به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، گردشگری در ایران در چهل سال گذشته بسیار متحول شده است، تغییر رویکرد در سطوح بالای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری کشور، گردشگری را از یک برنامه سفر و تفریح انفرادی یا خانوادگی، به یکی از محورهای توسعه پایدار، به یک زنجیره کسب‌وکار و صنعتی اشتغال‌زا و درآمدزا تبدیل کرده است.
نه تنها انگیزه و اراده گردشگری، بلکه مفاهیم آن و حتی ساختار صنعت گردشگری از خود گردشگر و موسسات خدمات سفر، تا سیستم حمل‌ونقل تا صنعت هتلداری و رستوران‌ها و مراکز اقامتی تابع تغییرات فرهنگی، اجتماعی اقتصادی است؛ اما سوال اینجاست که قانون‌گذاران، تصمیم‌گیران و مجریان صنعت گردشگری هم با همین شتاب تحولات و بر اساس چه رویکردهایی قوانین موجود را وضع، بازبینی و اصلاح می‌کنند؟
رویکردها و سیاست‌های متضاد و متعارض به گردشگری، بی‌توجهی به توسعه زیرساخت‌ها با محوریت و اولویت گردشگری، ضعف در تبلیغات و بازاریابی و معرفی مقاصد گردشگری، روندها و فرایندهای سخت‌گیرانه در صدور مجوزها و موافقت‌های اصولی، در چهار دهه گذشته هر کدام سهمی به سزایی در ایجاد موانع توسعه این صنعت داشته‌اند.
گردشگری اگر چه در حوزه صنایع خدماتی گروه‌بندی می‌شود، اما به دلیل نقش مهمی که در تولید ناخالص ملی و درآمدزایی و تولید اشتغال دارد، اکنون که سال «تولید، مانع‌زدایی‌ها و پشتیبانی‌ها» نام‌گذاری شده، ضرورت دارد در گام اول موانع پیش روی فعالان و سرمایه‌گذاران این حوزه شناسایی تا در گام‌های بعدی این موانع اصلاح و یا حذف شوند.
قوانین سخت‌گیرانه مانع سرمایه‌گذاری در هتلداری
آی‌تک نصیریان در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره مانع‌زدایی و پشتیبانی از توسعه صنعت گردشگری اظهار داشت: اولین مانع برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که می‌خواهد سرمایه هنگفت چندصد میلیاری خود را وارد صنعت هتلداری کند، نگرانی از آینده صنعت گردشگری و بازگشت سرمایه است؛ وقتی تحریم و نوسان بازار ارز در ساخت و تجهیز هتل و پس از آن بر ورود گردشگر تاثیر مستقیم دارد و سرمایه گذار از بازگشت سود سرمایه اطمینان و امنیت خاطر ندارد، ریسک سرمایه‌گذاری در این صنعت به شدت افزایش می‌یابد.
مدرس گردشگری و هتلداری بیان کرد: از طرفی قوانین سخت‌گیرانه و دست‌و پاگیر که گاهی به راحتی وضع، اما به سختی اصلاح می‌شود و بر عکس قوانین خوبی که سلیقه‌ای برداشته و یک شبه لغو می‌شود، سرمایه‌گذار علاقه‌مند به صنعت هتلداری را در همان گام اول مایوس می‌کند.
نصیریان نبود نیروی کار ماهر و متخصص و عدم اعتقاد به سرمایه‌گذاری آموزشی در برخی سرمایه‌گذاران این حوزه را هم یکی از حلقه‌های مانع‌زا در روند توسعه صنعت گردشگری بر شمرد و بیان کرد: روند صدور مجوز و موافقت اصولی برای سرمایه‌گذار آسان‌ترین مرحله است، البته این فرایند هم مشکلات خاص خود را دارد، اما به عنوان مانع نمی‌توان از آن نام برد. معمولا همه از مقامات محلی تا مردم یک منطقه، از ورود سرمایه کلان چندصد میلیاردی استقبال می‌کنند راه را هم باز می کنند، اما پشتیبانی و حمایت‌های بعد از سرمایه‌گذاری مهم است.
