اندیشکده «بروکینگز» [۱] در گزارشی با عنوان «قمار بایدن در افغانستان» عنوان داشت؛ رییس جمهوری بایدن تصمیم مهمی را در مورد افغانستان اتخاذ کرده که با خطرات بسیاری همراه است. پس از بررسی های مشخص می شود او کار درستی را انجام داده است اما این یک قمار بزرگ است که به صورت ویژه باید به پیامد های جدی آن فکر شود. «بروس ریدل» نویسنده این گزارش سپس از شب کریسمس سال ۱۹۷۹ و زمان حمله روس ها به افغانستان می نویسد که در پایگاه آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) حضور داشت و به تدوین سیاست های آمریکا در این زمینه مشغول بود. در آن دوره، طی یک روز ۳۰۰ پرواز شوروی بر فراز افغانستان شناسایی شد. اگرچه واشنگتن از این خبر غافلگیر شده بود اما در کمتر از یک ماه «جیمی کارتر» رییس جمهوری وقت آمریکا یک راهبرد شامل اتحاد با پاکستان و عربستان را برای جنگ با شوروی تدوین کرد که تا مدت ها ادامه داشت. دوهفته بعد از حمله شوروی، سیا نخستین محموله سلاح خود برای مجاهدین را به کراچی ارسال کرد. این تحلیلگر برجسته کاخ سفید در زمینه مسایل آسیا در گزارش خود آورده است:
ما در افغانستان اشتباهات زیادی انجام دادیم و هیچ توجهی به شرایط آن کشور پس از خروج شوروی نداشتیم. کشوری شکست خورده برجا ماند که به اشتباه اداره آن به دست طالبان افتاده بود و میزبان القاعده شده بود. رییس جمهوری «جورج بوش» پس از حمله سال ۲۰۰۱ حتی اجازه داد که اسامه بن لادن به پاکستان فرار کند و تا سال ها در مخفیگاه خود در ابوت آباد حضور داشت. سپس گرفتاری آمریکا در عراق باعث شد تا بار دیگر القاعده جانی دوباره بگیرد. سال ۲۰۰۶ انگلیس عملیات مخوف القاعده برای انفجار ۱۲ هواپیمای آمریکایی و کانادایی برفراز اقیانوس هند را خنثی کرد. بن لادن این نقشه را از مخفیگاهش هدایت می کرد و از پاکستانی های مقیم انگلیس بهره می برد. این عملیات بدتر از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بود.
در سال ۲۰۰۹ هدف اصلی و اولیه سیاست دولت «باراک اوباما» که با عنوان AfPak شناخته می شد تضعیف، تجزیه و شکست القاعده را دنبال می کرد. این گزارش القاعده در پاکستان را مهم تر و جا افتاده تر می دانست. چند سال بعد اوباما به سیا دستور داد تا با هواپیماهای بدون سرنشین خود، این سازمان در افغانستان را به طور کل نابود کنند. اوباما دستور شکار بن لادن را داد و سیا با تجزیه و تحلیلی درخشان دریافت که وی در کمتر از یک مایلی مهمترین آکادمی نظامی پاکستان حضور دارد. با گذشت سال ها اگرچه هنوز القاعده در منطقه وجود دارد اما بهبود نیافته است. حتی سپتامبر گذشته وقتی «ایمن الظواهری» جانشین بن لادن بیانیه ای را در سالگرد ۱۱ سپتامبر صادر کرد، هیچ کس متوجه آن نشد. این نشانه ای از میزان به حاشیه رفتن گروه وی است.
در ادامه این گزارش می خوانیم: ایالات متحده البته از سال ۱۹۸۹ وقتی شوروی کابل را ترک کرد، در جنگ داخلی افغان ها درگیر شده است. پیروزی در جنگ علیه طالبان تازمانی که در پاکستان از آن ها حمایت می شود غیرممکن است. ما نمی توانیم طالبان را در پاکستان به عنوان کشوری که دارای سلاح هسته ای است و پنجمین کشور پرجمعیت جهان است، شکست دهیم. همانطور که اوباما در کتاب خاطرات خود به نام «سرزمین موعود» نوشت: گزارش ریدل یک چیز را روشن کرد؛ تازمانی که طالبان در پاکستان پناه می گیرد، تلاش ها برای ایجاد ثبات درازمدت در افغانستان به شکست خواهد انجامید.
