همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین، با تمدن شهرنشینی سه هزار ساله، از دیرباز تا کنون به عنوان پل ارتباطی منطقه غرب کشور شناخته می‌شود.
به گواه تاریخ، از چند هزار سال پیش، همدان در مسیر جاده تاریخی ابریشم قرار گرفت؛ جاده‌ای که یکی از شاهراه‌های مهم بازرگانی در قاره آسیا و حتی دنیا بود و با گذر از دیار هگمتانه، تمدن ملل مختلف را به این خطه از ایران زمین، پیوند می‌زد.
اما حالا شاید به کار بردن فعل ماضی برای این جاده درست نباشد، چرا که امروز با توسعه راه‌ها و بهره‌برداری از ۲ راه‌آهن جداگانه در این استان، دوباره راه افسانه‌ای شرق به غرب جان گرفته و زنده شده است.
استان همدان تا پیش از روی کار آمدن دولت یازدهم با وجود ظرفیت های متعدد در بخش های مختلف اقتصادی، کشاورزی و گردشگری، به لحاظ زیرساختی با مشکل جدی مواجه بود؛ تا این که با فعالیت دولت تدبیر و امید و اجرای راهبردهای اصولی و توجه اساسی به زیرساخت‌ها، بهترین فرصت برای رسیدن این استان به جایگاه واقعی‌اش، فراهم شد.
افزایش اعتبارات عمرانی مهمترین گواه توجه و رویکرد مطلوب دولت یازدهم و دوازدهم در تکمیل زیرساخت‌های استان همدان است که به اعتقاد مسوولان این تحول بنیادین در همه بخش ها همچنان ادامه دارد.
یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه یافتگی مناطق مختلف، ساخت مسیرهای ارتباطی از جمله جاده‌های اصلی و فرعی، خطوط ریلی، بزرگ‌راه و آزادراه‌ها است که تحقق آن منجر به بهبود مناسبات اقتصادی و تجاری آن منطقه می‌شود.
در سال‌های گذشته بخشی از توسعه اقتصادی همدان در بن‌بست زیرساخت‌های حمل و نقل گرفتار شده بود که در سال‌های اخیر به همت دولت تدبیر و امید و با بهره‌برداری از راه آهن این استان بخشی از این چالش برطرف شد و به گفته مسوولان، بخش زیادی از طرح‌های حوزه راه استان با تخصیص اعتبارات مناسب بهره‌برداری و کام مردم استان در سال پایانی دولت دوازدهم با تسریع در روند اجرای بسیاری از طرح‌های راه های ارتباطی شیرین شد.
۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ بود که با سفر رییس جمهوری، راه آهن همدان - تهران بهره‌برداری شد و مردم همدان پس از ۱۳ سال انتظار سوت قطار را شنیدند.
روند اجرای این طرح از سال ۱۳۸۳ آغاز شده بود و پرونده آن در سال‌های پی‌درپی روی میز مدیران مختلف خاک می‌خورد تا اینکه با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، سرعت ساخت این راه آهن شتاب بیشتری گرفت.
سرانجام با همت دست‌اندرکاران این طرح، راه آهن همدان - تهران به طول ۲۶۷ کیلومتر و با گذر از شهرهای تهران، رباط کریم، ساوه، فامنین و همدان به بهره برداری رسید؛ اما این پایان کار نبود.
با بهره برداری از این طرح، عملیات ساخت راه‌آهن همدان - ملایر نیز کلید خورد؛ طرحی که ۲ خط ریلی غرب کشور را به هم متصل می‌کند.
همدان که پیش از این در جنوب استان و در منطقه ملایر دارای راه آهن بود، برای رونق خط آهن جنوبی خود به این طرح نیاز داشت.
این طرح نیز پایان کار توسعه ریلی همدان در دولت تدبیر و امید نبود چرا که عملیات ریل گذاری راه آهن همدان - سنندج نیز در دولت دوازدهم آغاز شد.