آموزش عملی مهارت هتلداری با آموزش مجازی همخوانی ندارد
نصیریان بیان کرد: گردشگری دارای حلقه‌های به هم پیوسته است و هر اقدامی از تصویب قوانین، تغییرات در روابط خارجی دولت‌ها، فضای داخلی و نیروی کار متخصص و ماهر مانند دومینو بر رونق و رکود و توسعه این صنعت تاثیر مستقیم دارد. شاید بتوان گفت با شرایط کنونی اقتصاد و توامان شدن شیوع ویروس کرونا صنعت گردشگری و هتلداری ضربات و خسارات بیشتری را متحمل شده است.
مدیر گروه هتلداری و گردشگری دانشگاه علمی کاربردی کیش گفت: ضعف در سطح دانش و تخصص مدیران و فعالان گردشگری یکی از موانع و مشکلات توسعه این صنعت است. هتلداری در ایران به عنوان یک رشته دانشگاهی در دهه ۷۰ خورشیدی با پالایش و گزینش سخت‌گیرانه، دانشجو جذب می‌کرد و فارغ‌التحصیل متخصص وارد بازار کار می‌کرد، اما در سال‌های اخیر محیط آموزشی در صنعت گردشگری ضعیف‌تر شده است، اکنون به راحتی، بدون کنکور و حتی بدون توجه به تجربه و تحصیلات مرتبط و غیرمرتبط، افراد متقاضی را به صورت سطحی آموزش می‌دهد که نتایج منفی آن پس از سال‌ها در صنعت بروز خواهد کرد.
وی با اشاره به شیوه آموزش مجازی در دوران کرونا، اظهار داشت: رشته‌های هتلداری و گردشگری بیشتر آموزش عملی و مهارتی هستند و با ساختار صرفا مجازی همخوانی زیادی ندارد، همین امر باعث افت دانش دانشجویان و کاهش علاقه‌مندی آنها شده که این امر خود دغدغه و نگرانی اهالی این صنعت را از ضعف مهارتی نسل دانش‌آموختگان این حوزه در آینده به همراه داشته است.
گردشگری صنعت چتری است
نصیریان با بیان اینکه ایران جز ۱۰ کشور اول جهان از نظر جاذبه های گردشگری است، افزود: با توجه وسعت سرزمینی، ایران از نظر مساحت هفدهمین کشور جهان است و بر اساس محاسبات تقریبا در هر ۱.۲ کیلومترمربع از خاک ایران یک جاذبه گردشگری وجود دارد که هر کدام نیازمند زیرساخت های مناسب و متناسب هستند.
مدرس گردشگری و هتلداری، صنعت گردشگری را به یک چتر تشبیه کرد و گفت: هر دو عنصر میله و پارچه نقش مهمی در ماهیت و عملکرد یک چتر دارند؛ هتلداری، اقامت و پذیرایی، حمل‌ونقل، قوانین ورود و خروج گردشگر، سیاست‌های دولتی، جاذبه‌های گردشگری، دفاتر و موسسات خدماتی میله‌های ساختاری این چتر هستند، اگر هر یک از این میله‌ها بشکنند و یا باز نشود، ساختار و پارچه ضد آب چتر استوار نخواهند بود، و اگر پارچه هم سوراخ شود، چتر دیگر خاصیت محافظت از باران را ندارد. بهمین دلیل گردشگری صنعت چتری است.
نصیریان تاکید کرد: ایران برای عرضه اندام در صنعت گردشگری جهان حرفهای زیادی برای گفتن دارد، اما موانع و مشکلات زیرساختی بسیاری پیش روی فعالان گردشگری است. در صنعت گردشگری هیچکدام از ارکان، از صنعت هتلداری و سیستم حمل‌ونقل گرفته تا قوانین و ضوابط و موانع آن را نمی‌توان از یکدیگر جدا کرد و مزیت‌ها و فرصت‌ها، چالش‌ها و مسائل آنرا نمی‌توان جداگانه مورد تحلیل و بررسی قرار داد.
