا روز جمعه ۲۰ فروردین ادامه یافت. عراقچی در این نشست ضمن تاکید بر اراده جمهوری اسلامی ایران جهت ادامه تعاملات جدی، گفت این امر منوط به مشاهده اراده سیاسی و جدیت در طرف‌های مقابل است و در غیر این صورت، دلیلی برای ادامه مذاکرات وجود نخواهد داشت.
عراقچی در این نشست تاکید کرد که لغو کلیه تحریمهای آمریکا که در دوران رئیس‌جمهور گذشته آن کشور وضع شده‌اند، گام ضروری برای احیای برجام بوده و تنها پس از راستی‌آزمایی لغو این تحریم‌ها، ایران آمادگی دارد تا اقدامات جبرانی خود را متوقف نموده و به اجرای کامل برجام بازگردد.
در پایان این جلسه، تصمیم گرفته شد جلسه بعدی کمیسیون در سطح معاونین در روز چهارشنبه ۲۵ فروردین در وین برگزار شود و بلافاصله در چارچوب گروه‌های کارشناسی، رایزنی‌های فنی و تخصصی به صورت فشرده جهت تهیه وارائه فهرست اقداماتی که باید از سوی همه طرف‌ها در حوزه رفع تحریم و اقدامات هسته‌ای برای احیای برجام صورت گیرد، ادامه یابد.
در ادامه نمایندگان کشورها به پایتخت‌های خود بازگشتند و بعد از مشورت با پایتخت‌های خود، روز چهارشنبه با وین بازگشتند. دور بعدی نشست کمیسیون مشترک برجام روز پنج شنبه ۲۶ فروردین در وین از سرگرفته شد. البته در این دور از گفت و گوها با اتفاقاتی که رخ داد مسیر گفت و گوها را با چالش‌هایی مواجه کرد. روز یکشنبه ۲۲ فروردین ماه در پی اقدام خرابکارانه و تروریسم هسته‌ای بخشی از شبکه برق سایت هسته‌ای نطنز دچار اختلال شد.
رسانه‌های غربی به موازات این اقدام خرابکارانه خط تحلیلی و تبلیغاتی را در پیش گرفتند که بر اساس آن برنامه غنی سازی ایران ۹ ماه با عقب افتاد. موضوعی که با واکنش سریع و قاطع تهران روبرو شد. سید عباس عراقچی که برای دور جدید گفت و گوها راهی وین شده بود، قبل از آغاز گفت و گوها از برنامه ایران برای آغاز غنی سازی ۶۰ درصدی و راه‌اندازی یک هزار سانتریفیوژ پیشرفته در سایت نطنز خبر داد.
بازی مخرب تروریستی برای اخلال در گفت و گوها
علاوه بر این اتحادیه اروپا در اقدامی مغایر با حسن نیت تحریمهای جدیدی علیه ایران اعمال کرد. این اتفاقات فضای مذاکراتی ایران و ۱+۴ را تبدیل به نشست‌های چالشی کرد.در این شرایط ایران به حق انتظار داشت کشورهای غربی این اقدام تروریستی را محکوم کنند در مقابل تروئیکای اروپایی هم از آغاز غنی سازی ۶۰ درصدی ایران انتقاد کرد.
با این حال و در شرایطی که یکی از اهداف صهیونیست‌ها همین اخلال در فرایند مذاکرات وین بود ایران و کشورهای برجام با در نظر گرفتن متغیرهای جدید تصمیم به ادامه گفت و گوها گرفتند. این گفت و گوها دیروز -جمعه- ادامه داشت و امروز هم این نشست در سطح معاونان سیاسی وزیران امور خارجه برگزار شد. بدین ترتیب هجدهمین دور از نشست کمیسیون مشترک برجام حدود ۱۵ روز است آغاز شده است.
رهنمودهای رهبر انقلاب؛ مذاکرات فرسایشی نشود
عصر چهارشنبه ۲۵ فروردین ماه رهبر معظم انقلاب در محفل مجازی انس با قرآن رهنمودهایی پیرامون مذاکرات وین مطرح کردند که این رهنمودها نصب العین مذاکره کنندگان کشورمان قرار گرفته است.
ایشان با بیان اینکه سیاست کشور معلوم است، فرمودند: «سیاست کشور را در مورد برجام و تحریم‌ها اعلام کرده ایم و به مسئولین هم از نزدیک و هم با نوشته و هم در جلسات و هم در صحبت عمومی گفته ایم و سیاست کشور معلوم است. تشخیص مسئولین این است که مذاکره کنیم تا این سیاست را اعمال کنیم. ما بحثی در این زمینه نداریم ولی باید مراقبت شود که مذاکره فرسایشی نباشد و طوری نباشد که طرف‌ها مذاکره را کش دهند چون این برای کشور ضرر دارد.»
ایشان افزودند:« تشخیص مسئولین ما این است که برویم مذاکره کنیم تا همین سیاست را اعمال کنیم. ما بحثی نداریم در این زمینه منتها باید مراقبت بشود ومذاکره فرسایشی نباید باشد. نباید جوری باشد که طرف‌ها بخواهند همین طور کش بدهند که این برای کشور ضرر دارد.»
