بررسی های کارشناسانه در بخش تامین آب استان سه میلیون نفری البرز بیانگر آن است که طی سال های ۹۲ تاکنون با وجود محدودیت های مالی دولت ، اقدامات موثری برای به سرانجام رساندن پروژه های آبرسانی در این استان انجام گرفته است.
استان البرز افزون بر مهاجرپذیری و داشتن سکونتگاه های غیر رسمی ، طی هشت سال گذشته بیش از ۸۶ هزار واحد مسکونی مهر و بالای یکصد هزار واحد مسکونی از طریق انبوه سازی در آن شکل گرفته که تامین آب ، برق و دیگر زیر ساخت ها همواره به عنوان مهمتریین دغدغه در صدر برنامه های اولویت دار دستگاه های اجرایی استان بوده است.
اینکه بسیاری از مناطق استان البرز از جمله در محدوده کلانشهر کرج و سایر شهرها و روستاهای استان از گذشته ها با کمبود و قطعی آب مواجه بوده و در این خصوص بارها مردم لب به شکایت و تقاضا گشوده اند، روزهای پرمشغله ای را برای دستگاه های اجرایی از جمله شرکت های آبفا و آب منطقه استان رقم زده است.
به عنوان مثال ساکنان شهرستان اشتهارد که از گذشته های دور با شوری آب و کمبود آب شیرین مواجه بودند ، یا اهالی کمالشهر و شهرک های حومه مانند خرمدشت ، شهرستان ۶۰۰ هزار نفری فردیس و ده ها روستا همواره از وضعیت آبرسانی گلایه داشته و از طریق نمایندگان خود در مجلس و سایر مسوولان پیگیر رفع بحران یا چالش کم آبی بوده اند.
اگرچه تمام مشکلات تامین آب در این مناطق مختلف استان به طور کامل برطرف نشده، اما بررسی ها بیانگر آن است تمرکز بخش عمده ای فعالیت دستگاه های اجرایی بر تامین آب از راه های مختلف بوده است.
آنطور که شواهد نشان می دهد ، خشکسالی ها از یک سو ، محدودیت منابع آب سطحی و زیر زمینی از سوی دیگر و روی آوردن سیل جمعیت به محدوده کم وسعت البرز همواره در به وجود آوردن چالش و بحرانی به نام کم آبی در این خطه بی تاثیر نبوده و مسوولان و دست اندرکاران را در کنار اجرای طرح های آبرسانی ، بازسازی شبکه های فرسوده آب ، ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب و اقداماتی از این دست ، به انجام فعالیت های علمی و عملی دیگر مانند تغذیه مصنوعی آبخوان ها و مهار سیلاب های فصلی وا داشته و دراین هشت سال گذشته تلاش ها برای آب و آبادانی در ۲ خط موازی استمرار یافته است.
نگاهی به گذشته و حال جمعیتی البرز
استان البرز به وسعت پنج هزارو۸۰۰ کیلومتر دارای هفت شهرستان کرج ، ساوجبلاغ ، نظرآباد ، طالقان ، چهارباغ ، اشتهارد و فردیس بوده که در این جغرافیای کم وسعت ۱۷ شهر و ۲۸۸ روستا در مجموع جمعیتی بیش از سه میلبون نفر زندگی می کنند.
این استان که از سال 89 از تهران منفک و مستقل شده، بسیاری از زیر ساخت های آن تا پیش از جدایی از تهران توسعه پیدا نکرده بود و مردم برای تامین این نیازها از جمله آب ، برق ، گاز ، مخابرات ، بهداشت و درمان ، مدرسه سازی و سایر ملزومات به پایتخت متکی بودند.
یکی دیگر از مشکلات خطه البرز سیل جمعیت مهاجر از گوشه و کنار کشور و سرریز پایتخت است که شمار جمعیت آن از حدود ۲۰۰ هزار نفر در دهه ۵۰ اکنون به بیش از سه میلیون نفر رسانده و این جمعیت رو به تزاید نیازمند تلاش و مداومت برای تامین زیر ساخت ها است که تا پیش از دولت تدبیر و امید در بسیاری جهات ، جمعیت از زیر ساخت ها گوی سبقت ربوده بود.
