در ایران امروز آن‌چه را که به راحتی از دست می‌دهیم و به بهانه نقد اساس خرمن را به آتش می‌کشیم سرمایه انسانی و نیروی انسانی کارآمد و مدیران موفق هستند. متاسفانه فرهنگ نخبه‌کشی در کشورمان تاریخ دیرینه دارد، لذا امروز وقتی می‌خواهیم درباره شخصیت‌ها و مدیران موثر در کشور بگوییم یا بنگاریم باید نگران طوفان‌های سهمگین و حمله‌های شدید باشیم. محمد شریعتمداری یکی از موفق‌ترین و موثرترین مدیران اقتصادی است که سخن گفتن از کارنامه موفق او در دوره وزارت بازرگانی دولت اصلاحات، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دولت دوم حسن روحانی و دوره بسیار کوتاه وزارت صمت، ساده اما در عین حال سخت است. ساده است چون فقط می توان طوماری از اقدامات مثبت و دستاوردها را از رو خواند و سخت است چون بسیاری ناجوانمردانه حمله خواهند کرد.
محمد شریعتمداری هنگام معرفی به عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی برنامه‌ای ارائه داد که طبیعتا با بررسی عملکرد وی، باید میزان انطباق شعارها و اهداف اعلام شده با عملکردی که تاکنون محقق شده، مورد ارزیابی قرار بگیرد.
شریعتمداری وقتی به عنوان وزیر کار از سوی رییس جمهوری به مجلس معرفی شد، موارد زیر را به عنوان وعده‌های اصلی خود این گونه اعلام کرد:
· صدای اقشار آسیب پذیر در نهادهای عالی تصمیم گیری
· ارتقای جایگاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان مرجع تصمیم‌گیر ی سیاست گذاری اشتغال و کارآفرینی
· توجه توامان به منافع بازنشستگان دیروز، امروز و فردا
· پیونددهی منافع کارگران، کارفرمایان و دولت در قالب سه جانبه گرایی
· مردمی سازی اقتصاد با تکیه بر ظرفیت بخش تعاون به جای خصوصی سازی شبهه‌ناک
· صیانت از اشتغال و نیروی کار موجود
· توجه به تامین معیشت و کالاهای اساسی مورد نیاز اقشار گوناگون
· شفافیت
· جوانگرایی
شریعتمداری در این برنامه پس از تشریح وضع موجود و چالش‌ها به چشم انداز و ماموریت‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی پرداخته و اهداف خود را تببین کرده است.
در گزارش پیش رو به بررسی عملکرد وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دوران مسئولیت وی پرداخته می‌شود.
شناسنامه‌دار شدن فرزندانِ با مادران ایرانی
شناسنامه‌دار شدن فرزندانِ با مادران ایرانی یکی از مهمترین اقدامات لازمی بود که سال‌ها روی زمین مانده بود و صرفا با پیگیری مصرانه و دغدغه‌مند توانست بسیاری از خانواده‌ها را نجات دهد.
«محمد شریعتمداری» که این خبر خوش را مصادف با روز مادر اعلام کرد و در حساب توییتری خود نوشت: «با وزارت کشور، معاونت امنیتی انتظامی و سازمان ثبت احوال و نهادهای امنیتی گفت و گو شده است، مانع اجرای قانون فاخری که موجب هویت دار شدن فرزندان عزیز با مادران ایرانی می شود، نباشند. این قانون با همراهی آنها قطعاً با سرعت بیشتری عملیاتی می‌شود.» اتفاقی که فقط براساس خوداظهاری زنان ۴۹ هزار و ۹۶ فرزند فاقد شناسنامه در کشور وجود داشت و چنین اقدامی کمک شایانی به تقویت نهاد خانواده و حرمت به جایگاه مادرانه بود.
بهبود معیشت بازنشستگان و اختصاص ۴۵ هزار میلیارد تومان برای همسان‌سازی منابع
علی رغم مشکلات ادواری و انباشته صندوق های بازنشستگی که در طول چند دهه گذشته شکل گرفته است اقدامات در شایان توجهی در بحث بازنشستگان انجام شد که همسان سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی از مهم ترین موارد بود.
