هم‌اینک خراسان رضوی به عنوان قطب صنایع غذایی، آردسازی و تولید محصولات آردبری نیاز بخش زیادی از کشور را تامین می‌کند لذا کاستی در تامین گندم مورد نیاز این بخش نه تنها وضعیت تولید و اشتغال را در داخل این استان متاثر می‌کند بلکه بر وضعیت این بخش در سطح کشور نیز تاثیرگذار است.
صادرات محصولات صنایع غذایی و آردبر خراسان رضوی نیز تا حد زیادی به تامین گندم وابسته است زیرا بدون گندم در عمل وضعیت صادرات نیز مختل می‌شود و بخشی از ارزش افزوده این حوزه از دست می‌رود.
حجم کاشت و برداشت گندم در خراسان رضوی چندان زیاد نیست لذا کارخانه‌های آردسازی این استان سهمیه گندم خود را از شرکت بازرگانی دولتی ایران دریافت می‌کنند اما با همین سهمیه نیز نقش عمده‌ای در تولید صنعتی و ایجاد اشتغال کشور در حوزه صنایع غذایی دارند.
جایگاه خراسان رضوی
رییس انجمن صنفی کارخانجات آرد استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی و خراسان جنوبی به خبرنگار ایرنا گفت: ۲۸ کارخانه پیشرفته آردسازی با ۷۰۰ هزار تن ظرفیت ذخیره در خراسان رضوی فعالیت دارند.
حسن حسینی افزود: بر این اساس خراسان رضوی دومین قطب تولید محصولات آردبر در ایران و نیازمند تامین خوراک کارخانه‌های آردساز است.
وی ادامه داد: ۲ کارخانه تولید خمیرمایه در خراسان رضوی نیز ۸۰ درصد از نیاز کشور به خمیرمایه را تامین می‌کنند.
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: این استان در مجموع در حوزه صنایع غذایی و اشتغالزایی رتبه ممتازی دارد به طوری که برخی از واحدهای صنایع غذایی آن تا ۸۰۰ نیروی کار و کارگر را به کار گمارده‌اند.
حسینی افزود: کارخانجات آرد خراسان رضوی ماهانه نیاز به ۱۵ هزار تن گندم دارند اما حداکثر گندمی که به آنها تخصیص می یابد ماهانه ۲ هزار و ۵۰۰ تن است و این موضوع باعث کاهش تولید آنها و رسیدن آن به ۳۰ درصد از ظرفیت اسمی شان شده است.
وی ادامه داد: شرکت بازرگانی دولتی ایران گندم مورد نیاز کارخانجات آرد خراسان رضوی را تامین می کند اما توزیع گندم از سوی این شرکت بین استانها مساوی نیست به طوری که سهمی که کارخانجات این استان از گندم دارند با استانهای دیگر متفاوت است.
رییس انجمن صنفی کارخانجات آرد استانهای خراسان گفت: شرکت بازرگانی دولتی ایران می گوید، هیچ محدودیتی در توزیع گندم بین صنف و صنعت یا این استان و آن استان وجود ندارد اما در عمل اتفاق دیگری رخ می دهد.
حسینی افزود: نرخ حمل و نقل بسیار گران است و حواله های صادره از سوی شرکت بازرگانی دولتی ایران برای دریافت گندم توسط کارخانجات آرد این استان مربوط به چابهار یا همدان است به این معنا که کارخانه ها باید گندم خود را با پرداخت هزینه گزاف حمل و نقل از جنوب یا غرب کشور تامین کنند.
وی ادامه داد: وظیفه قانونی شرکت بازرگانی دولتی ایران تامین گندم هر استان آن هم از نزدیکترین فاصله به آن است اما فقط ۱۰ روز طول می کشد که حواله گندم صادره برای کارخانجات خراسان رضوی از چابهار یا همدان به دست آنها برسد، افزون بر این به ازای حمل هر تن گندم، یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان باید کرایه بدهند.
رییس انجمن صنفی کارخانجات آرد استانهای خراسان به توزیع گندم با سه نرخ بین کارخانه‌های آرد اشاره و بیان کرد: دولت گندمی را با قیمت ۶۶۵ تومان برای برخی از نانوایی ها ارائه می دهد؛ گندم دیگری با نرخ ۹۰۰ تومان برای نانوایی های نیمه یارانه ای استفاده می شود و در نهایت برای صنف و صنعت نیز گندم با قیمت هر کیلوگرم ۲ هزار و ۷۰۰ تومان عرضه می شود.