مشکلات آب البرز تا قبل از سال ۹۲
مشکلات مناطق شهری و روستایی استان البرز تا قبل از سال ۹۲ در بخش تامین آب به چند دسته از جمله وجود آبرسانی های خصوصی با بحران های خاص خود، فرسودگی شبکه های آبرسانی،عدم تامین آب مناسب در سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه ای شهرها، توسعه روز افرون ساخت وسازها در مناطق شهری و روستایی و ازهمه مهمتر فقر سفره های آب زیر زمینی به علت برداشت های بی رویه برای مصارف کشاورزی روبرو بود که البته بخشی از این مشکلات همچنان به قوت خود باقی است.
وجود بیش از ۱۱ هزار حلقه چاه غیر مجاز آب یکی از دیگر مشکلاتی است که از چند دهه اخیر گریبان منابع آبی البرز را گرفته است.
وضعیت بارندگی ها و سفره های آب زیر زمینی البرز
میزان بارندگی استان البرز در دوره طولانی مدت سالانه ۳۹۵ میلی متر ثبت شده که در سه دهه اخیر به استثنای سال های آبی ۹۸- ۹۷ و ۹۹- ۹۸ این بارش ها حتی به ۲۴۰ میلی متر کاهش یافت.
کاهش بارش ها از یک سو و برداشت بی رویه از سفره های آب زیر زمینی از سوی دیگر سبب شد تا میزان دسترسی به آب های زیر زمینی استان از حدود ۲۰ تا ۴۰ متر در اوایل دهه ۷۰ به ۳۰۰ متر درشرایط کنونی برسد که به گفته کارشناسان امور آب دغدغه ای بزرگ برای این استان محسوب می شود.
با این حال میزان بارش ها در سال های زراعی ۹۸- ۹۷ و۹۹- ۹۸ به ترتیب ۴۹۳ میلی متر و ۵۱۴ میلی متر اعلام شد که تاحدودی از مشکلات کاست اما در سال زراعی جاری بار دیگر خشکسالی رمق از آبخوان ها گرفته است.
طبق آمار موجود ۸۰ درصد آب آشامیدنی استان البرز از منابع زیر زمینی است و ۲۰ درصد دیگر از۲ سد طالقان و امیر کبیر به شبکه ها تزریق می شود.
صرف بیش از۲ هزار میلیارد تومان برای پروژه های آبفای البرز
مدیرعامل شرکت آبفای استان البرز با اشاره به خدمات دولت تدبیر و امید در هشت سال گذشته می گوید :بیش از ۲ هزار میلیارد تومان در این مدت برای اجرای پروژه های آبرسانی و فاضلاب استان هزینه شده است.
ذوالفقار مهدی زاده اظهار داشت: از این رقم ۶۴۰ میلیارد تومان در بخش آبرسانی و ۵۶۰ میلیارد تومان دربخش فاضلاب تا قبل از مرداد سال ۹۹ هزینه شده است.
وی ادامه داد: ۳۰ درصد اعتبارات صرف شده از محل درآمدهای عمومی ، ۱۳ درصد سرمایه گذاری بخش خصوصی و ۵۷ درصد از محل منابع داخلی شرکت آبفا هزینه شده است.
وی به اجرای پروژه ها در بخش آب اشاره کرد و گفت : احداث تصفیه خانه در کرج با آبدهی یک هزار لیتر برثانیه ، اجرای طرح انتقال آب سد طالقان به میزان ۳۵ میلیون مترمکعب در سال ، ساخت و بهره برداری از ۹۵ هزار متر مکعب مخزن آب ، حفر و تجهیز ۱۰۳ حلقه چاه آب ، احداث ایستگاه آب شیرین کن اشتهارد به میزان ۵۰۰ مترمکعب در شبانه روز، انتقال آب از تصفیه خانه شماره ۲ کرج به مهرشهر و کمالشهر با احداث ۹ کیلومتر شبکه از جمله پروژه ها است .
مهدی زاده افزود: ایجاد سامانه انتقال و توزیع آب تصفیه شده در شهرجدید هشتگرد با هدف تامین آب شرب مسکن مهر و سایر بخش های شهری از دیگر پروژه ها به شمار می رود.
