کشت گندم در ایران در مقایسه با سایر محصولات از چند جهت حائز اهمیت است؛ بیش از یک و نیم میلیون بهره‌بردار، نیمی از سطح کشتزارهای کشور را زیر کشت گندم می‌برند. از طرف دیگر سرانه بالای مصرف این محصول در ایران، اهمیت تولید آن را چندین برابر کرده است.
گندم مقاوم‌ترین و سازگارترین محصول زراعی است؛ مقاومتش نسبت به بیماریها، به کم آبی و به شوری بسیار بالاست به گونه‌ای که هیچ محصول دیگری مجموع این ویژگی‌ها را ندارد. مقاومت گندم نسبت به خشکی بیشتر است و باتوجه به رطوبت نسبی هوا، گندم مناسب‌ترین کشت محسوب می‌شود.
علاوه بر این گندم محصولی است که در اکثر نقاط دنیا و از جمله ایران نیز کشت می‌شود و با توجه به قدمت سنتی کشت آن در ایران، نباید دیدگاه دینی و نگاه برکت آفرین کشت این محصول را در علاقه کشاورزان به کشت آن بی تاثیر دانست.
در کنار همه این موارد کشت گندم زراعتی است که در طول سال زمین را پوشش می‌دهد، در پاییز کاشته می‌شود و زمین آب می‌خورد و در طول زمستان که سبز است و آبی نمی‌خواهد تا در بهار پوشش مناسب و خوب دارد و در تابستان هم برداشت می‌شود. پس از آن میزبانی زمین از باقیمانده ریشه گندم، آن را از فرسایش بادی محافظت می‌کند.
زمانی هم که برداشت می‌شود، محل کشت مورد چرای دام قرار می‌گیرد. از طرفی هم به دلیل زمان بارندگی در کشور ما که از پاییز و زمستان و بهار بارندگی نسبتا بیشتر است، از نظر تأمین آب، این بارندگی‌ها در تولید گندم موثر خواهد بود.
کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند دوره کشت گندم یک مزیت مهم دارد و آن اینکه در فصل پاییز و زمستان است که تبخیر در آن کمتر است. گندم حاوی گلوکز، سبوس و ویتامین‌های لازم بدن است که کمتر محصولی حاوی جمیع این ویژگی‌ها است از این نظر برای انسان ضروری است. مساله دیگر اشتغالی است که از ناحیه کشت گندم در کشور ایجاد شده است به طوری که کمتر بهره‌برداری داریم که در کنار سایر کشت‌های خود به کشت گندم نپردازد.
در این میان خراسان رضوی سالانه با تولید بیش از ۶۰۰ هزار تن گندم و ثبت بیش از ۴۰۰ هزار تن خرید تصمینی این محصول از کشاورزان جزو استانهای پیشرو و موفق در زراعت گندم بوده و هست.
حمایت از گندم در کنار همه مزایایی که داراست گامی در جهت امنیت غذایی و تضمین آن در شرایطی است که تحریم ها می تواند این رده امنیتی را مخدوش و یا تحت تاثیر قرار دهد بنابراین اساس خرید تضمینی و نیز افزایش قیمت آن اهمیت فراوانی در این رابطه دارد.
در این راستا رقم خرید تضمینی گندم به ازای هر کیلوگرم ۲۵ هزار ریال با ۱۰۰ درصد افزایش به ۵۰ هزار ریال مورد موافقت و تصویب دولت قرار گرفت.
سطح زیر کشت گندم کشور حدود ۵.۸ میلیون هکتار است که در اراضی دیم به طور میانگین ۱.۳ تن و در اراضی آبی حدود چهار تن در هکتار گندم تولید می‌شود.
پشتیبانی از تولید هدف دولت
وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرده است که دولت دوازدهم توانسته برای حمایت از کشاورزان و تولید داخلی، قیمت هر کیلوگرم گندم خرید تضمینی را به ۵۰ هزار ریال برساند.
کاظم خاوازی با بیان اینکه با این اقدام جدید دولت، عمل به منویات رهبر معظم انقلاب در بخش کشاورزی آغاز شد، اظهار کرد: به‌طور حتم این اقدام دولت در پشتیبانی از ۸۰۰ هزار کشاورز گندمکار دیم است که می توانند تولید به صرفه داشته باشند.