نبود زیرساخت مورد نیاز و قوانین زائد، مانع اصلی توسعه صنعت هتلداری است
نصیریان گفت: خراسان رضوی و تهران به عنوان دو استان مهم کشور همواره برای کسب رتبه اول صنعت هتلداری رقابت می‌کنند، اما در جزیره کیش فقط با ۹۲ کیلومتر مربع وسعت، تقریبا ۸۰ هتل فعال وجود دارد که بیش از ۱۰ هتل آن ۵ ستاره است و اکنون کیش از نظر تعدادی و فیزیکی صنعت هتلداری در جایگاه خوبی قرار دارد و رتبه سوم بیشترین تعداد هتل در کشور را دارا است.
مدیر گروه هتلداری و گردشگری دانشگاه علمی کاربردی جزیره کیش با بیان اینکه در ایران هتل‌ها برای ۵ ستاره بودن موانع بسیاری دارند، افزود: نبود زیرساخت های مورد نیاز و البته وجود قوانین دست‌وپاگیر و زائد، موانع اصلی توسعه صنعت هتلداری در ایران است.
وی با اشاره به شرایط دشوار صنعت گردشگری در کشور بیان کرد: با شیوع کرونا بسیاری از فعالان این حوزه ورشکسته شدند، و در حال حاضر صنعت گردشگری در حال فلج شدن است. شواهد نشان می دهد در مشهد ۸۰درصد هتل‌ها تعطیل و نیروهای خود را تعدیل کردند و ۲۰ درصد باقیمانده هم با ظرفیت اشغال ۱۰ تا ۱۵ درصد خود را با سختی به فعالیت خود ادامه می دهند.
تحریم‌ها تاثیر زیادی در صنعت هتلداری کیش گذاشت
نصیریان بیان کرد: البته در جزیره کیش کرونا تاثیر فاجعه باری بر صنعت هتل داری نگذاشته است، به جز چند ماه اول شیوع کرونا هیچ هتلی تعطیل نشد و تقریبا هیچ هتلی هم تعدیل نیروی آنچنانی نداشت، اما تحریم ها تاثیر بسیار زیادی در صنعت هتل داری در کیش برجای گذاشت.
وی گفت: تحریم‌ها مانع از واردات و تامین اجناس لازم برای تاسیس و تجهیز هتل ایجاد کرد. پیش از تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری خوبی از سوی بخش خصوصی در کیش انجام شد.بهترین تجهیزات هتلی از برندهای معتبر جهان برای صنعت هتل وارد جزیره شد و با رقابتی که میان هتل‌ها شکل گرفت، جایگاه هتل‌های کیش ارتقا پیدا کرد.
تغییر و تحولات در روابط سیاسی و خارجی تاثیر مستقیم و زیادی روی صنعت گردشگری می گذارد، این تغییرات در سال های اخیر در حوزه خلیج فارس کاملا محسوس است؛ با اینکه ورود به منطقه آزاد کیش نیاز به ویزا ندارد، اما همین مسائل باعث کاهش شدید سفر و گردشگر و درآمد ارزی هتل داران کیش شد.
مدرس هتل داری و گردشگری ادامه داد: مهاجران مقیم دوبی که عموما از جنوب‌شرق آسیا هستند، برای Change Visa و تمدید ویزای کار خود مجبور بودند برای ۷۲ ساعت به کیش سفر کنند و اقامت داشته باشند که بازار پر در آمد ارزی برای هتل‌های کیش بود. با بروز برخی تنش های سیاسی این سفرها کاملا متوقف شد و مسئولان امارات این خدمات را برای مهاجران، در فرودگاه خودشان و با قیمت پایین‌تر فراهم کردند.
وی بر ضرورت تطبیق برنامه سفر با مقصد گردشگری بیان کرد: جزیره کیش همواره مقصد گردشگری لوکس بوده و از ابتدا هم زیربنا و زیرساخت های جزیره هم بر همین اساس طراحی شده است، برنامه سفر ارزان به کیش کاملا در تضاد با سیاست پایه‌ای جزیره کیش است.