حضرت‌آیت الله خامنه‌ای در بخش دیگری از سخنان خود با یادآوری رویکردهای مذاکراتی آمریکا فرمودند: «این که آمریکایی‌ها هی اسم مذاکره با ایران می‌آورند، اینجور نیست که آمریکا بخواهد مذاکره کند تا اینکه حرف حقی را قبول کند. نه، می‌خواهد مذاکره کند تا یک حرف باطلی را تحمیل کند.»
ایشان با عنایت به تجربه عهدشکنی آمریکایی‌ها در سال‌های اخیر افزودند: «همین سیاستی را که ما گفتیم که باید تحریم‌ها اول برداشته بشود، چون ما خاطرجمع نیستیم به وعده آنها. تا حالا ده‌ها بار به وعده‌شان عمل نکردند و ضد وعده عمل کردند، حالا هم همین کار را خواهند کرد.»
شاید بتوان مهمترین فراز از بیانات رهبر انقلاب اسلامی را جلوگیری از فرسایشی شدن مذاکرات عنوان کرد. نکته دیگر این هشدار و انذار است که آمریکا واقعا به دنبال مذاکره نیست و در پی این است که حرف باطلی را تحمیل کند.موضوع دیگر مد نظر رهبر انقلاب اسلامی یادآوری عهدشکنی آمریکایی‌هاست با این مضمون که آنها تا حالا ده‌ها بار به وعده‌شان عمل نکردند و حال هم همین کار را خواهند کرد.
سید عباس عراقچی معاون وزارت امور خارجه و مذاکره کننده ارشد کشورمان که دروین به سر می‌برد روز پنج شنبه در گفت و گویی تاکید کرد: «ما فرصت برای مذاکرات فرسایشی نداریم و مایل به مذاکرات فرسایشی نیستیم و باید سریع‌تر به جمع بندی برسیم و این را باید در عمل ببینیم که حرکت و شتاب به سمت رسیدن به توافق در حد معقول و مقبولی وجود دارد در غیر این صورت ما دلیلی برای ادامه مذاکره نمی‌بینیم.»
برخی از تحلیل‌گران معتقدند که فرسایشی کردن روند مذاکرات وین پیگیری سیاست‌های قبلی آمریکا است. در حالی که جمهوری اسلامی یک خواسته منطقی و روشن دارد که لغو تمامی تحریمهای یک‌جانبه وغیرقانونی دولت آمریکا است. جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، روز جمعه ۲۷ فروردین در نخستین واکنش خود به مذاکرات وین، ضمن استقبال از حضور ایران در وین، برای احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام، تاکید کرد که به نظر او آمریکا هرگز نباید از این توافق خارج می‌شد. اما گفت که من فکر می‌کنم هنوز برای قضاوت درباره (این مذاکرات) زود است، اما ما همچنان در حال مذاکره هستیم.
راهی که پیش روست؛ رفع تحریم‌ها و بازگشت به تعهدات
جن ساکی سخنگوی کاخ سفید نیز در خصوص مذاکرات وین گفت، ما می‌دانیم که روندی طولانی در پیش خواهد بود اما بی‌تردید آن را به عنوان یک نشانه مثبت می‌بینیم. او حضور جمهوری اسلامی ایران در این مذاکرات را «گامی رو به جلو» توصیف کرد.
اینکه دولت بایدن در بازگشت به تعهدات برجامی خود چه چالش‌هایی پیش رو دارد موضوعی داخلی آمریکاست که خود باید چاره ای برای آن بیندیشد. ایران خواسته‌های روشن و به حقی دارد و با جدیت پای میز مذاکره حاضر شده است. در عین حال نباید فراموش کرد که عنصر زمان به نفع هیچ‌کدام از طرف‌ها نیست. اگر دولت‌آمریکا و سایر شرکای برجام به دنبال بهره برداری از تحریمهای ترامپ علیه ملت ایران هستند باید این را هم مد نظر داشته باشند که تهران توانسته تا حد زیادی بر فشارهای تحریمی غلبه کرده و با شرایط تحریمی سازگار شود. از سوی دیگر برنامه هسته ای ایران هم در مسیر رشد و توسعه پیش می رود و تهران برگ‌های جدیدی در مذاکرات می‌کند در این شرایط بهترین رویکرد این است که آمریکا و سایر شرکای برجامی با نگاهی ایجابی به تعهدات خود بازگردند و تهران هم با راستی‌آزمایی این اقدامات به تعهدات خود باز خواهد گشت.
مذاکرات همچنان ادامه دارد و قطعا مقامات دولت بایدن به خوبی می دانند که طولانی شدن گفت و گوها می تواند مذاکرات را به کلافی سر در گم تبدیل کند. در حالی که مذاکره باید به معنای تبادل و رسیدن به موقعیت برد- برد باشد.