وی گفت: همیشه افزایش قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان بود، اما امسال بدون هیچ مشکلی این نرخ یک‌هزار تومان افزایش یافت.
وزیر جهاد کشاورزی پیش بینی کرد که امسال ۱۲ میلیون تن گندم در کشور تولید و از این رقم چیزی بین هشت میلیون تا هشت میلیون و ۲۵۰ هزار تن خریداری شود.
خاوازی با بیان اینکه سال گذشته نیز هشت میلیون و ۲۵۰ هزار تن گندم از کشاورزان به شکل تضمینی خریداری شده بود، ادامه داد: به‌طور تقریبی ۸۰ درصد کشت دیم کشور گندم است و اکنون برنج و نیشکر رقیب گندم آبی هستند که با حذف رقبا ۴۰ درصد از سطح زیر کشت گندم آبی است.
وی ادامه داد: مردم نیز ۴۲ درصد از پروتئین مورد نیاز خود را از گندم تامین می کنند که رقم قابل توجهی است.
وی با اشاره به کاهش ۴۳ درصدی بارندگی ها در سال جاری گفت: چهار میلیون هکتار از ۶ میلیون هکتار کشت دیم کشور، گندم دیم است و اگر بارندگی اتفاق نیفتد تولید کشور در کشت دیم صدمه زیادی خواهد دید.
حمایت از گندمکاران رمز رونق تولید
مدیرکل غله و خدمات بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به افزایش قابل توجه قیمت خرید تضمینی گندم در سال جاری، گفت: خرید تضمینی گندم یکی از مهمترین اقدامات دولت در راستای حمایت و پشتیبانی از تولید است.
حمیدرضا نوری افزود: براساس اعلام دستگاه‌های ذیربط امسال ۲۶۸ هزار و ۳۰۰ هکتار از مزارع استان زیر کشت گندم خواهد رفت که پیش‌بینی می شود از این سطح ۴۸۶ هزار و ۱۹۸ تن گندم تولید و ۳۸۵ هزارتن به صورت تضمینی از گندمکاران خریداری شود.
مدیرکل غله و خدمات بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه سال گذشته ۴۳۷ هزار و ۶۸۰ تن گندم مازاد بر نیاز کشاورزان به مبلغ ۱۰ هزار و ۹۷۲ میلیارد ریال از کشاورزان استان خریداری و ذخیره سازی شد، افزود: در سال جاری محموله های گندم با ۲ درصد سن زدگی بدون کسر بها، تا چهار درصد سن زدگی با ۲۵۰ ریال کاهش و بیش از چهار درصد سن زدگی با ۱۰۰ ریال کاهش قیمت در ازای هر کیلو گندم مواجه خواهد شد.
نوری ادامه داد: برای حمایت از تولید و دسترنج کشاورزان از الک های ۲ در ۲ میلیمتری در آزمایشگاه های مراکز خرید استفاده خواهد شد که این امر باعث کاهش میزان افت در محموله های گندم می‌شود.
وی گفت: ثبت مشخصات در سامانه پهنه‌بندی و افتتاح حساب در بانک عامل پرداخت کننده وجه گندم، یعنی بانک کشاورزی، از جمله ملزوماتی است که کشاورزان باید قبل از شروع فصل خرید تضمینی، نسبت به آن اقدام نمایند.
وی افزود: امسال بیش از ۵۵ مرکز و کمیسیون خرید تضمینی در استان به خدمت رسانی به کشاورزان مشغول خواهند بود.
ضرورت تقویت انگیزه کشاورزان برای کشت گندم
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه رشد ۲ برابری قیمت خرید تضمینی اقدامی بی سابقه از سوی دولت در حمایت از گندمکاران محسوب می‌شود، افزود: حمایت از گندمکاران با توجه به اهمیت این محصول و نقش آن در امنیت غذایی کشور و استان بسیار مهم و قابل توجه است.
