شیوع کرونا در بیش از ۱۴ ماه گذشته زندگی فردی و جمعی آدم‌ها را با کش و قوس های گوناگونی مواجه کرد. مردم ناچار به قرنطینه، کاهش و توقف مراودات اجتماعی و رعایت موازین بهداشتی در مواقع لزوم برای خروج از خانه شدند. با وجود توقف و تعطیلی برخی مشاغل، برخی دیگر بی‌وقفه به کار خود ادامه دادند و سختی‌های کار را در این دوران به جان خریدند.
برنامه سازان تلویزیون در رده های مختلف مجری، سردبیر و نویسنده از همین مشاغل بودند که به رغم چالش‌های بیماری کرونا در محیط شغلی شان ناچار به تولید و ساخت پرداختند و حتی به دلیل ترغیب نهادهای مسئول به خانه ماندن مردم در ایام کرونا، این وظیفه آنها دوچندان و مضاعف هم شد.
البته که همسانی دیدگاه‌ها در این زمینه وجود نداشت، همچنان که برخی اعتقاد داشتند لزوم حضور کمتر در شرایط اجتماعی از الزامات این دوران است، عده ای دیگر معتقد بودند رسالت رسانه در چنین شرایطی برجسته می شود و وظیفه آنان حضور در دوران کرونا و برنامه سازی در این ایام است.
استرس‌های یک تهیه‌کننده مضاعف است
مریم نیکانلو تهیه‌کننده تلویزیون در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در اشاره به دشواری‌ها و چالش‌های برنامه سازان تلویزیونی در ایام کرونا خاطرنشان کرد: من از سال ۷۹ مشغول کار در تلویزیون هستم و هیچ سالی مانند سال ۹۹ برای ما به لحاظ شرایط کاری عجیب و متفاوت نبود؛ ایام کرونا دوران و شرایطی بسیار ویژه و متفاوت بود. در این دوران تهیه‌کننده سه برنامه بودم که در تولید این برنامه ها با استرس‌ها متعدد و شرایط خاصی روبرو بودیم.
این استرس‌ها البته برای یک تهیه کننده مضاعف است و وظیفه تهیه‌کننده در این دوران بسیار سخت؛ زیرا باید مراقب همه شرایط و همه عوامل تولید باشد؛ این که خدای‌نکرده کسی مبتلا و درگیر نشود.
وی افزود: به عنوان یک تهیه‌کننده معتقدم هرگز نباید صحنه را خالی کنیم و رسالت ما این است که برنامه بسازیم، چه در زمانی که شرایط عادی بود و چه امروز که شرایط متفاوت است. من هم مانند بسیاری همکارانم این‌گونه نبودم که بگویم تا پایان دوران کرونا کار نمی‌کنیم؛ زیرا باید هر زمان که تلویزیون و رسانه به ما احتیاج دارد پای کار باشیم. ضمن این‌که در این دوران به دلیل برگزارنشدن مراسم اجتماعی و دورهمی های شخصی و بیشتر در خانه ماندن مردم، به نوعی مخاطبان تلویزیون بیشتر شدند.
تهیه‌کننده برنامه راهنمای مسافران کهکشان ادامه داد: اگرچه در این دوران استرس‌های ما بسیار زیاد و شرایط کار کردن بسیار دشوار بود کوشش کردیم با رعایت اصول بهداشتی همه همکاران از هر لحاظ در سلامتی باشند؛ به هرحال در یک محیط بسته با تعداد زیادی از افراد مشغول به کار هستیم و این موضوعی است که ریسک بیماری را افزایش می‌دهد.
نیکانلو در توضیح تفاوت شرایط تولید یک برنامه زنده در دوران کرونا و پیش از آن تصریح کرد: در این شرایط وقتی داخل استودیو می‌رویم باید تمام شرایط و نکات را در نظر گرفته باشیم و خود این موضوع استرس‌ها و ملاحظات خاصی را ایجاب می کند. این‌که باید در این دوران مراقب فاصله‌ها و رعایت حال میهمانان و کسانی که در برنامه حضور دارند و عوامل تولید باشیم شرایط خاصی را در تولید یک برنامه زنده می زند؛ این دقیقا همان موضوعی است که موجب می شود تا تولید و روی آنتن بردن برنامه زنده در دوران کرونا و غیر از این دوران اختلاف فاحشی داشته باشد.