راه‌آهن همدان - تهران آغازی برای توسعه
دولت یازدهم در آغاز فعالیت خود در شرایطی که تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، توسعه حمل و نقل ریلی را با چالش های متعدد روبرو کرده بود توجه ویژه خود را به حوزه حمل و نقل به ویژه خطوط ریلی معطوف کرد تا امکان سفر با قطار را برای عموم مردم فراهم و به ارتقای امنیت سفرها، حفظ محیط زیست، کاهش حوادث و تلفات جاده ای، رشد گردشگری و کاهش بار ترافیک کمک کند.
راه آهن همدان - تهران که سالها معطل مانده بود، با سرعت در روند اجرا، به بهره برداری رسید تا صدای سوت قطار را به گوش مردم همدان برساند.
این خط آهن به صورت یک خطه، با ویژگی حرکتی ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار مسافری و ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت برای قطار باری طراحی شد و فاصله زمانی همدان تا پایتخت را به ۲ ساعت کاهش داد. خطی که دارای ۳۵ پل به طول یک‌هزار و ۶۴۰ متر است.
این طرح علاوه بر آنکه از نظر حمل و نقل داخلی بار و مسافر، استان‌های همدان و در آینده کردستان را به شبکه راه آهن سراسری متصل می‌کند، باعث فراهم آمدن بستری مناسب به منظور ساخت طرح‌ها و صنایع جدید، بهبود و گسترش شبکه ترابری منطقه و همچنین افزایش ایمنی مسیر و کاهش مصرف سوخت می شود.
گسترش شبکه ریلی کشور، کمک به توسعه و پیشرفت مناطق غرب کشور، تکمیل کریدور ریلی شرق به غرب کشور و گسترش مبادلات تجاری با کشورهای همسایه غربی ایران نیز از دیگر مزایای این طرح مهم در منطقه غرب کشور به حساب می‌آید.
حالا این خط آهن یک روز درمیان به صورت رفت و برگشت با واگن‌های درجه یک دارای کوپه چهار نفره و درجه۲ با کوپه ۶ نفره، مسافران را در مسیر همدان - مشهد جابه جا می کند و دست‌اندرکاران تلاش دارند تا با جذب مسافر تردد این قرار را به روزانه یک حرکت افزایش دهند.
پیوستن ۲ خط آهن همدان به یکدیگر
اما این تنها خط ریلی استان همدان نیست. پیش از این در سال ۱۳۹۰ و پس از یک دهه انتظار سوت قطار در ملایر شنیده و به عنوان نخستین شهر استان همدان به خطوط ریلی غرب کشور متصل شد؛ آرزویی که شاید برای ملایری ها و ساکنان منطقه می رفت تا به یک رویا تبدیل شود.
از سویی دیگر اتصال این دو خط ریلی (همدان - ملایر) نیز شاهراه ارتباط ریلی در غرب کشور ایجاد می کند؛ طرحی که مرداد سال ۱۳۹۷ عملیات ساخت آن آغاز شد.
طرح راه آهن همدان - ملایر به طول ۷۵ کیلومتر با هدف گسترش شبکه ریلی در غرب کشور و آسان سازی ارتباطات و ترانزیت کالا به ویژه زائران عتبات عالیات در حال ساخت است.
کاهش ترافیک جاده‌ای به عنوان بخشی از طرح کلی راه‌آهن غرب کشور محسوب می‌شود که علاوه بر اهداف یاد شده کاهش مسیر ریلی تهران به مرز خسروی را نیز در پی دارد.
این خط ریلی در ۲ قطعه ساخته می شود که قطعه نخست آن به طول ۴۱.۵ کیلومتر از ایستگاه راه آهن همدان آغاز و پس از عبور از ایستگاه های گل کهریز، طاسبندی و کهریز به ایستگاه ملایر منتهی می شود.
راه آهن همدان - ملایر به دلیل کاهش مسیر حدفاصل تهران تا ملایر، نسبت به مسیر فعالی تهران - قم - اراک - ملایر جاگزینی مناسب برای ترانزیت کالا و مسافر بین تهران و ملایر ارزیابی می‌شود.
