۱- قانون جدید کی اصلاح شد و اصلاحات آن کی اجرایی شد؟
قانون «بیمه اجباری خسارت وارده شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه»، ۲۰ اردیبهشت سال ۹۵ در مجلس تصویب و منجر به اصلاحات جدی در قانون بیمه شخص ثالث شد. با این حال از آنجا که اجرای برخی بخشهای این قانون، نیازمند آیین‌نامه اجرایی بود، اجرای آن بخشها تا زمان تصویب آیین‌نامه به تاخیر افتاد.
این قانون پس از تصویب آیین‌نامه آن در هیات دولت در اواخر دی ماه ۱۳۹۷، برای اجرا به شرکت‌های بیمه ابلاغ شده و اجرای آن همواره مورد تاکید بیمه مرکزی بوده است. در ادامه با فراهم شدن زیرساخت کنترل سیستمی، اجرای آن طی بخشنامه تاکیدی بیمه مرکزی، در دی ماه ۹۹ به شرکت‌های بیمه ابلاغ و کل بخشهای قانون جدید از سوی شرکت‌های بیمه از اسفند ۹۹ اجرا شده است.
۲- تخفیف بیمه به خودرو منتقل می‌شود یا صاحب آن؟
محور مهم تغییر قانون، راننده محور شدن بیمه به جای خودرومحوری است. طبق این قانون، امکان انتقال تخفیف در زمان فروش خودرو وجود ندارد. از این رو دیگر داشتن تخفیف بیمه شخص ثالث در زمان فروش خودرو امتیاز نیست و هیچ تخفیفی به خریدار منتقل نمی‌شود. در عوض فروشنده خودرو می‌تواند تخفیف بیمه شخص ثالث را به خودروی دیگر خود انتقال دهد یا آن را تا زمان خرید خودرو برای خود حفظ کند.
به گفته مدیر کل نظارت بر بیمه‌های غیر زندگی بیمه مرکزی، انتقال تخفیفات عدم خسارت توسط دارنده خودرو بر خلاف قانون سابق به مالک جدید منتقل نمی‌شود و دارنده خودرو می‌تواند این تخفیفات را به وسیله جدید خود یا یکی از بستگان درجه یک شامل همسر، والدین و فرزندان منتقل کند. حتی در صورتی که راننده بیمه گذار فوت کند، تخفیفات عدم خسارتش، قابل انتقال به وراث قانونی او خواهد بود .
امکان انتقال تخفیف بین دو خودرو که به نام یک فرد هستند هم وجود دارد، اما برای این انتقال باید پلاک و سند و بیمه‌نامه دو خودرو، همه به نام یک فرد باشند. همچنین در زمان انتقال تخفیف به خودروی خود فرد یا خانواده درجه یک، کاربری دو خودرو باید یکسان باشد، مثلا امکان انتقال تخفیف خودروی سواری به خودرو با کاربری تاکسی وجود ندارد.
۳- قانون جدید به نفع کیست؟
عباس خسروجردی، مدیر کل نظارت بر بیمه‌های غیر زندگی بیمه مرکزی با بیان این که تخفیفات عدم خسارت، بیانگر سابقه و ریسک رانندگی هر شخص است، می‌گوید: لذا منطقا نباید تخفیف عدم خسارت یک فرد کم ریسک به شخص پرریسک منتقل شود. بنابراین قانون جدید که به مالک اجازه می‌دهد تخفیفات خود را برای مدت نامحدود ذخیره کند، باعث خواهد شد حق بیمه هر مالک خودرو بر اساس سابقه بیمه ای و تخفیفات عدم خسارت خود او محاسبه و دریافت شود. این امر باعث کنترل بهتر ریسک رانندگان است و در نتیجه می تواند حتی باعث کاهش حق بیمه گردد. از این رو در صورت اطلاع مردم از این مزایا با استقبال دارندگان خودروها بویژه افراد کم ریسک مواجه خواهد شد.
۴- چه کسانی با قانون جدید متضرر می‌شوند؟
یکی از گروه‌هایی که با قانون جدید متضرر می‌شوند، رانندگانی هستند که خودرویی را از فرد آشنا خریده و بعد از چند سال اقدام به تعویض پلاک کرده اند. چرا که با تعویض پلاک، تخفیفات بیمه خودرو آنها صفر می‌شود. طبعا گروه دیگری که از این قانون متضرر می‌شوند، رانندگان پرریسک هستند که حتی با تغییر خودرو، محرومیتشان از تخفیفات ادامه خواهد یافت.
