به گزارش ایرنا، تحلیل رفتار انتخاباتی یکی از کار ویژه‌های اساسی جامعه‌شناسی انتخابات است این رفتار به عنوان یک واکنش سیاسی بیانگر درجه‌ای از مشارکت سیاسی مردم در نظام اجتماعی است.
کارشناسان جامعه شناسی معتقدند که به طور کلی عوامل بسیاری بر رفتار انتخاباتی تاثیرگذار است ولی در این میان نقش برخی عوامل کمتر و برخی دیگر از ارزش تاثیرگذاری بیشتری برخوردار است تاثیرگذاری این عوامل امری ثابت نیست بلکه متغیر بوده و در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون نتایج متفاوتی را در پی دارد.
در صحبت با چندی از کارشناسان جامعه‌شناسی مهمترین عوامل موثر بر رفتار انتخاباتی را جویا شده و سپس در گفت‌وگو با تعدادی از دانشجویان در یک میزگرد تخصصی عوامل موثر بر رفتار انتخابات جامعه سیستان و بلوچستان را بررسی کردیم.
معیارهای یک رفتار انتخاباتی
هانیه سلطانی کارشناس جامعه شناسی معتقد است : آنچه بدیهی به نظر می‌رسد این است که علل و عوامل متعددی در مشارکت سیاسی به طور عام و مشارکت انتخاباتی به طور خاص تاثیرگذار است و هیچ نظریه ای به تنهایی نمی تواند عوامل موثر بر رفتار انتخاباتی را توضیح دهد زیرا تعیین دقیق وبر شمردن عوامل موثر بر یک رفتار انتخاباتی امری ظریف و پیچیده است.
او ادامه می‌دهد که عوامل موثر بر رفتار انتخاباتی را به لحاظ تحلیلی به ایدئولوژی، هویت حزبی، مسائل سیاسی و اقتصادی می‌توان مرتبط دانست.
سجاد کریمی دیگر جامعه شناسی که با او گفت‌وگو شد معتقد است: بیشترین رفتار انتخاباتی مبتنی بر دلبستگی مردم به احزاب است.
وی افزود: افراد احساس نزدیکی وتعلق با احزاب می‌کنند و به آن کاندیدا و نامزدی رای می دهند که حزب معرفی می‌کند.
فریده سهروردی کارشناس علوم سیاسی نیز گفت که مهمترین عامل موثر بر رفتار انتخاباتی مردم معیارها و ارزش‌ها دینی و فرهنگی آن جامعه است.
شیوا رمضان کارشناس علوم‌ارتباطات نیز بر وجه دیگری از رفتار انتخاباتی تاکید داشت و گفت که رسانه‌های ارتباط جمعی و در عصر حاضر فضای مجازی به دلیل تنیده شدن با ابعاد مختلف جزو زندگی تاثیرگذارترین عوامل بر رفتار انتخاباتی هستند.
نسرین شهرکی دانشجوی علوم سیاسی در رابطه با رفتار انتخاباتی و عوامل موثر بر آن می‌گوید: به نظر من مهمترین عامل اثرگذار بر رفتار انتخاباتی در ایران بویژه سیستان و بلوچستان ارزش‌های دینی است چون جامعه ما با باورهای عمیقی رشد پیدا کرده و طبق این گزاره که تعیین سرنوشت و مشارکت فعالان در انتخاب کارگزاران اصلح تر از وظایف دینی‌مان محسوب می‌شود تصمیم‌گیری می‌کنیم.
او ادامه داد: برخی جوامع در جهان امروز به شدت دینی و مذهبی هستند؛ بنابراین، نمیتوان از نقش و اهمیت دین در تحلیل مسائل جهان که سیاست هم بخشی از آن است غفلت کرد.
این دانشجوی علوم سیاسی افزود: تعلیمات و آموزه‌های دینی درباره اخلاقیات و کنش‌های اجتماعی پسندیده، اغلب رفتارهای سیاسی افراد و هنجارهای گروهی را هدایت می‌کند و به عبارت دیگر، افراد را نسبت به یک سری ترجیحات سیاسی و حزبی مشخص که پایه مذهبی دارند جامعه پذیر می‌کند .
مهدیه شاهرخی دانشجوی جامعه‌شناسی نیز معتقد است که عوامل اقتصادی مهمترین عوامل تاثیرگذار بر رفتار انتخاباتی هستند به این حالت که افراد با توجه به سطح نیازها و رفاه اجتماعی و انتظار برآورده شدن آنها به گروه‌های هدف رای می‌دهند.
او تاکید کرد که اقتصاد، ملموسترین موضوع برای تمامی انسان‌ها است و در انتخابات می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای را ایفا کند.