اعتبارات اجرای این طرح ۶۸۹ میلیارد ریال و شرکت سکاف پیمانکار اجرای طرح و مشاور آن مهندسان مشاور راه آهن راه اعلام شده است.
این مسیر در ادامه با عبور از شهرهای کنگاور، صحنه، کرمانشاه، اسلام آباد غرب، گیلان غرب و قصرشیرین در نهایت به مرز خسوری (مرز ایران و عراق) متصل می شود.
ادامه خط یاد شده از طریق خانقین، بغداد، موصل، قامشلی، دیرالزور، رقه و حلب به بندر لاذقیه در دریای مدیترانه ختم می شود.
با بهره برداری از این طرح خطوط ریلی غرب کشور، تهران را از ۲ مسیر همدان به مرز خسروی و در نهایت بندر لاذقیه در ساحل دریای مدیترانه متصل می کند.
همچنین به عنوان یکی از اولویت‌های مهم و کلیدی دولت تدبیر و امید، قرار است پنج مرکز استان به خط راه آهن سراسری متصل شوند که می توان گفت با اجرای این طرح راهبردی، توسعه این استان ها بر مدار ریلی قرار می گیرد.
خط ریلی ملایر به کرمانشاه که بخشی از شبکه ریلی غرب کشور به شمار می رود، دارای هشت ایستگاه در شهرهای ملایر، کهریز، شادمانه، فیروزان، زاگرس، گاماسیاب، بیستون و ایستگاه باری و مسافری کرمانشاه است و روزانه یک رام قطار با ظرفیت ۲۰۰ مسافر به صورت رفت و برگشت از طریق ایستگاه ملایر - مشهد جابجا می‌شوند.
راه آهن غرب کشور کریدور شرق به غرب آسیا
طرح راه‌آهن غرب کشور به طول ۶۰۵ کیلومتر به صورت یک خطه در حال اجرا است که محورهای سمنگان به اراک به طول ۲۶۷ کیلومتر، کرمانشاه به خسروی به طول ۲۶۳ کیلومتر و همدان به ملایر به طول ۷۵ کیلومتر را شامل می شود؛ در حالی‌که به تازگی خطوط راه آهن غرب کشور تا کرمانشاه رسیده و تعداد ۱۳ ایستگاه در این مسیر پیش بینی شده است.
در این میان با ایجاد خطوط ریلی از ایستگاه ملایر - فیروزان - کرمانشاه به طول ۱۷۷ کیلومتر و همچنین ساخت راه آهن ملایر به همدان، غرب به شرق و جنوب متصل خواهد شد و بدون شک امکان ارتباط ریلی غرب کشور را با تهران و شبکه راه آهن سراسری فراهم خواهد کرد.
ظرفیت ریلی استان همدان ۱۰ برابر شد
استاندار همدان گفت: از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم، طول خطوط ریلی استان همدان ۱۰ برابر شده است.
«سید سعید شاهرخی» با بیان اینکه راه آهن استان همدان از ۳۰ کیلومتر در سال ۹۲ به ۳۵۰ کیلومتر در سال ۹۹ رسیده است اظهار داشت: امروز از شمال تا جنوب استان به راه آهن وصل است و راه آهن همدان-ملایر در اعتبار سال ۱۴۰۰ دارای ردیف اعتباری مستقل است و طرح قطار شهری همدان و ایستگاه قطار همدان ۲ طرح بزرگ دیگر است که در حال پیگیری و اجراست.
وی خاطرنشان کرد: از دیگر اقدامات و اتفاقات خوب استان همدان در هشت سال اخیر می توان به حوزه راه استانی اشاره کرد که یک تحول اساسی را در این حوزه شاهد بودیم و راه های اصلی و فرعی استان از چهار هزار کیلومتر در سال ۹۲ به پنج هزار و ۵۰۰ کیلومتر در سال ۹۹ رسیده است.