با اجرای برنامه سفر ارزان، شاید سفر کردن به کیش برای گردشگر آسان‌تر شد، اما بازارهای خرید، رستوران‌ها، مراکز تفریحی و فروشگاه های منطقه و جزیره کاملا ضرر کردند، زیرا گردشگر فقط همان یک یا دو میلیون تومان پول را برای تور کیش داده بود و پول دیگری برای خرید کالا و تفریح نداشت؛ بازاری‌ها هم مجبور شدند کالای برند معتبر عرضه نکند و اجناس درجه دوم و سوم را وارد کند تا بتوانند به مسافران چنین تورهایی بفروشند.
هتل داری و هتل سازی در پساکرونا/ امنیت بهداشتی در ذات هتلداری است
نصیریان درباره وضعیت هتلداری و هتل‌سازی در پساکرونا گفت: در حالی صنعت گردشگری بیشترین خسارت مالی را از کرونا متحمل شد، بر اساس گزارش رییس جامعه هتلداران کشورناشی «کمترین آسیب انسانی از کرونا در کشور در بخش هتلداری بوده است» به این دلیل که قبل ۲۰۱۹ و پیش از کرونا، از همان ابتدای جهانی شدن گردشگری و هتلداری، تامین امنیت بهداشتی، تفکر اصولی و ذاتی صنعت هتلداری است.
مدرس هتلداری و گردشگری مراقبت بهداشتی از میهمان را یکی از ویژگی‌های بنیادین هتل‌ها بر شمرد و گفت: مدیریت هتلداری در پساکرونا دچار تغییر و تحول زیادی نخواهد شد، در تمام هتل‌های جهان پیش از کرونا اتاق‌ها، وسایل و تجهیزات با ورود و خروج گردشگر با مواد خاص بهداشتی ضدعفونی میشد، اکنون الکل جایگزین آن مواد شده است.
وی تصریح کرد: کارشناسان و متخصصان بهداشت تمام اجزا و بخش‌های هتل‌ها از سردخانه مواد غذایی، آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی را به صورت دوره‌ای و سرزده و منظم بازرسی می‌کنند، این اقدامات پیش از کرونا و به عنوان دستورالعمل‌های اصلی هتلداری با دقت و وسواس اجرا میشد و در پسا کرونا و پایان شیوع بیماری هم ادامه خواهد داشت.
شناسایی ایده های برتر استارتاپی هتلداری
نصیریان با تاکید بر ضرورت نوآوری و استفاده از فناوری‌های نوین در بخش گردشگری و هتلداری بیان کرد: در همین چارچوب به همت مرکز نوآری هتلداری و دانشگاه علمی و کاربردی کیش، برای نخستین بار در ایران یک رویداد ایده‌پردازی در قالب استارتاپ در صنعت هتلداری و مهمان‌نوازی را طراحی کردیم که از ابتدای اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ آغاز شده است.
مدیر گروه هتلداری و گردشگری دانشگاه علمی کاربردی کیش اظهار داشت: خدمات، مدیریت هوشمند، تجهیزات و تفریحات و سرگرمی محورهای این رویداد است، برای افراد علاقه مند طی سه روز کارگاه آموزشی ایده و ایده‌پردازی در صنعت هتلداری برگزار و یک هفته هم فرصت مطالعاتی داده می‌شود تا ایده خلاق و نوآورانه خود را طراحی و به دبیرخانه این رویداد ارسال کنند.
وی هوشمندسازی هتل را به عنوان یکی از رویکردهای نوین صنعت هتلداری و از محورهای اصلی رویداد استارتاپی در کیش عنوان کرد و گفت: ایده‌های دریافتی توسط متخصصان حرفهای هتلداری داوری و ایده‌های برتر در پایان اردیبهشت انتخاب و به سرمایه‌گذاران این حوزه معرفی می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند برای اطلاعات بیشتر به حساب اینستاگرامی مرکز نوآوری هتلداری مراجعه کنند.