فرهاد هاشمی یکی از دانشجویان بومی گفت: در برخی مناطق چون سیستان و بلوچستان رفتار و گرایش های انتخاباتی بعضا یا مذهبی یا قومی و کمتر سیاسی است.
وی افزود: در این قبیل استانها که فرهنگ قومی، قبیله ای و مذهبی بیشتر از رفتارهای سیاسی رواج دارد معمولا در انتخابات مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا نقش مهم را علما، بزرگان و ریش سفیدان و سران طوایف و اندکی نخبگان علمی و سیاسی بر عهده دارند و این مساله گرچه مضراتی دارد اما مزایای آن بویژه در جلب و جذب مشارکت حداکثری مردم تاکنون بیشتر بوده است.
دانشجویی دیگری که خود را فرزانه شه‌بخش معرفی کرد گفت: رفتار اجتماعی مردم این استان در رفتار انتخاباتی آنان بسیار تاثیرگذار است بگونه ای که وقتی بزرگان و نخبگان و علما افرادی را به عنوان نامزد اصلح تر معرفی می کنند بیشتر مردم با تاسی از آنان به نامزد یا نامزدهای موردنظرشان رای می دهند.
وی افزود: به عنوان مثال در انتخابات شوراهای اسلامی یا مجلس شورای اسلامی لیستی از نامزدهای مورد تایید نخبگان و بزرگان و علما از سوی یکی از مراکز مذهبی ما صادر می شود و بیشتر مردم به همان لیست رای می دهند.
این دانشجوی زاهدانی بیان کرد: در سایر استانها احزاب سیاسی نقش مهم و تاثیر گذاری در انتخابات دارند اما در این استان علما، سران طوایف و رسانه ها نقش احزاب را ایفا می کنند و خلاء نبود یا کمبود فعالیت احزاب را پر می کنند.
حسین موسوی که خود را کارشناسی سیاسی معرفی کرد نیز گفت: در طول سالهای گذشته مهمترین نقش را علما و سران طوایف در انتخاب نامزدهای انتخاباتی داشته اند اما چندی سالیست که احزاب نیز در این استان پا به عرصه سیاسی استان گذاشته و رفته رفته در حال نقش آفرینی هستند، هر چند که هنوز جایگاه لازم را در میان قشرهای مختلف مردم ندارند.
وی که به گفته خودش از 15 سال قبل در این استان ساکن شده است، افزود: به عنوان فردی که اصالتا غیربومی هستم در این سالها بخوبی مشاهده کردم که نقش علما، ریش سفیدان و سران طوایف در جلب مشارکتهای مردمی خیلی مهم و تاثیرگذار است، هر چند که گرایش های قومی و مذهبی در آن دخیل بوده اما در جذب و جلب مشارکتهای مردمی نقش آفرین هستند که امیدواریم بزرگان، نخبگان و علما با پرهیز از گرایش های قومی و مذهبی افرادی را به مردم معرفی کنند که متخصص، متعهد و توانمند به معنای واقعی باشند، اینکه صرفا به مدرک، قوم و مذهب افراد اکتفا شود نتیجه آن عقب ماندگی استان خواهد بود.
روند رفتار انتخاباتی
روند رفتار انتخاباتی در کشورمان قبل از انقلاب همواره با مسیری دشوار و ناهموار روبه‌رو بوده و فراز و نشیب‌های گوناگونی را پشت سر گذاشت کشوری که به اصطلاح از پیشگامان مشروطه‌خواهی در منطقه بود به انتخابات‌های محدود به افراد خاص و رای دهندگان محدود آن هم در سطح شورای ملی منتهی می‌شد.
بعد از پیروزی انقلاب و با شکل‌گیری گفتمان سیاسی مشارکت همه مردم در سرنوشت و برابریشان با هم در تعیین گردانندگان جامعه انتخابات را در سطوح گوناگون به جامعه ما وارد کرد انتخاباتی که در طول عمر چهار دهه انقلاب با بافت زندگی مردم تنیده شد و فرهنگ سیاسیشان را تشکیل داد.
براساس گفته‌های کارشناسان و دانشجویان یادشده؛ رفتار انتخاباتی از معیارهای اقتصادی، دینی، رسانه‌ای و ... تاثیر می‌گیرد با وجود همه اینها مردم ایران و به ویژه مردم جنوبشرق و خطه سیستان و بلوچستان در طول چهار دهه انقلاب نشان دادند که انتخابات پاشنه آشیل زندگی اجتماعی و سیاسیشان است و در هر شرایطی و با هر تفکری این خط محوری همواره پا برجا بوده و در انتخابات مشارکت حداکثری داشته و عوامل گوناگون نمی‌توانند مانع از این مشارکت حداکثری شود.