شاهرخی یادآور شد: استان همدان به واسطه دارا بودن ظرفیت های خوب در حوزه صنعتی، اقتصادی، گردشگری و نیروی انسانی و از همه مهمتر تاریخ و تمدن چند هزار ساله از گذشته تا امروز مورد توجه بوده است و در سال های بعد از انقلاب اسلامی در دولت های گذشته اقدامات چشمگیری در جهت توسعه استان در بخش های مختلف صورت گرفته که دستاورد نظام جمهوری اسلامی در چهار دهه اخیر بوده است.
راه‌آهن همدان - سنندج؛ تکمیل پازل توسعه
دولت تدبیر و امید از توسعه مسیر ریلی غرب کشور دست بردار نبود و عملیات اتصال کردستان را نیز به شبکه ریلی کشور آغاز کرد.
کار ساخت ایستگاه‌های راه‌آهن همدان - سنندج، بهمن سال ۹۸ و ریل‌گذاری این خط آهن نیز از آبان سال ۹۹ آغاز شد.
مدیرکل راه و شهرسازی همدان در رابطه با این موضوع افزود: اعتبار مناسبی برای این طرح در نظر گرفته شده و امیدواریم در دولت تدبیر و امید این طرح بهره‌برداری شود.
داریوش حسینی با بیان اینکه راه‌آهن از زیرساخت‌های مهم توسعه است، اضافه کرد: در زمینه تزانزیت کالا و مسافر، یکی از زیرساخت‌های مهم برای استان و کشور شبکه ریلی است که با بهره‌برداری از آن زمینه‌های توسعه‌ای استان فراهم می‌شود.
مدیرکل راه و شهرسازی همدان گفت: با فراهم کردن تجهیزات لازم و تامین ریل از کارخانه ذوب‌آهن اصفهان، عملیات ریل گذاری راه‌آهن همدان - سنندج تا پایان دولت دوازدهم تکمیل می‌شود.
حسینی با تاکید بر اهمیت خط ریلی همدان - سنندج در تکمیل کریدور ریلی غرب کشور اظهار داشت: این مسیر به طول تقریبی ۱۵۱ کیلومتر به عنوان بخشی از طرح ملی ساخت راه آهن تهران - همدان - سنندج است که بخش تهران - همدان آن در سال ۱۳۹۶ با حضور رییس جمهوری به بهره برداری رسید و به زودی سنندج به عنوان بیست و سومین مرکز استان به شبکه ریلی کشور متصل می‌شود.
وی آغاز مسیر راه آهن همدان - سنندج را از ایستگاه راه آهن همدان عنوان کرد و افزود: این خط ریلی با عبور از شهرهای بهار، لالجین، قروه و دهگلان به ایستگاه راه آهن سنندج منتهی می‌شود.
مدیرکل راه و شهرسازی همدان گفت: از جمله مزایای بهره برداری از این خط ریلی می‌توان به کاهش تصادفات جاده‌ای، تسهیل سفر، توسعه صنعت گردشگری، کاهش آلودگی‌های زیست محیطی، اشتغالزایی و کاهش مصرف سوخت اشاره کرد.
وی ساخت این خط آهن را گامی دیگر در اتصال مراکز استان‌ها به شبکه ریلی کشور دانست و گفت: اعتبار هزینه شده در این مسیر ریلی ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان است که در سال ۹۸ نیز ۳۵۰ میلیارد تومان برای آن اختصاص یافت.
حسینی ادامه داد: طول طرح راه‌آهن تهران - همدان - سنندج، ۴۲۰ کیلومتر است که مسیر تهران تا همدان به طول ۲۷۰ کیلومتر به بهره‌برداری رسیده است.
با این حال مزیت‌های راه آهن بر هیچ‌کس پنهان نیست و شکل‌گیری آن در دیار هگمتانه و در مسیر راه تاریخی ابریشم یادگار زیبایی را از دولت تدبیر و امید برای آیندگان باقی می‌گذارد.