۱۶ اردیبهشت بر اساس اسناد تاریخی، سالروز بسته شدن زیج ایلخانی و تاریخ برپایی رصدخانه مراغه به شمار می‌رود که در بهمن ۱۳۹۵ به عنوان «روز مراغه» انتخاب، و نخستین برنامه نکوداشت آن طی سال ۱۳۹۶ در سالن «عبدالقادر» مراغه برگزار شد تا مکتب علمی، فرهنگی و هنری این کهن‌شهر بار دیگر در اذهان عمومی جان بگیرد.
مکتب مراغه با توجه به تصریح بزرگان طی قرون پنجم، ششم، هفتم، هشتم و نهم هجری قمری یکی از مکاتب درخشان تاریخ، فرهنگ، هنر، ادب و حکمت ایران بوده است و قابلیت‌هایی که در بخش‌های نگارگری، خوشنویسی، هنرهای دستی، موسیقی، معماری، ادبیات، حکمت، عرفان و آثاری که در موزه تخصصی ایلخانی مراغه وجود دارد، موید قوت این مکتب به شمار می‌رود.
اگرچه نخستین برنامه نکوداشت آن بسیار زرق و برق داشت و طی سال‌های بعد کمی از وسعت آن کاسته شد اما امسال را باید نقطه عطفی برای روز مراغه به شمار آورد زیرا نه تنها همتی از سوی مسئولان شهرستان برای تصویب اساسنامه روز مراغه در شورای فرهنگ عمومی وجود دارد بلکه فعالیت‌های فرهنگی و هنری برای نکوداشت آن با وجود شرایط ناشی از کرونا تعطیل نشده است.
نکوداشت روز مراغه در معابر شهری
کمیسیون نامگذاری شورای پنجم مراغه طی روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت تشکیل جلسه داد و به گفته رئیس این کمیسیون اعضای حاضر در آن جلسه با تغییر نام میدان گاز به «میدان ۱۶ اردیبهشت» موافقت کردند.
یک میدان در شهر مراغه به عنوان «۱۶ اردیبهشت» نامگذاری شد
«ناظم عزیزی» که پیش از این احیای مکتب مراغه را هدف نهایی از معرفی ۱۶ اردیبهشت به عنوان «روز مراغه» عنوان کرده بود، برای دور ششم شورا ثبت نام نکرد اما امیدوار است روز مراغه در دوره بعدی نیز مورد توجه اعضای این نهاد قرار بگیرد.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مراغه نیز از طراحی، چاپ و توزیع هزار برگ پوستر حاوی تصاویری از آثار فاخر خوشنویسی هنرمندان مراغی خبر می‌دهد و می‌گوید: انجمن خوشنویسان و شهرداری نیز در برنامه‌های نکوداشت روز مراغه طی سال جاری مشارکت کردند.
«احمد فیاضی» بیان می‌کند: برگزاری نمایشگاه محیطی از آثار خوشنویسی هنرمندان شهرستان در قالب بنرهای ۱۲ متری که به اشعار عرفانی و مطالبی در مورد مراغه مزین است، از دیگر اقدامات فرهنگی برای نکوداشت روز مراغه در سال جاری به شمار می‌رود.
نکوداشت روز مراغه در فضای مجازی
امسال بیشتر برنامه‌های نکوداشت روز مراغه را می‌توان به دلیل شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا در بستر فضای مجازی دنبال کرد؛ از تولید کلیپ‌های موسیقی تا مستند و نمایشگاه‌های مجازی که حاصل تلاش فعالان فرهنگی و هنری و برخی از مسئولان به شمار می‌رود.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مراغه که وجود هنرمندان برجسته به ویژه در عرصه خوشنویسی را از آثار به یادگارمانده از مکتب فرهنگی و هنری مراغه به شمار می‌آورد، به برگزاری نمایشگاه مجازی خوشنویسی در بستر فضای مجازی اشاره می‌کند و می‌گوید: در نمایشگاه‌های مجازی و محیطی روز مراغه آثاری از اکبر نیکخو، یونس آتشبار، احمد ارجمندی، سعید اصغری، ناصر کنعانی، جعفر زائرین، هادی کفیل افشاری، مهدی نجد، امیرعباس توفیق، علیرضا امین‌مقدم، ناهید بوذری، تکتم وندسفینی و حسین سعادتی به نمایش گذاشته شده است.
«فیاضی» به تولید ۶ قطعه کلیپ مرشدخوانی نیز به مناسبت روز مراغه اشاره دارد و بیان می‌کند که این کلیپ‌ها با همکاری ورزشکاران زورخانه تختی مراغه تولید شد.