قبل از کرونا شرایط ما بسیار راحت بود. همه دور هم می‌نشستیم، اتاق فکری که داشتیم و جلساتی که تشکیل می‌دادیم روال راحتی داشت، درصورتی‌که امروز این‌گونه نیست و بسیاری جلسات غیرحضوری برگزار می‌شود. این شرایط در ۲۰ سال کاری من شرایطی بسیار متفاوت و خاص بود و در این شرایط مسئولیتی مضاعف برای ما ایجاد شد یعنی غیر از این‌که باید مراقب کیفیت و سطح برنامه می‌بودیم باید مراقب سلامتی تمام اعضا و میهمانان هم می‌بودیم.
این تهیه کننده تصریح کرد: در فصل جدید حتی یک مهمان هم از شهرستان نداشته‌ایم، به ۲ نفر پیشنهاد حضور در برنامه را دادیم که قبول نکردند و به دلیل محدودیت‌هایی که بعدتر در رفت و آمد وضع شد و نگرانی‌هایی که خود ما از بابت سلامت مدعوین داشتیم دیگر به کسی در خارج از تهران پیشنهاد حضور در برنامه را ندادیم.
شیوه‌نامه‌های دقیق برای کرونا وجود نداشت
مجله تصویری چرخ هم یکی از برنامه‌هایی بود در روزهای اوج کرونا به کار خود ادامه داد. الهه بهبودی تهیه‌کننده این برنامه با اشاره به سختی‌های کار برنامه سازی در ایام کرونا توضیح داد: اسفندماه ۹۸ استرس زیادی داشتیم و هر روز موردی تازه درباره این بیماری مطرح می شد؛ چناچه مدتی دستکش می پوشیدیم و پس از آن ماسک می زدیم و نمی دانستیم چگونه باید مدیریت کنیم. کم کم شرایط بهتر شد به صورتی که بعد از عید فشاری که اسفند داشتیم را نداشتیم.
حالا آدم ها می دانستند باید چگونه مراعات و مراقبت کنند. جز این هم بحث هایی جانبی مانند گریم کردن مهمانان وجود داشت که باید بر سر آنها به توافق می رسیدیم که چه کار کنیم؛ چنان چه اوایل خود مهمانان گریم نمی شدند و پس از آن اعلام شد ما گریم را انجام ندهیم تا شیوه‌نامه‌های آن مشخص شود و جاهایی بلاتکلیف بودیم و خودمان تصمیم گرفتیم فاصله بگذاریم یا نگذاریم.
بهبودی گفت: در برنامه چرخ قسمتی تحت عنوان «علم گرد» داشتیم که به موزه ها سر می زدیم که حالا آن را هم نداریم و تعطیل شده و مجبور شده ایم بیشتر به سمت آیتم های استودیویی با حداقل آدم ها برویم؛ حتی شده یک مهمان به رغم رعایت تمام شیوه‌نامه ها به دلیل بیماری زمینه ای و ترس گفته به برنامه نمی آید.
وی افزود: این در حالی است که بعضا به تعداد افراد ما در سر برنامه انتقاد دارند. ما می گویم که از یک تعدادی کمتر نمی توانیم که باشیم. مثلا یک نفر تصویربردار است و یک نفر نویسنده و اینها قابل حذف شدن نیست.
این وضعیت در حوزه سینمایی ها به مرتبط خطرناک تر است زیرا مجبورند بدون ماسک کار کنند و این شرایط را سخت تر می کند؛ در صورتی که ما روی آنتن با ماسک می رویم و تعداد افراد را در کمترین حالت ممکن می بریم که فاصله گذاری رعایت شود.
بهبودی در توضیح تفاوت برنامه زنده دوران کرونا و دوران پیش از آن تاکید کرد: در این مدت گریم ها حذف شده، فاصله مهمانان بیشتر شده است، در گذشته در فضای رژی، درها را باز می گذاریم و مهمانانی که منتظر بودند در پارت بعدی داخل استودیو بروند، می ایستادند و پارت قبلی را نگاه می کردند اما الان همه را بیرون می کنیم.
به رغم همه این ملاحظات چیزهایی قابل رعایت نیست؛ مثلا میزهای رژی فاصله گذاری شده نیستند و کاری نمی شود کرد. کارگردانان جزو اقشاری هستند که بسیار مضطربند و دائم در حال استفاده از الکل هستند و در فضایی پر اضطراب قرار دارند. به نوعی ما داخل خطر می رویم و برمی گردیم و کاری هم نمی توانیم انجام دهیم.
این تهیه کننده افزود: برخی از زمان شیوع کرونا تمایلی به حضور در برنامه ندارند. به خصوص در بحث ضبط و این که به لوکیشن برویم حضور مهمانان بسیار کم شده است. ضمن این که مهمانان دیگر زودتر در برنامه حاضر نمی شوند. در ماشین هایشان می نشینند تا در فاصله کمتری در محیط و فضای عمومی باشند.