با بهره برداری از پروژه های آبرسانی تعداد شهرهای با تنش آبی البرز از پنج شهر به ۲ شهر کاهش یافته است.
پروژه های بخش فاضلاب شهری البرز
مدیرعامل آبفای استان البرز گفت : در بخش فاضلاب با افزایش ظرفیت تصفیه خانه فاضلاب در شهرهای کرج ، هشتگرد و نظرآباد برای تحت پوشش قرار دادن ۲۰۰ هزار نفر جمعیت اقدام شده است که بازچرخانی پساب برای کاهش برداشت آب از سفره های زیر زمینی از مهمترین اقدامات است.
توسعه شبکه فاضلاب به طول ۴۶۰ کیلومتر در البرز و انتقال فاضلاب شهرک ابریشم از دیگر پروژه ها در این بخش است ضمن آنکه خط انتقال و ایستگاه های پمپاژ فاضلاب چهارباغ و مهدی آباد برای پوشش جمعیت ۲۰ هزار نفری در دست اقدام است .
با احداث شبکه های فاضلاب در استان البرز شاخص بهره برداری از شبکه فاضلاب شهری استان از ۱۶ درصد در اوایل سال ۹۲ به بیش از ۳۸ درصدددر پایان سال ۹۹ رسیده است.
مدیرعامل آبفای البرز گفت : در سال ۹۹ با حفر چاه های فلمن در حاشیه رودخانه کرج و کردان ، احداث مدول سوم تصفیه خانه آب شماره ۲ کرج ، مقدار ۷۵۰ لیتر برثانیه به منابع آبی استان اضافه شد.
مهدی زاده افزود : در بخش فاضلاب ۲ تصفیه خانه کرج و شهرجدید هشتگرد برای پوشش جمعیت ۳۸۰ هزار نفری داریم که در هفته دولت سال ۱۴۰۰ بهره برداری می شود.
تامین آب روستایی در البرز
طبق بررسی های آماری ۴۶ هزار مشترک در روستاهای استان البرز تحت پوشش شبکه آبرسانی آبفا قرار دارند ،در عین حال بخشی از روستاهای استان البرز توسط شرکت های آبرسانی خصوصی تامین آب می شود.
سال ۹۸ همزمان با هفته دولت ۲۲ پروژه آبرسانی با حضور رضا اردکانیان وزیر نیرو در روستاهای استان البرز بهره برداری شد که مشکلات کم آبی در این روستاها کاهش یافت .
همچنین در سال ۹۹ با پیام ویدئوکنفرانسی وزیر نیرو ، هشت طرح آبرسانی در مناطق روستایی البرز گشایش یافت که ۱۰ هزار نفر از روستائیان استان از نعمت آب سالم و بهداشتی بهره مند شدند.
از مجموع ۲۸۸ روستای البرز ، ۱۶۰ روستای آنها تحت پوشش آبفا قرار که یکسان سازی آبفای شهری و روستایی در ابتدای سال ۹۹ این امکان را به وجود آورد تا گام اساسی برای تحویل آبرسانی های خصوصی به آبفا و رفع مشکلات کم آبی در روستاها فراهم شود.
به عنوان مثال از ۵۶ روستای شهرستان کرج تنها آبرسانی ۲۲ روستای آنها دولتی است و مابقی برعهده شرکت های آبرسانی خصوصی است .
البته آبرسانی های خصوصی فقط مختص مناطق روستایی نیست بلکه در کلانشهر کرج و فردیس هنوز برخی مناطق تحت پوشش این نوع آبرسانیها بوده که مشکلاتی برای مردم و شرکت آبفا ایجاد کرده و مسوولان استانی درصدد رفع این مشکلات هستند.
آخرین وضعیت تامین آب مناطق شهری و روستایی البرز
بنا برگزارش های رسمی بیش از ۹۹ درصد جمعیت شهری و حدود ۷۰ درصد جمعیت روستایی استان تحت پوشش شرکت آبفا قرار دارند که در بخش شهری از مجموع ۱۷ شهر استان ، ۱۵ شهر مشکل آبرسانی با وجود محدودیت منابع آبی کاهش یافته اما شهر اشتهارد و منطقه مهر شهر کرج دارای تنش آبی هستند.