حسین مولوی، مدیرعامل انجمن تعلیم و تربیت همیاران آگاه مراغه نیز به تولید ۲ ویدئو کلیپ به مناسب روز مراغه اشاره دارد که یکی از آنها به کودکان دوره ابتدایی اختصاص دارد و با هماهنگی آموزش و پرورش از طریق شبکه شاد در اختیار این دانش‌آموزان قرار می‌گیرد.
وی بیان می کند: برگزاری جشنواره کودک شاد مراغی به صورت مجازی از روز جاری، پذیرش کودکان در باغ بوم‌گردی کودک مراغه به صورت رایگان پس از بهبود نسبی شرایط کرونا، همکاری با انجمن‌های دیگر در اجرای برنامه‌های روز مراغه و تالیف کتاب از دیگر برنامه‌های این انجمن برای نکوداشت روز مراغه به شمار می‌رود.
ضبط کلیپ موسیقی «آه چکدیم، آغلادیم» به یاد «بیوک آقا شکورزاده» از فلکورهای آذربایجان در جوار مقبره اوحدی مراغه
«بهنام خدایاری» از فعالان فرهنگی مراغه به تولید کلیپ موسیقی «آه چکدیم، آغلادیم» به یاد «بیوک آقا شکورزاده» از فلکورهای آذربایجان اشاره دارد و می‌گوید: این کلیپ وئدیو با همکاری انجمن جامعه دوستداران گردشگری میراث فرهنگی و صنایع دستی مراغه، آموزشگاه موسیقی دوگاه و استودیو عکس و فیلم «ایپک» در جوار مقبره اوحدی مراغه و با همکاری صمیمانه اداره میراث فرهنگی ضبط شد.
وی به عنوان تهیه‌کننده این کلیپ بیان می‌کند: روز مراغه یک رویداد ارزشمند برای جامعه فرهنگی شهر مراغه محسوب می‌شود و در چند سال اخیر تک‌تک هنرمندان شهر مراغه برای پاسداشت این روز دست به تولید محتوای زده‌اند.
به گفته وی کارگردانی این اثر را «فرهاد منصوری» بر عهده دارد و «یوسف جباری» به عنوان مسئول فنی، آرش امن‌زاده به عنوان تصویربردار و مهدی نویدجو به عنوان دستیار تصویر در تولید آن نقش ایفا می‌کنند.
وی همچنین به مشارکت اعضای گروه موسیقی دوگاه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: هادی صوانی به عنوان سرپرست گروه و محمد دمقانی به عنوان آوازخوان در تولید این اثر مشارکت دارند.
سینا غمگسار و مجتبی صهبایی نوازندگی تار، جاوید رحمانی نوازندگی کمانچه، فاروق گلباز نوازندگی ناغارا، فرهاد دین‌محمدی نوازندگی سنتور و آرمین صفاتی نوازندگی عود را بر عهده دارند.
به گفته وی پرهام کچچیان با تنبک و حجت صوانی با دایره نیز در تولید این اثر نقش دارند و همخوانی آن را مرتضی اشرفی، سینا غمگسار و نوین فرح‌پور بر عهده گرفته‌اند.
«خدایاری» که ریاست انجمن دوستداران میراث فرهنگی مراغه را نیز بر عهده دارد، اضافه می‌کند: صدابردار، میکس و مسترینگ این اثر بر عهده مرتضی اشرفی و ناظر ضبط نیز هادی صوانی و سینا غمگسار هستند.
تولید سه قسمت از مستند ۹ قسمتی استاد حیدر عباسی
تهیه‌کننده مستند ۹ قسمتی استاد حیدرعباسی(متخلص به باریشماز) نیز می‌گوید: نام قسمت اول «بنده معرفت»، قسمت دوم «آموزگار عشق» و قسمت سوم «نگین عرفان» بوده و تاکنون چنین مستند جامعی که در زمانی اندک بتواند زوایای اندیشه و شخصیت و قلم استاد را به تصویر بکشد، ساخته نشده است.
«سعید شاه‌محمدی» با اشاره به اینکه این مستند به مناسبت نکوداشت روز مراغه در سال ۱۴۰۰ تولید می‌شود، بیان کرد: در واقع هدف این مستند به تصویر کشیدن صحبت‌های افراد و شخصیت‌ها و چهرههایی است که در طول سالیان مدید، محضر استاد را درک یا آثار او را مطالعه کرده‌اند، می‌باشد.