حسینی با بیان این که خود دولت گندم را از کشاورزان به نرخ هر کیلوگرم پنج هزار تومان خریداری می کند افزود: این سه نرخی بودن گندم فسادزا است و باعث متضرر شدن دولت و مردم می شود.
وی ادامه داد: گندم جزء کالاهای راهبردی است اما نباید دولت همه گندم را به تنهایی از کشاورزان خریداری کند و بخشی از مسوولیت خرید را هم باید به بخش خصوصی واگذار کند.
وی تاکید کرد: اگر دولت یارانه گندم را حذف کند، شرایط بهتر می شود، اگر نرخ گندم آزاد شود، هم دولت سود می کند هم فساد از بین می رود و هم کشاورز تشویق به کاشت گندم بیشتری می شود.
خشکسالی و تولید گندم
نیاز صنایع غذایی به تامین گندم بیشتر برای تولید محصول، ایجاد اشتغال صنعتی و به کارگیری ظرفیت موجود بخش صنعت در حالی است که مسوولان نسبت به کاهش بارندگی پارسال و خشکسالی ناشی از آن در سال جاری هشدار داده و اعلام کرده‌اند که تولید گندم به عنوان یکی محصولات آب‌بر از این خشکسالی بی‌نصیب نخواهد ماند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی می‌گوید: این استان سرزمین خشک و کم آبی است که با خشکسالی های خیلی شدید مانوس بوده و هم اینک از ۳۷ دشت استان، وضعیت ۳۴ دشت بحرانی است و سطح آب زیرزمینی آن افت کرده است.
محمد اعلایی افزود: از ابتدای امسال تاکنون بارش محسوسی در خراسان رضوی رخ نداده و بارندگی رخ داده نیز تاثیری بر منابع آب نداشته و مشکلی را از بخش کشاورزی حل نکرده است.
وی با بیان این که با ۲ تهدید جدی در خراسان رضوی مواجه هستیم ادامه داد: بارندگی در استان طی ۵۰ سال گذشته روند کاهشی داشته و به ازای هر سال که پرباران بوده، چندین سال خشکسالی شدید رخ داده است چنانکه سال گذشته استان پرباران بود اما امسال بارشها کمتر می شود و در سال آینده با خشکسالی مواجه خواهیم بود.
اعلایی ادامه داد: ۴۴ درصد ظرفیت ۲۰ سد موجود استان به میزان ۵۱۸ میلیون مترمکعب آب دارد که این میزان در مدت مشابه پارسال ۶۹۴ میلیون مترمکعب و معادل ۵۲ درصد بود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: از کل مصارف آب در خراسان رضوی ۸۵ درصد مربوط به بخش کشاورزی، ۱۰ درصد مربوط به بخش شرب و بهداشت، ۱.۳ درصد در بخش صنعت و ۳.۷ درصد در بخش خدمات است.
اعلایی افزود: میزان آورد رودخانه های خراسان رضوی از اسفندماه گذشته تاکنون چهار میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب بوده است و امسال آبخوانهای زیرزمینی استان تغذیه نمی شوند و اگر به بخش کشاورزی استان به اندازه پروانه های صادره در این بخش آب اختصاص دهیم، آبخوانهای زیرزمینی آسیب جدی خواهند دید.
وی ادامه داد: لازم است برای نیمه دوم امسال سطح زیر کشت کشاورزی در استان کاهش یابد و برای نخستین بار بعد از انقلاب بند ذ ماده ۲۹ قانون توزیع عادلانه آب در استان اجرا شود در غیر این صورت آبخوانهای استان خسارت جدی متحمل می‌شوند.
تامین گندم و خشکسالی پیش رو
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم در این باره به خبرنگار ایرنا گفته است: در کل فروردین ماه امسال بارش حدود پنج میلی متر باران در استان ثبت شده و در مهر و آبان پارسال نیز حدود نیم میلی متر بارش ثبت گردید که این وضعیت به گفته روستائیان، عشایر و کشاورزان در۵۰ سال اخیر سابقه نداشته است.