محمدرضا اورانی افزود: البته باید توجه داشت در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم جو در بازار بیش از ۶۰ هزار ریال است و همچنان حمایت از گندمکاران و توجه به آنها از اهمیت برخوردار است تا شاهد کاهش رغبت کشاورزان نسبت به کشت گندم نباشیم.
وی با بیان اینکه باید برای تداوم حمایت از گندم و گندمکاران اقدام به واردات جو به منظور تامین نهاده مورد نیاز دام سبک اعم از روستایی و عشایری و نیز دام سنگین شود، گفت: این امر موجب کاهش قیمت جو در بازار و مقرون به صرفه شدن تولید گندم برای کشاورزان و در نتیجه حمایت از آنها می‌گردد.
وی تصریح کرد: همیشه قیمت گندم بالاتر از جو بوده است به جز امسال که این وضعیت برعکس شده است.
خشکسالی همچنان تهدید
اورانی با بیان اینکه خشکسالی موجود در استان که در ۲ بخش کاهش بارش و پراکندگی نامناسب بارش قابل بررسی است موجب نگرانی بیشتر شده است، افزود: در کل فروردین ماه امسال حدود ۵ میلی متر باران در استان ثبت شده و در مهر و آبان پارسال نیز حدود نیم میلی متر بارش ثبت گردید که این وضعیت به گفته روستائیان، عشایر و کشاورزان در۵۰ سال اخیر سابقه نداشته است.
رییس جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: امسال ۱۲۶ هزار هکتار از کشتزارهای استان زیر کشت گندم آبی رفته است و حدود ۱۴۲ هزار هکتار نیز زیر کشت گندم دیم بوده است.
وی با بیان اینکه ۸۰ درصد سطح گندم دیمی به دلیل خشکسالی قابل برداشت نیست و نمی توان روی آن حساب باز کرد، ادامه داد: در سطوح گندم آبی نیز به دلیل تنش آبی وارد آمده پیش بینی می شود بین ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش تولید گندم را تجربه کنیم.
اورانی ادامه داد: به این ترتیب امسال تولید ۴۰۰ هزار تن گندم پیش بینی می‌شود که امیدواریم مشکل آفرین نشود.
توزیع بذر ضدعفونی در جهت حمایت تولید
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، وجود عوامل بیماری‌زا در بذرهای گیاهی را مسبب کاهش کیفیت محصول ذکر و بیان کرد: این عوامل می‌تواند جوانه‌زدن بذر را مختل کرده و یا سبب ایجاد بیماری در گیاهچه شود بنابراین در صورت ناسالم و حاوی عوامل بیماری‌زا بودن بذر، کمیت و کیفیت محصول کاهش می‌یابد لذا بر همین اساس ضدعفونی نمودن بذر اقدامی ضروری است.
فاطمه حلاج‌نیا افزود: در این راستا امسال ۸۲ هزار و ۴۰۴ تن بذر گندم و جو با هدف افزایش کیفیت این محصولات کشاورزی در استان مورد عملیات ضدعفونی قرار گرفت.
وی ۴۶ هزار و ۳۴۳ تن از این حجم بذر ضدعفونی شده را بذر گندم و ۳۶ هزار و ۶۱ تن آن را بذر جو ذکر و بیان کرد: هدف عملیات بوجاری و ضدعفونی کردن بذور گیاهی سالم‌سازی و قوی نمودن دانه با حذف هرگونه آلودگی آن به آفات، بیماریها و یا تخم علف هرز است.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: ۳۱ هزار و ۷۹۵ تُن از مجموع بذرهای ضدعفونی شده گندم در این استان توسط کشاورزان به صورت خودمصرفی استفاده شده است. ۳۱ هزار و ۴۹۹ تن و از مجموع بذر ضدعفونی شده جو نیز به همین طریق خودمصرفی توسط کشاورزان به کار گرفته شد.
وی همچنین جمع کل سموم مصرفی در خراسان رضوی را برای ضدعفونی بذر گندم ۵۶ هزار و ۱۴۲ کیلوگرم و جمع کل سموم مصرفی برای ضد عفونی بذر جو را ۴۹ هزار و ۱۴۵ کیلوگرم اعلام کرد.