به گفته وی صحبت با نظریه‌پردازان ادبی شهر، اساتید و منتقدان ادبی، هنرمندان اعم از نقاشان، عکاسان و شاعران در خصوص مقام استاد باریشماز از دیگر گوشه‌های این مستند فاخر به شمار می‌رود.
وی اضافه کرد: تدوینگر این مستند «مهسا مشهدیفام و علی رحمتی هستند و سه قسمت آن با استقبال بی‌نظیر در سطح کشور و حتی برخی کشورهای همسایه مواجه شده است.
نماهنگ مراغه قدیم نیز به بیان زیبایی‌های دهه ۵۰ این شهر پرداخته است تا با ایجاد فضای عاطفی نگاهی نو در اندازد؛ فضای سرتاسر صمیمیت و پاکی و صداقت ادوار گذشته که گذر زمان گرد فراموشی بر آن نهاده است.
به گفته «علی مجتهدی» که کارگردان این نماهنگ را بر عهده دارد، تمام تلاش مجموعه سازنده این کلیپ تمرکز بر هویت تاریخی و زیبایی شهرستان است تا پیشتر از پیش آن را احیا کند.
وی اضافه کرد: محمد مشتری به عنوان کارشناس تاریخ، حامد جودی به عنوان نریشن، محمدرضا انوری‌راد به عنوان مشاور هنری، حامد بنایی به عنوان مدیر صحنه و «معراج قره‌خوانی، رویا ساجدی، هانیه نورالهی و سحر خباز به عنوان بازیگر در این نماهنگ ایفای نقش می‌کنند.
وی افزود: طراح لباس آن را «مزون لارا مد» و «پوشاک شرام» و گریم را سمیرا پناهی و ارجوان شکوهیان بر عهده دارند؛ ضمن اینکه «علی مجتهدی» به عنوان تصویربردار، امید یوسفی به عنوان تصویربردار هوایی، و رضا حبابی و مهری یوسفی به عنوان عکاسان آن در تولید این اثر مشارکت دارند.
مجتهدی ادامه داد: بازیگردانی این اثر را حامد جودی و تهیه‌کنندگی‌اش را استودیو «رومنس» عهده‌دار می‌باشد و مجموعه شهرداری در تولید آن همکاری داشته است.
نکوداشت روز مراغه با چاپ و نشر
بخشی از فعالیت‌های مربوط به نکوداشت روز مراغه در سال ۱۴۰۰ را می‌توان در زمینه چاپ و نشر کتاب و محتوای مطبوعات دنبال کرد؛ تا جایی که علاوه بر رونمایی از کتاب فاخری چون «۲۱ پرده بهشتی»، چند جلد کتاب دیگر نیز به همین مناسبت در حال تالیف بوده و خبرنگاران مراغه نیز به صورت مستمر در این عرصه نقش‌آفرینی می‌کنند.
خبرنگاران مراغه که رسانه‌ای شدن جامعه و فرهنگ را از ویژگی‌های عصر حاضر به شمار می‌آورند، به ظاهر در پشت پرده نکوداشت روز مراغه ۱۴۰۰ قرار دارند اما در اصل با انتشار محتوا و پیگیری امور مربوط به تصویب اساسنامه از مسئولان امر، جزو آن دسته از اهالی فرهنگ و هنر مراغه قرار می‌گیرند که احیای مکتب علمی، فرهنگی و هنری این کهن‌شهر را جست‌وجو می‌کنند.
مدیرمسئول روزنامه رصد: اهالی رسانه و شهروندخبرنگاران نقش مهمی در تولید فرآورده‌های خبری روز مراغه داشته‌اند
مدیرمسئول روزنامه سراسری رصد که جزو معدود نشریات محلی با گستره سراسری به شمار می‌رود که از نظم انتشار قابل توجه ۸۳ درصدی با وجود شرایط اقتصادی ناشی از کرونا برخوردار می‌باشد، معتقد است که اهالی رسانه و شهروندخبرنگاران نقش مهمی در تولید فرآورده‌های خبری روز مراغه داشته‌اند و تا حدود زیادی همه نشریات محلی مراغه خبرهای مربوط به نکوداشت روز مراغه را با شوق و اشتیاق پوشش می‌دهند.
حسین حسن‌نژاد اظهار داشت: خبرنگاران مراغه اهمیت کارشان به ویژه در ژانر «روزنامه‌نگاری توسعه» را باید بیش از پیش بدانند و همچون گذشته به عنوان موتور محرکه توسعه و احیای مکتب علمی، فرهنگی و هنری عمل کنند.