اجرای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان، علی رغم بار مالی و فشار سنگینی که به خصوص در شرایط تحریم اقتصادی، به صندوق‌های بازنشستگی وارد می کند بی تردید از دستاوردهای وزارت کار است و تاثیر آن بر عدالت اجتماعی و بهبود معیشت بازنشستگان بر کسی پوشیده نیست.
افزایش ۱۴۸ درصدی حمایت از بیکاران مقرری بگیر
یکی از بزرگترین اقدامات وزیر کار در حوزه کارگری که در پایان سال ۹۸ و اوج گیری شیوع ویروس کرونا انجام ولی متاسفانه ابعاد موثر آن منعکس نشد، تدوین آیین نامه حداکثر مدت موقت برای کارهای با ماهیت غیرمستمر و تصویب این آیین نامه در هیئت وزیران بود، آیین نامه‌ای که از سال ۶۷ مغفول مانده و کارگران به واسطه غفلت از این موضوع ضررهای زیادی را متحمل شدند.
افزایش ۱۴۸ درصدی حمایت از بیکاران مقرری بگیر، تدوین ۲۲ آیین نامه برای صیانت از نیروی کار و استفاده از ظرفیت پرسنل و کارگران شرکت ها جهت تصدی پست های میانی در شرکت های زیر مجموعه وزارت کار، پیگیری اجرای طرح طبقه بندی مشاغل در سطح کشور، راه اندازی سامانه جامع روابط کار و ارتقای وضعیت هیئت تشخیص و حل اختلاف ادارت کار که منجر به کاهش ۱۵ روزه رسیدگی به شکایت کارگران شده از جمله اقداماتی است که در سه سال گذشته در وزارت کار انجام شده است.
بی‌سابقه ترین افزایش دستمزد
شریعتمداری با ایجاد اجماعی تاریخی و سرنوشت ساز توانست افزایش ۳۹ درصدی برای حداقل دستمزد در سال ۱۴۰۰ متناسب با نرخ تورم را رقم بزند. اقدامی که در چند دهه گذشته بی سابقه بود.
همچنین کنترل روند ریزش نیروهای کار به واسطه شیوع ویروس کرونا نمونه دیگری از این اقدامات در حوزه کارگری است، کارگران نیز در دو سال اخیر و به خصوص در شرکت های زیرمجموعه شستا سنگ تمام گذاشته‌اند و سود ۳۲ هزار میلیاردی را برای شستا در پی داشته است.
شستا در اتاق شیشه‌ای
بورسی شدن شستا و هلدینگ‌های مهم آن از جمله صبا تامین و سیمان تامین در سال ۱۳۹۹ را می‌توان مهمترین رویداد بازار سرمایه و یکی از مهمترین دستاوردهای دوران وزارت محمد شریعتمداری دانست. بسیاری از کارشناسان اقتصادی و بازارهای مالی، ورود شستا به بورس را دارای اهمیت تاریخی هم برای بازار سرمایه و هم برای دولت دانستند. قطعا عرضه سهام چنین شرکت بزرگی در بورس بی‌سابقه بود و به شفافیت مالی و افزایش بهره‌وری و ارزش دارایی‌های شستا که سرمایه بین‌النسلی است، کمک بسیاری کرد.
به این ترتیب نظارت بر عملکرد، انتظار برای افزایش بهره‌وری و بهبود عملکردهای این شرکت با ورود به بورس محقق می‌شود چون زمانی که این شرکت‌ها به بازار وارد می‌شوند دیگر امکان اعمال هر تصمیم و تکلیفی را ندارند و اگر بازدهی دارایی‌ها و بهره‌وری پایین داشته باشند مدیران در مجامع مورد بازخواست قرار می‌گیرند و از طرفی هم اگر رشد کند موجب خوشحالی میلیون‌ها مشارکت کننده می‌شود که در این دارایی‌ها سهم دارند. بنابراین ورود شستا به بازار سرمایه هم به شفافیت کمک میکند هم بهره‌وری را بالا می‌برد که بر سلامت اقتصادی کشور اثر گذار است.