محمدرضا اورانی افزود: خشکسالی موجود در استان که در ۲ بخش کاهش بارش و پراکندگی نامناسب بارش قابل بررسی است موجب نگرانی بیشتر شده است.
وی اضافه کرد: امسال ۱۲۶ هزار هکتار از کشتزارهای استان زیر کشت گندم آبی رفته است و حدود ۱۴۲ هزار هکتار نیز زیر کشت گندم دیم بوده است و ۸۰ درصد سطح گندم دیمی به دلیل خشکسالی قابل برداشت نیست و نمی توان به آن دلخوش کرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: در بخش گندم آبی نیز به دلیل تنش آبی وارد آمده پیش بینی می شود بین ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش تولید گندم را تجربه کنیم، به این ترتیب امسال تولید ۴۰۰ هزار تن گندم پیش بینی می‌شود که امیدواریم مشکل آفرین نشود.
مدیرکل شرکت غله و خدمات بازرگانی خراسان رضوی هم در پاسخ به مشکلات مربوط به کارخانجات آرد در تامین گندم گفت: شرکت بازرگانی دولتی ایران وظیفه تامین گندم نان مردم را عهده دار بوده و سهمیه اختصاصی به استان بر مبنای تعداد جمعیت سرشماری مرکز آمار ایران تعیین می شود.
حمیدرضا نوری افزود: در حال حاضر استان خراسان رضوی بر اساس آخرین سرشماری اعلامی مراکز آمار ایران حدود ۷/۶ میلیون نفر جمعیت داشته و مقدار گندم تخصیصی به ازای هر نفر ۹ کیلوگرم برای استان است که در مجموع ۶۰ هزار تن گندم خواهد شد که سهم گندم تخصیصی یارانه ای از نوع یک ۴۲ هزار تن و از نوع ۲، ۱۸ هزار تن است.
وی اضافه کرد: در فضای رقابتی تمام ۳۱ کارخانه آرد استان خراسان رضوی با فروش آرد به نانوایان نسبت به جذب گندم اقدام می کنند که به طور قطع در این شرایط کارخانه هایی که عملکرد بهتری دارند گندم بیشتری جذب کنند.
مدیرکل شرکت غله و خدمات بازرگانی خراسان رضوی با بیان این که مبنای تخصیص گندم صنف و صنعت کارخانجات میزان عملکرد آنها در سال گذشته است افزود: تخصیص گندم برای تمام استانها در سطح کشور به طور یکسان و براساس جمعیت اعلامی از سوی مرکز آمار ایران انجام می پذیرد و خارج از این چارچوب امکان تخصیص برای هیچ استانی میسر نیست.
نوری افزود: با توجه به موجودی گندم کشور، فروش گندم صنف و صنعت برای تمامی کارخانه های سطح کشور به طور یکسان و از استانهای دارای موجودی مازاد گندم و یا بنادر ورودی کشور صورت می‌گیرد.
وی اظهار داشت: افزون بر این در سال ۱۳۹۹ میزان ۷۳۰ هزارتن مصارف نان مورد نیاز مردم از محل سیلوهای استان خراسان رضوی تامین شده است و کارخانه های آرد نیز در همین سال حدود ۲۰ هزار تن گندم را به صورت توافقی خریداری و تبدیل به آرد کردند و در اختیار مصرف کننده قرار دادند.
مدیرکل شرکت غله و خدمات بازرگانی خراسان رضوی گفت: بیشترین میزان تامین گندم از داخل استان بوده و میزان واردات گندم از خارج استان حدود هشت هزار تن از استانهای سمنان، خراسان شمالی، مرکزی و اراک انجام گرفته که در مقایسه با میزان تامین داخلی بسیار پایین است.
نوری افزود: دولت شرایط را برای بخش خصوصی جهت واردات عبور موقت گندم تسهیل کند و بخش خصوصی می‌تواند با واردات گندم از خارج و تبدیل آن به آرد آن را صادر نموده و از ظرفیت اقتصادی خود به طور مطلوب استفاده کند.
وی ادامه داد: این روال هم‌اینک توسط برخی از کارخانه‌های آرد فعال در خراسان رضوی پیگیری شده و در حال انجام است.