کتاب ۲۱ پرده بهشتی شامل آثار خط نقاشی به دو زبان فارسی و انگلیسی چاپ شد و در حافظه تاریخی مکتب هنری مراغه به یادگار ماند
مولف کتاب «۲۱ پرده بهشتی» نیز می‌گوید: این اثر شامل آثار خط نقاشی است که طی روزهای اخیر و به مناسبت فرارسیدن روز مراغه به دو زبان فارسی و انگلیسی در انتشارات «مکتب اسنوند» مراغه چاپ شد؛ کتابی که در حافظه تاریخی مکتب هنری این کهن‌شهر به یادگار ماند و یادآور روز مراغه ۱۴۰۰ خواهد بود.
«طاها کفیل افشار» ادامه می‌دهد: برعکس برخی از آثار خط نقاشی دیگر که تنها با فرم‌گرایی همراه است، کتاب ۲۱ پرده بهشتی علاوه بر توجه به فرم، روی ادبیات عرفانی تمرکز دارد و در حقیقت ترکیب عرفانی خط و نقاشی را می‌توان ایده تازه این کتاب به شمار آورد.
حسین مولوی، مدیرعامل انجمن تعلیم و تربیت همیاران آگاه مراغه نیز می‌گوید: کتاب تاریخ مدارس قدیمی مراغه که مراحل پایانی چاپ را پشت سر می‌گذارد از جمله برنامه‌های این انجمن برای نکوداشت روز مراغه در سال جاری است.
کتاب تاریخ مدارس قدیمی مراغه مراحل پایانی چاپ را پشت سر می‌گذارد
در بخش نکوداشت روز مراغه طی سال ۱۴۰۰ از طریق چاپ کتاب می‌توان به آغاز ویراستاری و صفحه‌آرایی کتاب «روزنامه‌نگاران مراغی» نیز اشاره کرد؛ کتابی که به قلم گروه مولفان شامل «مسعود غلامیه»، «علیرضا فولادی» و «محمد عزیزی راد» به رشته تحریر در می‌آید و از روزنامه‌نگاران تاثیرگذار مراغه در دوره‌های قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم سخن به میان می‌آورد.
فرماندار: مراغه الهام‌بخش پیشرفت‌های علمی بسیاری در ایران بوده است
فرماندار مراغه با صدور پیامی به مناسبت ۱۶ اردیبهشت و روز مراغه نوشت: کهن‌شهر مراغه با هزاران سال تمدن، صدها سال پیشینه عظیم و سترگ و به عنوان دروازه تمدن ایران‌زمین در خطه زرخیز آذربایجان، الهام‌بخش پیشرفت‌های علمی بسیاری در سرزمین پهناور ایران به ویژه در عصر ایلخانی بوده است.
«سیدعلی موسوی» اضافه می‌کند: مراغه تنها یک شهر تاریخی نیست، یک کتاب درسی غنی برای ما حاضران در این عصر است.
در ادامه این پیام آمده است: مراغه به ما می‌آموزد که چگونه در آن هنگامه‌ای از تاریخ که وطن جولانگاه تاخت‌وتاز بی‌رحمانه اقوام متهاجم بود ابزار دانش، تخصص، تدبیر و فرهنگ بر قدرت بی‌رحم شمشیر فایق آمد؛ به نحوی که در بحبوحه ناامنی و قتل و غارت آن زمان، قلب رصدخانه مراغه با نیک‌اندیشی و درایت دانشمندانی چون خواجه نصیرالدین توسی به مامن و محلی برای گردهمایی دانشمندان از اقصی نقاط دنیا تبدیل شد.
در بخش دیگری از این پیام اضافه شده است: مراغه به عنوان یکی از پایتخت‌شهرهای ایران‌زمین مملو از یادگارهای فیلسوفان و بزرگان علم و ادب چون خواجه نصیرها، اوحدی‌ها و عبدالقادرها بوده و محل پرورش و تربیت ادیبان هم عصری چون بولود قاراچورلو، کریمی مراغی، حیدر عباسی و اساتیدی چون پروفسور قنادی و دهها دانشمند و فرهیخته بزرگ است.
فرماندار مراغه در قسمتی دیگر از این پیام گفته است: ۱۶ اردیبهشت یادآور بسته شدن زیج ایلخانی به دست توانای فیلسوف و دانشمند بزرگ اسلامی، خواجه نصیر و یادگار بی‌بدیلش رصدخانه تاریخی است و روز متعلق به این کهن‌شهر و مکتبخانه ایران زمین و خط خوانای تاریخ آذربایجان فرصتی برای بازشناسی جایگاه این شهر و خطه علم و ادب‌پرور است که باید قدر دانسته و بزرگ داشته شود.