رونمایی از ۱۶۸ محصول دارویی شستا در سال تحریمی - کرونایی
در سال ۱۳۹۹ شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین (تیپکو) از شرکت‌های تابعه شستا از ۱۶۸ محصول دارویی جدید رونمایی کرد که ۴۰ دارو برای اولین بار در کشور تولید شده است رخدادی که در شرایط تحریم کشور، بی‌نظیر بود.
شرکت سرمایه گذاری دارویی تامین (TPICO) بزرگترین هلدینگ فعال در صنعت داروی کشور است و بزرگترین مجموعه صادرکننده محصولات دارویی ایران است. این شرکت از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا کنون ۱۶۸ محصول تولید کرد که ۴۰ محصول برای اولین بار است که در کشور تولید می‌شود. در این ۴۰ محصول، ۲۱ محصول نهایی و ۱۹ محصول برای اولین بار تولید مواد اولیه داشته است و این رقم به جز رونمایی از ۳۰ محصول جدیدی است که در سال ۹۸ با حضور محمد شریعتمداری رونمایی شده بود.
دو اقدام مهم سازمان بهزیستی: مرکز خدمات بهزیستی، درمان معتادان
فروردین امسال محمد شریعتمداری در توییتی به تشریح دو اقدام مهم سازمان بهزیستی در سال ۱۳۹۹ پرداخت. وی در توییتی نوشت: «در سال گذشته همکارانم در سازمان بهزیستی ۲ اقدام بسیار مهم را عملیاتی کردند. راه‌اندازی دو هزار و ۴۹۲ مرکز مثبت زندگی یا مرکز خدمات بهزیستی در محلات. همچنین راه اندازی مراکز جامع درمان معتادان در ۳۰ استان با بهره‌گیری از تجارب جهانی.»
مسئولیت‌های اجتماعی
به هنگام وقوع هر حادثه ناگواری در کشور اعم از زلزله، سیل، خشکسالی و همچنین همه‌گیری کرونا، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تاکیدات ویژه محمد شریعتمداری در صف نخست کمک رسانی و ایفای مسئولیت های اجتماعی قرار داشته است. تحقق بسیاری از مسئولیت های اجتماعی در تامین نیازهای اولیه و ضروری شهروندان آسیب دیده، به خصوص در موضوعاتی مانند زلزله، سیل و همه‌گیری کرونا بر دوش سازمان تامین اجتماعی، صندوق‌های تابعه وزارت کار از جمله شستا، بانک رفاه و ... بوده است و فهرست خدمات ارائه شده بسیار گسترده است.
حضور در شبکه های اجتماعی و دیدار مستقیم با مردم
شریعتمداری به خصوص پس از تصدی مسئولیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، حضور خود در شبکه‌های اجتماعی را بیش از گذشته کرد. وی در حساب شخصی توییتر خود به موضع گیری مستمر و پیوسته در خصوص مهم ترین رویدادهای کشور در حوزه مسئولیت خود می پردازد و به اطلاع رسانی مستقیم و بی واسطه ادامه داده است و اساساً شفافیت و گزارش به مردم از مهمترین اقداماتی است که در دستور کار روزانه محمد شریعتمداری است.
در کنار شبکه‌های اجتماعی دیدارهای مستقیم و بی واسطه با ذینفعان به خصوص کارگران و بازنشستگان همواره در دستور کار او قرار داشته است و از نزدیک به مشکلات آنها رسیدگی میکند و تا سر حد به نتیجه رسیدن شخصاً پیگیری میکند.
محمد شریعتمداری و جوانگرایی نخبگانی
جوانگرایی نخبگانی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان‌ها و زیرمجموعه این وزارتخانه یکی از مهمترین وعده‌های محمد شریعتمداری بود. شریعتمداری این وعده را هم در وزارتخانه (معاونین و مدیران کل) محقق کرد و هم در هیات مدیره و مدیران شرکت‌ها و سازمان های زیرمجموعه وزارت کار.
