تالاب بختگان یکی از تالاب های بزرگ استان فارس است که یکی از مهمترین محل زادآوری فلامینگوها به شمار می آید، این تالاب با وسعت ۸۵ هزار هکتار اکنون با کم آبی و خشکی دست و پنجه نرم می کند و این فشار دامن جوجه فلامینگوها را هم گرفته است به طوری که مرگ این جوجه ها را تهدید می کند چون احداث سه سد درودزن، سیوند و ملاصدرا در حوضه آبی این تالاب و بر روی رودخانه کر که منبع اصلی تامین آب این تالاب است، باعث شد تا دیگر آبی باقی نماند تا به بستر تالاب برسد در نتیجه فلامینگوها برای جوجه آوری و بزرگ کردن بچه های خود با مشکل مواجه می شوند.
چند سالی است که این مشکل دامن بختگان را گرفته و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بخت این تالاب را سیاه و این سیاهی دنیای فلامینگوها را هم تیره و تار کرده است به طوری که مادرها مجبورند برای تغذیه جوجه های خود کیلومترها پرواز کنند و در نهایت زمانی هم که غذا به جوجه ها می رسانند فایده ای ندارد چون به علت نبود آب، کریستال های نمک ایجاد شده به منقار و پای جوجه ها می چسبند و این مساله مانع تغذیه آنها می شود که در نهایت این مرگ است که انتظار این جوجه ها را می کشد.
احمدرضا لاهیجان زاده معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست روز سه شنبه در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در فارس دو دریاچه و تالاب به نام های طشک با وسعت ۴۱ هزار هکتار و بختگان با وسعت ۸۵ هزار هکتار وجود دارد و حوضه آبریزی که آب را به این دو تالاب منتقل می کند ۲۷ هزار کیلومتر مربع است.
وی با بیان اینکه بیشترین آبی که وارد این تالاب ها می شود از طریق رودخانه کر است، افزود: از سال ۱۳۵۰ سد درودزن، سال ۱۳۸۴ سد سیوند و سال ۱۳۸۶ سد ملاصدرا بر روی این رودخانه و در حوضه آبریز این تالاب احداث شد، البته ممکن است مثلا سیوند مستقیم بر روی رودخانه کر احداث نشده باشد اما بر روی آبدهی این رودخانه تاثیرگذار است.
معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: نکته مهم این است که قبل از احداث سد درودزن به واسطه بارش ها و سیلاب هایی که رخ می داد سالانه به طور متوسط ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب وارد این تالاب می شد، حتی سال ۱۳۸۶ که سد ملاصدرا با حجم مخزنی به ظرفیت ۴۴۰ میلیون متر مکعب با هدف کنترل و مهار سیلاب ها احداث شد، عملا دیگر آب مازادی نماند تا وارد تالاب شود مگر اینکه بارش هایی مانند سیلاب سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ رخ دهد تا آبی وارد تالاب شود، وگرنه بعد از احداث سد ملاصدرا و تا حدودی سد سیوند دیگر مازاد آبی به سمت بختگان روانه نشد و این باعث شد که بختگان در حدود ۱۵ سال اخیر عمدتا با شرایط خشکی و یا کم آبی دست و پنجه نرم کند.
لاهیجان زاده تاکید کرد: تالاب بختگان و تا حدودی تالاب طشک یکی از اکوسیستم های جوجه آوری فلامینگوها هستند، این پرندگان در بختگان تخم گذاری می کنند اما در شرایطی مانند امسال که با خشکسالی مواجه شدیم تالاب بسیار کم آب شد و در این شرایط معمولا در فروردین و اردیبهشت با کاهش شدید سطح و عمق آب مواجه می شود که موجب ایجاد کریستال های نمک جوجه ها فلامینگوها دچار مشکل و مرگ می شوند.
وی گفت: امسال میانگین بارندگی در استان فارس (تا اردیبهشت ماه) ۱۴۷ میلیمتر بوده است که نسبت به سال زراعی گذشته کاهش ۵۵ تا ۶۰ درصدی داشته است و این کاهش اثراتش را روی بختگان گذاشت و اکنون عمده مساحت این تالاب خشک شده است، البته چندین سال است که هر سال در این موقع از سال اگر بحث کمبود آب باشد این مشکل برای جوجه فلامینگوها به وجود می آید بر این اساس اداره کل محیط زیست استان فارس مطالعات خوبی را با همکاری دانشگاه شیراز برای شناخت دقیق اکوسیستم و رفتار شناسی فلامینگوها که چگونه جوجه ها را تغذیه می کنند، انجام داده که در این مطالعه متوجه شدند فلامینگوی مادر یک مسیر نسبتا طولانی را تا دریاچه های اطراف برای تهیه غذای جوجه ها طی می کند اما اکنون مشکلی که جوجه ها دارند این است که به علت رسوب نمک و ایجاد کریستال های نمک منقار و پاهایشان به هم می چسبد و همان امکان تغذیه را هم از دست می دهند بنابراین باید یک حداقل آبی در محیط تامین شود.
معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: برای تامین این حداقل آب در شرایط بحرانی مانند اکنون، استان تلاش زیادی می کند، در سال های قبل حفر گودال انجام شد و مقداری آب به نزدیک مکان جوجه آوری فلامینگوها رساندند و تا حدودی هم تاثیر گذار بود اما اینکه فکر کنیم نجات دهنده آنها باشد نبود، امسال هم اداره کل محیط زیست استان فارس و سازمان های مردم نهاد به میدان آمدند تا جوجه ها را نجات دهند اما تامین آب مهمترین بحث است آب هم با این شرایط خشکسالی و میزان ذخیره ای که پشت سدها است درا ین موقع سال قابل تامین نیست.
وی درباره حقابه تالاب بختگان گفت: حقابه تالاب بختگان در سه سناریو مطالعه شده، یکی در شرایط خشکسالی بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مکعب، شرایط نرمال حدود ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیون متر مکعب و شرایط ترسالی حدود یک میلیارد متر مکعب تعیین شده است، یعنی در سه گزینه این مطالعه انجام شد اما همین حداقل ها هم هنوز به تالاب نرسیده، فقط در بهمن سال گذشته ۵۵ میلیون متر مکعب آب رها سازی شد که به تالاب رسید که قرار بود یک نوبت دیگر رها سازی انجام شود که متاسفانه دیگر از بهمن ماه بارندگی نداشتیم و نتوانستند نوبت بعدی که در فروردین ماه بود را رها سازی کنند تا بحث جوجه آوری فلامینگوها مدیریت شود، یعنی بارش رخ نداد و ذخیره سد هم به شدت کاهش یافت و رها سازی انجام نشد.
لاهیجان زاده اظهارداشت: با شرکت آب منطقه ای و حضور استاندار فارس چندین جلسه تشکیل شد، همه در تلاشند تا مشکل حل شود و جوجه ها نجات یابند، پیشنهاداتی مطرح شد که در حال بررسی هستند اینکه مثلا بتوانند از چاه های کشاورزی نزدیک منطقه به طول ۳ تا ۴ کیلومتر به صورت اضطراری لوله کشی انجام شود تا آب به بخش شرقی تالاب که جوجه ها هستند پمپاژ شود، پیشنهاد بعدی انتقال آب با تانکر است، همچنین بحث حفر گودال نیز مطرح است که روی این موارد کار می شود تا هرچه سریع تر انجام گردد.
وی درباره اینکه آیا دیگر آبی از سدها رها سازی نمی شود، گفت: باید در نظر داشته باشیم که بعد از رها سازی آب باید مسیری حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ کیلومتر را طی کند تا به تالاب برسد در نتیجه در شرایط فعلی اگر رها سازی شود آب به تالاب نمی رسد چون کشاورزان در منطقه به علت خشکسالی نیاز آبی دارند و آب هم رها سازی شود ممکن است در اختیار کشاورزان قرار گیرد، در نتیجه به تالاب نمی رسد اگر بارندگی داشتیم و زمین های کشاورزی آبیاری می شد مشکلی برای رها سازی نبود چون بهترین شرایط رها سازی آب همیشه بعد از بارندگی است چون دیگر کشاورزان برداشت آب انجام نمی دهند و آب به تالاب می رسد اما امسال که بارندگی نبود و خشکسالی شدید است رها سازی آب به منتهی الیه که تالاب باشد نمی رسد.
معاون محیط زیست دریایی و تالابی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در دو تا سه دهه اخیر مجوز زیادی به کشاورزان داده شد و آنها هم قطعا برای کشت زمین های زراعی خود به آب نیاز دارند که این آبها از سفره های زیر زمینی و منابع آب های سطحی تامین می شود و چون برداشت ها بیش از توان منطقه بوده از این رو سفره ها تخلیه و منابع آبی سطحی کاهش یافت و زمانی که خشکسالی رخ می دهد و آب کم می شود اولین قربانی تالاب است چون ظرفیتی که برای کشاورزی داده شده بیش از توان حوضه آبریز است در حالی که کشاورزی باید متناسب با حقابه تالاب مدیریت شود.
لاهیجان زاده گفت: اداره کل استان فارس با جدیت پیگیر کار است، سازمان های مردم نهاد نیز پای کار آمده اند، سازمان امور آب استان فارس نیز همکاری می کند، کشاورزان محلی کمک می کنند تا از چاه کشاورزی خود به طور موقت به تالاب آب بدهند، همه همکاری می کنند اما با توجه به اینکه دامنه جوجه گذاری سطح زیادی از تالاب را شامل می شود حتما با تلفات همراه است اما سعی می شود که این تلفات به حداقل برسد.
به گزارش ایرنا ، تالاب و دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه استان فارس در سال‌های پر آب زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
این دریاچه که در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شرق شیراز در استان فارس قرار دارد در حفظ بوم‌ساختار و محیط زیست شهرستان‌های اطراف نیز تأثیر بسزایی دارد و در سال‌های گذشته کاملاً خشک بود و در حالی که بر اثر بارش‌های بهاری آبگیری می شود اما در گرمای تابستان معمولا باز هم به سمتی خشکی می گراید.
دریاچه بختگان در شهرستان های نی ریز و بختگان و در نزدیکی شهرستان خرامه در شرق استان فارس واقع شده است.
۹۰۱۴