۵- تخفیف پلکانی
یکی از اعتراضات رانندگان به قانون قبلی این بود که با یک خسارت تمام تخفیفاتشان را از دست می‌دادند، ایرادی که در قانون جدید رفع شده و تخفیفات به صورت پلکانی و در چند مرحله کسر می‌شود . طبق این قانون میزان تخفیف عدم خسارت به ازای هر سال ۵ درصد تعیین شده است و حداکثر تا ۷۰ درصد (برای سال چهاردهم) افزایش پیدا خواهد کرد و پس از ۱۴ سال تخفیف عدم خسارت معادل ۷۰ درصد ثابت باقی خواهد ماند.
۶- پرداخت دیه به راننده مقصر
یکی دیگر از مزایای تغییرات قانون بیمه شخص ثالث این است که اگر راننده مقصر در یک حادثه رانندگی دچار آسیب بدنی شود، می‌تواند از بیمه شخص ثالث خود غرامت دریافت کند. دریافت غرامت از محل بیمه شخص ثالث برای راننده، به اندازه دیه در ماه‌های غیر حرام است و بنابراین با صدور بیمه شخص ثالث، راننده مقصر نیز تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد.
۷- اگر هنگام تصادف راننده مالک خودرو نباشد، بیمه خسارت می‌دهد؟
زمانی که بیمه براساس خودرو بود، هر فردی با خودرویی دچار تصادف و خسارت می‌شد، طبعا از بیمه خودرو استفاده می‌کرد. اما حالا که بیمه راننده محور شده، این نگرانی ایجاد شده که اگر راننده فردی غیر از مالک خودرو باشد و دچار حادثه شود، آیا بیمه به او خسارت می‌دهد؟
طبق این قانون خسارت در صورتی که فردی با گواهینامه معتبر رانندگی پشت فرمان باشد – فارغ از اینکه مالک باشد یا خیر- از سوی شرکت بیمه پرداخت می‌شود زیرا این خودرو است که بیمه شده است. اما در مورد سابقه بیمه و تخفیف آن، با وقوع تصادف اگر مالک، راننده باشد، سابقه تخفیف بیمه وی و در صورتی که فرد دیگری رانندگی کند، سابقه بیمه هر دو پاک می‌شود.
همچنین از آنجا که ممکن است بیش از یک نفر به صورت مداوم از یک خودرو استفاده کنند، امکان ثبت گواهینامه برای چند نفر در یک پلاک برای سابقه بیمه امکان پذیر شده است. اگر خودرو تصادفی نداشته باشد برای تمام این افراد سابقه تخفیف لحاظ خواهد شد و در صورتی که تصادفی رخ دهد و مدارک شناسایی راننده ثبت شده باشد، تنها سابقه تخفیف بیمه آن فرد صفر می‌شود.
بیمه مرکزی در بخشنامه ۱۵ بهمن ماه ۹۹، تاکید کرده است که عدم‌انطباق مشخصات راننده و بیمه‌گذار مانع دریافت خسارت بیمه شخص‌ثالث نمی‌شود. بر اساس این بخشنامه، در مورد وسایل نقلیه زمینی دارای پلاک ملی، شرکت بیمه در زمان صدور بیمه‌نامه باید اطلاعات گواهینامه راننده/ رانندگان وسیله نقلیه مورد بیمه (حداقل یک راننده) را از بیمه‌گذار اخذ و از طریق سامانه سنهاب به بیمه مرکزی ارسال کند. راننده وسیله نقلیه می‌تواند فردی غیر از بیمه‌گذار یا مالک وسیله‌نقلیه باشد و عدم‌انطباق مشخصات راننده و بیمه‌گذار به‌هیچ‌عنوان مانع صدور بیمه‌نامه نخواهد بود.
همچنین بیمه مرکزی تاکید کرده است: اطلاعات رانندگان وسایل نقلیه که به‌ترتیب مذکور گردآوری می‌شود، فقط برای مطالعات و محاسبات آماری بیمه مرکزی در زمینه صدور بیمه‌نامه شخص ثالث بر اساس ویژگی‌های «راننده» مورداستفاده قرار خواهد گرفت و بنابراین تاکید می‌شود عدم‌انطباق مشخصات راننده در زمان خسارت با اطلاعات راننده در زمان صدور بیمه‌نامه به‌هیچ‌وجه باعث عدم‌پرداخت خسارت نمی‌شود و خسارت زیان‌دیده مطابق مقررات قانونی و کمافی‌السابق رسیدگی و پرداخت خواهد شد.
قانون خوب و ضعف پیوست رسانه‌ای
به نظر می‌رسد با وجود آن که قانون جدید اصلاحات خوبی داشته، فقدان پیوست رسانه ای و اطلاع رسانی کافی، در کنار پیچیدگی‌های موضوع، موجب ایجاد ابهام و نگرانی در میان مردم شده است، مشکلی که شرکت‌های بیمه و بیمه مرکزی باید به کمک رسانه‌ها در رفع آن بکوشند.