معاونت تعاون وزارت تعاون، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی(شستا)، سازمان بهزیستی و صندوق بازنشستگی کشوری یکی از مهمترین عرصه‌های تحقق جوانگرایی در عمل بود. این جوانگرایی از محمد کبیری و محمد رضوانی‌فر به عنوان دو مدیر جوان از دو طیف و گرایش متفاوت سیاسی که هر دو برای پیشبرد اهداف دولت و نظام تلاش های موثری داشتند تا بدنه مدیریتی و کارشناسی شرکت‌ها و مدیران عامل و معاونان بنگاه‌های اقتصادی نشان از این موفقیت داشت، کما اینکه شستا امروز یک بنگاه موفق ۳۲هزار میلیارد تومانی است و قطعا بدون حمایت از مدیریت جوان نخبگانی چنین امری محقق نمی‌شد.
شفافیت در صدر همه اقدامات
شفافیت نیز در صدر وعده‌های محمد شریعتمداری قرار داشت. عملکرد او در این حوزه نیز نشان از اجرای موفق این وعده دارد. وی معتقد است مدیران این وزارتخانه باید خود را در یک اتاق شیشه‌ای ببینند که همواره با نظارت مردمی و رسانه‌ای مواجه هستند تا علاوه بر افزایش بهره‌وری و بازدهی کاری، زمینه فسادهای مختلف اداری و مدیریتی نیز از میان برداشته شود.
در این راستا تا کنون در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی چندین سامانه شفافیت از جمله سامانه جامع و هوشمند بخش تعاونی کشور، سامانه شفافیت صندوق سرمایه‌گذاری تعاون، سامانه شفافیت صندوق بازنشستگی کشوری، سامانه شفافیت بهزیستی و سامانه دریافت گزارش بر خط دریافت‌کنندگان تسهیلات اشتغال پایدار روستایی راه‌اندازی شده است. همچنین پنجره واحد اطلاع رسانی مجوزهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با هدف تسهیل در اخذ مجوزهای مربوط به حوزه های کارآفرینی و اشتغال، روابط کار و امور تعاون و سازمان های بهزیستی، تأمین اجتماعی و آموزش فنی و حرفه ای ایجاد شده است.
از سوی دیگر ضرورت شفافیت در شستا به عنوان یک هلدینگ چند رشته‌ای و یک مجموعه بزرگ اقتصادی، بیش از پیش احساس می‌شد. شفافیت در مجموعه‌های تابعه این وزارتخانه و با دستور محمد شریعتمداری به سرعت محقق شد. از یک سو بورسی شدن شستا موجب شد صورت‌های مالی و گزارش‌های فصلی شستا به صورت مستمر در سامانه کدال منتشر شود و از سوی دیگر تاکنون ده‌ها سامانه شفافیت نیز در شستا، صندوق بازنشستگی، صندوق عشایر و دیگر ارکان وزارت کار رونمایی شده است.
ایجاد سامانه اطلاعاتی رفاه ایرانیان
در اجرای سیاست‌های دولت، وزارت رفاه اقدام به ایجاد پایگاه اطلاعاتی رفاه ایرانیان کرد و اخیرا این سامانه در جلسه شورای هماهنگی سران سه قوه مورد تاکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفت و بر تقویت آن تاکید شد.
این سامانه یکی از دستاوردهای اساسی دولت تدبیر و امید است و مطابق ماده ۱۶ قانون ساختارهای جامع رفاه اجتماعی بر مبنای مواد ۷۲ و ۸۱ قانون برنامه ششم توسعه وزارت رفاه مکلف به ایجاد چنین پایگاهی برای ارائه صحیح منابع به بخش رفاهی شد تا به سمت شناسایی نیازمندان واقعی جامعه پیش برود.
بر مبنای اطلاعات موجود در این پایگاه، امکان حکمرانی داده محور برای کشور بیش از پیش فراهم می‌شود و تحلیل آماری اطلاعات بر مبنای اطلاعات ثبتی یکی از دستاوردهای مهم این سامانه است که با همکاری شرکت‌های دانش بنیان جوانان اندیشمند کشور و باهمکاری معاونت رفاه وزارت کار امروز آماده ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف شده است.