همچنین در مناطق روستایی استان البرز از مجموع حدود ۲۸۸ روستا ، بیش از ۹۵ درصد جمعیت روستایی استان دارای شبکه آب سالم و بهداشتی است و بخش عمده آبرسانی روستاها در اختیار شرکت آبفای استان قرار دارد.
اکنون تعدادی از روستاها و برخی مناطق شهری استان البرز به خصوص در شهرستان های اشتهارد و کرج با مشکل کم آبی مواجه هستند که تلاش ها بر رفع این مشکل معطوف شده است.
با این حال احداث بیش از ۸۶ هزار واحد مسکن مهر در کنار ساخت بیش از ۱۰۰ هزار واحد انبوه سازی طی ۱۰ سال گذشته تاکنون از مواردی است که مراحل تامین آب آنها در حال تکمیل است.
طبق آمارهای رسمی بیش از ۹۰ درصد مسکن مهر و انبوه سازی البرز از آب آشامیدنی سالم و بهداشتی برخوردار بوده و طرح های آبرسانی در این بخش ادامه دارد.
تامین آب مناطق حاشیه نشین از مواردی است که شرکت آبفا با سرعت در انجام آن اهتمام داشته است.
افتتاح و احداث ۱۱ پروژه تامین آب البرز در سال ۱۴۰۰
مدیرعامل شرکت آبفای استان البرز بیان داشت که افتتاح ، احداث و تکمیل ۱۱ پروژه تامین آب مهمترین برنامه کاری سال ۱۴۰۰ این شرکت است.
مهدی زاده ادامه داد: بهره برداری از مدول سوم تصفیه خانه آب شماره ۲ کرج به ظرفیت ۵۰۰ لیتر برثانیه، شروع فرآیند واگذاری عملیات اجرایی تصفیه خانه آب شماره سه کرج به ظرفیت ۵۷۰ لیتر برثانیه، بهره برداری از ۶ حلقه چاه فلمن درحاشیه رودخانه کرج با آبدهی حداقل ۶۰۰ لیتر برثانیه، احداث ۹ هزارمتر مکعب مخزن آب ، بهره برداری از ۲۰ هزار متر مکعب مخزن آب از مهمترین پروژه های تامین آب در سال جاری البرز است .
وی بیان داشت: بهره برداری از مجتمع آبرسانی شهید مدافع حرم محمود نریمانی در آتشگاه، نوجان وخوارس با صرف ۱۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان ، بهره برداری از طرح آبرسانی به روستای کردان با صرف پنج میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان ، اجرای ۸۳ کیلومتر شبکه جمع آوری وخطوط انتقال فاضلاب ، نصب هفت هزار و۷۰۰ فقره انشعاب فاضلاب از دیگر پروژه های اجرایی سال جاری آبفای البرز است .
مدیرعامل شرکت آبفای استان البرز گفت : احداث مدول سوم تصفیه خانه فاضلاب قوچ حصار نظرآباد، احداث ایستگاه پمپاژ فاضلاب شهرجدید هشتگرد، تکمیل طرح توسعه تصفیه خانه فاضلاب کرج(مدول دوم ) و انجام مطالعات بازنگری فاضلاب کل کرج دیگر برنامه کاری شرکت آبفای استان در سال ۱۴۰۰ به شمار می رود.
اختصاص ۵۵ میلیون متر مکعب از آب سد ها به البرز
گام اساسی دولت و وزارت نیرو برای رفع تنش آبی البرز و کاهش وابستگی به سفره های زیر زمینی اختصاص ۵۵ میلیون متر مکعب در سال از آب سدهای کرج و طالقان به استان البرز است که شهریورماه سال ۹۹ با موافقت وزارت نیرو مجوز برداشت این مقدار آب به استان البرز داده شد ضمن آنکه عملیات اجرایی برای ساخت تصفیه خانه ها و توسعه امکانات کنونی برای جذب این سهمیه آغاز شده است.