نیروهای آمریکا در سال ۲۰۱۱ با کشته شدن بن لادن اولویت خود را به سرانجام رساند. آن ها نمی توانند ارتش طالبان را شکست دهند و این واقعیتی است که اکنون تصمیم بایدن را شکل داده است. اما توانایی اطلاعاتی ما بدون حضور نظامی در افغانستان آسیب خواهد دید و این بخشی از قماری است که بایدن انتخاب کرد. اگر القاعده بازسازی شود و نقشه حمله به ایالات متحده را طراحی کند، جامعه اطلاعاتی توانایی های کمتری را برای کشف و جلوگیری از آن دارند.
از طرف دیگر بایدن وارث یک معامله وحشتناک از مذاکره بی ثمر ترامپ است: تعیین مهلت اول ماه می ۲۰۲۱ برای خروج از افغانستان یا روبرو شدن با حملات دوباره به بیش از ۱۰ هزار سرباز آمریکایی و ناتو ثمره آن توافق است. در مقابل طالبان قرار بود از القاعده دوری بجوید و روابطش را با آن قطع کند. این درواقع هیچ چیزی نبود اما در عمل طالبان سال گذشته از حمله به نیروهای آمریکا به شکل قابل ملاحظه ای خودداری کرد. بایدن می دانست که اگر مهلت ماه می را نادیده بگیرد، طالبان حملات به نیروهای خارجی را آغاز می کند. بایدن امید دارد طالبان جدول زمانی خروج تا ماه سپتامبر را قبول کند. اتفاق بعدی هنوز مشخص نیست. به طور قطع جنگ داخلی بیشتر خواهد شد. طالبان علاقه چندانی به اتخاذ روند سیاسی با دولت کابل را ندارد آن ها هرگز علاقه مند به چنین کاری نبودند و به همین دلیل هرگز به تعهدات خود در توافق نامه با ترامپ عمل نکردند.
پیروزی طالبان در افغانستان اجتناب ناپذیر نیست. دولت کمونیست در کابل تا سه سال پس از ترک ارتش سرخ از افغانستان در راس امور بود و تنها هنگامی فروپاشید که «عبدالرشید دوستم» فرمانده ارشدنظامی آن در کنار مجاهدین ایستاد. وی هنوز در استان جوزجان در شمال افغانستان حضور دارد و آنجا را اداره می کند.
گروه های تاجیک، ازبک و هزاره نمی خواهند به وسیله طالبان اداره شوند. افغان های شهر نشین تشکیل یک امارات اسلامی قرون وسطایی را نمی خواهند. تقریبا سه چهارم افغان های زیر ۳۰ سال سن دارند و زندگی خود را در یک جامعه نسبتا باز سپری می کنند. جنگ داخلی به احتمال زیاد با تصرف برخی شهرها در جنوب همراه می شود. ما باید به تغییرات فراوان ۲۰ ساله گذشته در افغانستان به ویژه در حوزه زنان افتخار کنیم. آن ها اکنون به مدرسه می روند و شغل و فرصت هایی را دارند که از سوی طالبان نادیده گرفته می شد. این تصور که طالبان در خلال ۲۰ سال گذشته منعطف شده و خواهان تائید بین المللی است، توهم خواهد بود.
در بخش پایانی این گزارش آمده است: رییس جمهوری بایدن باید تصمیمش در مورد افغانستان را با بیرون بردن نیروهای عملیاتی در عربستان سعودی و خروج متعادل نیروها از سایر مناطق در خلیج فارس پیگیری کند. حضور و وضعیت موجود در کویت و سایر کشورهای خلیج فارس یادگاری از جنگ های قبلی آمریکا در عراق است که دیگر ضروری نیستند. نظامی گری سیاست های ایالات متحده در منطقه باید روندی معکوس داشته باشد. اتحاد ناتو هم نیازمند توجه به این موضوع است زیرا افغانستان نخستین عملیات مهم خارجی این اتحاد بود. آن ها سخت تلاش کردند تا از نیروهای اعزامی خود پشتیبانی کنند و برخی کشورها همچون کانادا تلفات سنگینی را متحمل شدند. تصور ناموفق بودن در افغانستان بر فرصت ها و چالش های آینده این اتحاد سنگینی خواهد کرد.
[۱] موسسه بروکینگز یک اتاق فکر آمریکایی دارای سابقه بیش از یک قرن در عرصه پژوهش های سیاسی و اجتماعی است که به طیف گسترده ای از موضوعات داخلی آمریکا و مسایل بین المللی می پردازد. این اندیشکده در سال های اخیر در صدر موفقترین و موثرترین موسسات مطالعاتی جهان در حوزه مختلف سیاسی و اجتماعی قرار داشته است.
* انتشار این مطلب به معنای تایید محتوای آن نیست.