سیدعلی موسوی ادامه داده است: اکنون نیز که بیش از یک سال و اندی از ایام سخت و محنت‌انگیز شیوع بیماری کرونا می گذرد، افسوس که مجالی برای بازیادآوری هویت تاریخی مکتب کهن‌شهر تاریخی مراغه عزیز فراهم نشده لیکن این محدودیت‌ها نباید از رسالت همه ما دوستداران همیشگی این شهر تاریخ‌ساز بکاهد یا گام‌هایمان را در این مسیر سست کند.
پیام فرماندار مراغه این چنین ادامه یافته است که «توسعه روزافزون رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی با وجود آسیب‌های پیش روی آنها، فرصتی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در ایام کرونایی و محدودیت‌های حاصل از این بحران ناخواسته برای گرامیداشت و هویت‌بخشی به رویداد فرهنگی «روز مراغه» خواهد بود که این امر مستلزم هم‌افزایی و همراهی بیش از پیش دوستداران علم و ادب و رسانه‌های این شهرستان است.
«موسوی» همچنین فرارسیدن ۱۶ اردیبهشت و روز مراغه را به دوستداران مکتب شهر تاریخی مراغه در داخل و خارج از میهن اسلامی تبریک و تهنیت عرض نموده و امید به آن داشته که آیین‌های بزرگداشت این روز در تمامی ایام سال تداوم یافته و منحصر به زمان خاصی نباشد.
به گزارش ایرنا مراغه از قدیمی‌ترین شهرهای ایران بوده و از گذشته‌های دور تاریخی تا دوران معاصر، آثار ارزشمندی را در خود و موزه‌های ایران و جهان جا داده است.
تعلق داشتن مراغه به یکی از سه ناحیه شناخته شده برای سکونت انسان‌های نخستین از دوران پیش از تاریخ و مربوط به عصر پارینه‌سنگی، قرار گرفتن در کانون تمدن‌های اولیه پیش از حکومت ماد، نسبت دادن جایگاه ماد به «ماداوا» و همچنین وجود معبد مهر نشان از جایگاه و خاستگاه تمدن حوزه فرهنگی این شهر در دوران پیش از اسلام ایران دارد.
تداوم همین روند در تمام دوران پس از اسلام و سرچشمه چندباره فرهنگ معماری ایران از مراغه و مرجعیت منحصربفرد معماری آن در دوران سلجوقی، ایلخانی و صفویه و نهضت ترجمه و نشر عصر ایلخانی، گواه استقرار و استمرار تمدنی و جریان پویای پدیده‌های هنری در چشم‌انداز فرهنگی گذشته‌های تاریخی مراغه بوده است.
تاریخ و تمدن مراغه استمراری به بلندای سهند و جریانی پابه‌پای صوفی‌چای داشته و همواره خاستگاه ابداعات خلاقانه هنری و رویدادهای بزرگ فرهنگی بوده و حاصل این کارکرد وجود منابع ارزشمند معماری در محدوده فرهنگی و تاریخی بافت قدیمی شهر، ثبت رویدادهای مختلف فرهنگی در عرصه ملی و بین‌المللی و تاسیس تنها موزه ایلخانی ایران در این شهر است.
تجلی همین تاریخ و تمدن، منطقه مراغه را به موزه بزرگی تبدیل کرده و عناصر معماری، مظاهر فرهنگی و جلوه‌های تمدن این شهر معرف فرهنگ و هنر این منطقه و مکتب مراغه است.
جاذبه‌های هنری و گردشگری بی‌‍‌نظیری چون معبد مهر، مساجد چوبی، کلیسای هوانس، رصدخانه، گنبد سرخ، گنبد کبود، گنبد غفاریه، سراهای متعدد و موزه‌های آن و همچنین وقایع و برنامه‌های بزرگ ثبت شده از شخصیت‌های مراغه در فهرست رویدادهای یونسکو، همواره نام این شهر را در عرصه بین‌المللی زنده نگاه داشته است.
از جمله این رویدادها می‌توان به سال جهانی رصدخانه مراغه در ۲۰۰۸ میلادی، هشتصدمین سال تولید خواجه نصیرالدین طوسی در سال ۲۰۰۱، هفتصدوپنجاهمین سال زندگی فعال خواجه نصیرالدین طوسی در ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱، ششصدمین سال زندگی فعال عبدالقادر مراغی در ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ و برنامه‌های بزرگداشت و نکوداشت شخصیت‌های برجسته علمی، فرهنگی و هنری نظیر اوحدی مراغه‌ای، استاد کریمی، استاد حیدر عباسی و دهها مورد دیگر اشاره کرد.