با اختصاص این میزان آب به استان البرز ، سهمیه این استان از آب سدهای طالقان و امیر کبیر کرج به ۱۱۰ میلیون لیتر در سال رسیده است.
همچنین اختصاص این سهمیه افزون بر تامین آب مناطق محروم ، گامی موثر برای خارج کردن تعدادزیادی از چاه های آب و تقویت سفره های آب زیر زمینی استان است.
مدیریت بحران با توسعه شبکه ها و بازچرخانی پساب
استان البرز طرح های مختلفی در زمینه مدیریت آب در پیش گرفته که توسعه و نوسازی شبکه ها و جایگزینی پساب های تصفیه شده برای تامین آب فضاهای سبز و باغات به عنوان راهکاری علمی و عملی اجرایی شده است.
احداث تصفیه خانه های فاضلاب در مناطق مختلف استان از جمله اقداماتی است که توسط شرکت آبفا و برخی شهرداری ها مانند شهرداری کرج به اجرا درآمده است.
طرح های توسعه آبرسانی و تصفیه خانه های فاضلاب شهری طی هفت سال گذشته در استان البرز رشد حدود ۲ برابری نسبت به پیش از آن داشته است.اجرای طرح های شبکه فاضلاب با هدف جمع آوری آب های سطحی و فاضلاب های شهری از مهمترین اقدامات در هفت سال گذشته به شمار می رود.
اجرای طرح های تغذیه مصنوعی سفره های زیر زمینی البرز
شرکت آب منطقه ای استان البرز در سه سال اخیر با اجرای طرح های جهادی بیش از ۵۰ میلیون متر مکعب آب به سفره های زیر زمینی تزریق کرد.
بارش های سیل آسا در فروردین سال های ۹۸ و ۹۹ موجب شد تا شرکت آب منطقه ای البرز با به کارگیری ماشین آلات سنگین مانند لودر سیلاب ها را به شن چاله های ساوجبلاغ ، نظرآباد و شهرستان فردیس هدایت کند.
به گفته داود نجفیان مدیر عامل شرکت آب منطقه ای البرز، تزریق سیلاب ها به سفره های زیر زمینی تجربه جدیدی در کشور بوده که برای نخستین بار در البرز اجرایی شد.
وی اظهار داشت: انتقال سیلاب رودخانه خروشان کردان به شن چاله های معدنی ساوجبلاغ و نظرآباد حرکتی علمی و عملی بود که افزون بر جلوگیری از تخریب خانه های مردم ، موجب تقویت سفره های آب زیر زمینی شد.
افتتاح طرح تغذیه مصنوعی آبخوان دشت های هشتگرد و نظرآباد ه ظرفیت بیش از ۱۵ میلیون متر مکعب آب یکی دیگر از اقدامات ملی به شمار می رود که در اواخر سال ۹۹ بهره برداری شد.
این پروژه عظیم نقش موثری در هدایت سیلاب های رودخانه کردان به سفرهای زیر زمینی غرب استان البرز دارد ضمن آنکه طرح تغذیه مصنوعی دشت فردیس به ظرفیت ۶۰ میلیون متر مکعب در حال تکمیل است و امسال به بهره برداری می رسد.
افتتاح این طرح نقش موثری برای احیای سفره های زیر زمینی در شرق استان البرز دارد و می تواند مشکل کم آبی را در استان به حداقل ممکن برساند.
در این کنار این اقدامات طرح های فرهنگی با مشارکت شرکت آب منطقه ای و شرکت آبفای استان در مدارس البرز برای تشویق آینده سازان به مصرف بهینه آب و انتقال مفاهیم آموزشی به خانواده ها طی سه سال گذشته پیگیری و اجرایی شده است.
اگر چه هنوز استان البرز در برخی مناطق از جمله روستاها و شهرستان اشتهارد با مشکل کم آبی مواجه است اما طرح ها و پروژه های اجرا شده طی هشت سال گذشته تاحدود زیادی از عطش محرومیت آبی استان کاسته است و مناطقی مانند کمالشهر، خرمدشت ، محله های مختلف شهر کرج ، فردیس ، هشتگرد، شهرجدید هشتگرد و سایر مناطق البرز مانند گذشته مشکل کمبود شدید
آب ندارند.