یکی از مشکلات اصلی ما این است که شیوه‌نامه‌های دقیق و شفاف نداریم. مثلا وقتی اتفاقی در حوزه سیاسی رخ می دهد، می دانیم باید چگونه و چطور به آن بپردازیم اما در این مورد این گونه نیست؛ چنانچه حتی در موردی مانند ماسک و رنگ آن هیچ اتفاق نظری وجود ندارد. زمانی می گویند ماسک ضروری است و همه باید استفاده کننند و زمانی می گویند چون شب یلداست، نیازی به استفاده از ماسک نیست یا در شبکه ای مهمان ها بدون فاصله و ماسک نشسته اند. فارغ از اظهارنظرهای شخصی کارشناسان متخصص این حوزه باید به این موضوعات بپردازند.
وی افزود: در مدت شیوع کرونا یکی از بهترین شیوه هایی که تمام شبکه ها و رسانه های دنیا از آن استفاده می کردند، ارتباط آنلاین بود. در این مفهوم که دو مهمان و کارشناس را از طریق اسکایپ و کانال های ارتباطی به این شکل روی خط می آوردند؛ اما در مدت دو و سه سالی که این برنامه را داریم موفق نشده ایم یک ارتباط آنلاین به این شکل داشته باشیم زیرا زیرساخت ها و شرایط آن در استودیوهای ما اصلا فراهم نیست. این شیوه هم به لحاظ پخش پیچیدگی های زیادی دارد و هم به لحاظ امکانات فنی. در نتیجه حتی اگر بخواهیم با کسی با اسکایپ ارتباط برقرار کنیم ضبط می کنیم و بعد روی آنتن پخش می کنیم و این ظرفیت خوبی بود که نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم.
تلویزیون در ایام کرونا کار سختی کرد
مهدی فرجی تهیه کننده سریال نون خ ۳ در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح مشکلات، چالش‌ها و شرایط خاصی که در روزهای کرونا به تولید این سریال مشغول بوده‌اند، بیان کرد: کرونا یک بیماری فراگیر جهانی است؛ ما هم از کشورهای دیگر جدا نیستیم. اما زندگی ادامه دارد و کشور نمی تواند متوقف شود.
فیلمسازی و سریال سازی و پیش بینی سریال هایی برای ایام خاص، کاری است که تلویزیون ماموریت خود می داند و این روند تولید برنامه نباید تعطیل شود درست مانند حوزه بهداشت و سلامت کشور که متوقف نشده و مانند بسیاری حوزه های دیگر سریال سازان هم باید کارشان را انجام بدهند و لحظات مفرح و سرگرم کننده و در عین حال با محتوا و پیامی را برای مخاطب داشته باشد.
فرجی ادامه داد: تلویزیون در ایام کرونا کار سختی کرد و در شرایطی که نگرانی های زیادی وجود داشت که رعایت نکردن شیوه‌نامه‌ها خدایی نکرده آسیب هایی جدی به هنرمندان بزند، فعالیت را متوقف نکرده و تلاش کرد بتواند عملا برنامه سازی را نه فقط در حوزه سریال سازی جلو ببرد. همچنان که می بینید شبانه روز برنامه های مختفی روی آنتن دارد که در همین شرایط کرونایی تولید می شود.
تهیه کننده سریال نون خ ۳ در تاکید بر مشکلات برنامه سازی در روزهای کرونا، خاطرنشان کرد: این شرایط بسیار سخت است؛ این که حدود ۱۰۰ نفر در یک پروژه حاضر و دور هم جمع می شوند، در عین حال که خطر دارد کار را هم سخت می کند، چون باید ماسک بزنید و زدن ماسک تنفس را سخت تر و خستگی را بیشتر می کند و برای افراد کسالت می آورد.
اما تلویزیون در حال انجام این کار است و فیلمسازان و برنامه سازان و هنرمندان ما از جانشان گذشته اند و در شرایطی سخت مشغول انجام کار هستند؛ بسیاری از این افراد همانند رزمندگان خط مقدم هستند و کمتر از آنان نیستند.
فرجی تاکید کرد: بسیاری ترجیح دادند در این ایام به گوشه ای بروند و استراحت کنند، دور باشند و کار نکنند و خودشان را در معرض خطر قرار ندهند اما هنرمندان برعکس قدمی عقب ننشستند، در صحنه حضور پیدا کردند و سختی ها را به جان خریدند برای این که دل مردم را شاد کنند و لبخند بر لب آنها بیاورند و آنها را سرگرم کنند و برنامه های خاصی برای مردم داشته باشند.