سامانه جامع و هوشمند بخش تعاون کشور
سامانه جامع و هوشمند بخش تعاون به منظور فراهم شدن شرایط لازم برای ارائه خدمات الکترونیک به مدیران، بازرسان و اعضای شرکت‌ها و اتحادیه های تعاونی و نیز متقاضیان تشکیل شرکت‌ها و اتحادیه های تعاونی راه اندازی شده است.
با راه‌اندازی سامانه جامع بخش تعاون، افراد مذکور می توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی دریافت خدمات داشته باشند. مراحل تشکیل تعاونی تا صدور "موافقت نامه تشکیل" از مسیر این سامانه و به صورت غیرحضوری انجام می شود.
اجرای طرح تسهیلات اشتغال پایدار روستایی
با اجرای طرح های اشتغال روستایی از سوی دولت تدبیر و امید ۲۶۲ هزار شغل پایدار در سطح روستاهای کشور شکل گرفته و متوسط درآمد روستاییان از ۶۱ درصد به ۶۴ درصد افزایش یافته است. با اجرای طرح اشتغال روستایی و عشایری در دولت تدبیر امید، سهم اشتغال روستایی از سبد اشتغال کشور از سه درصدِ قبل از اجرای طرح به ۲۹ درصد در شرایط حاضر افزایش پیدا کرد.
به موجب قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری و تحقق اهداف سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مقرر شد تا صندوق توسعه ملی با هدف ارتقای تولید و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری، معادل ریالی یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار از منابع صندوق را به صورت قرض الحسنه نزد بانک‌های کشاورزی، توسعه تعاون، پست بانک، صندوق کارآفرینی امید و صندوق حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی سپرده‌گذاری کند تا این منابع به منظور اعطای تسهیلات به اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی برای ایجاد اشتغال در روستاها و شهرهای زیر ۱۰ هزار نفر جمعیت با اولویت روستاها و شهرهای واقع در مناطق مرزی و مناطق عشایری صرف شود.
تدوین ۲ هزار استاندارد جدید مهارتی در سازمان آموزش فنی و حرفه ای
در دو سال اخیر حدود ۲ هزار استاندارد جدید تدوین شده که با تدوین یک‌هزار و ۵۰۰ استاندارد جدید دیگر در سال ۱۴۰۰، آمار استانداردهای تدوین شده در این مدت به سه‌هزار و ۵۰۰ استاندارد خواهد رسید که با لحاظ استانداردهای تدوین شده از ابتدای انقلاب اسلامی، در مجموع هشت هزار استاندارد آموزش مهارتی خواهیم داشت.
ایجاد ۱۴۰۰ مرکز مهارت آموزی جوارکارگاهی و بین کارگاهی
یکی از اصول مهم در مباحث آموزشی توجه بیشتر به مدرک تحصیلی و توجه کمتر به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در کشور است. بهره‌وری نیروی کار به عنوان مهمترین عامل تولید است که تاثیر جدی در رشد اقتصادی کشور دارد، یکی از مهمترین موضوعات، بهره‌وری نداشتن نیروی کار است و هرچه بیشتر به مهارت توجه کنیم بهره‌وری افزایش می‌یابد. ایجاد مراکز جوار کارگاهی و بین کارگاهی باعث شد آموزش فنی و حرفه‌ای با کار و شغل کارگران عجین شود و آنها بتوانند مهارت‌های خود را ارتقا دهند. این مراکز همچنین باعث می شوند کسانی که به دنبال شغل هستند هم بتوانند آموزش ببینند.
راه‌اندازی سامانه جامع روابط کار
سامانه جامع روابط کار با هدف افزایش سلامت اداری و سرعت در انجام امور راه‌اندازی شد و کارگران و کارفرمایان می‌توانند شکایت خود را به صورت الکترونیکی و غیرحضوری انجام دهند.
راه‌اندازی این سامانه، مراجعه حضوری به حداقل رسیده و با یکبار احراز هویت الکترونیکی کارگران و کارفرمایان، دادخواست‌ها، درخواست‌ها، طرح طبقه‌بندی مشاغل، طرح مستمری، تعیین صلاحیت شرکت‌های خدماتی، بیمه بیکاری، تأیید صلاحیت کار و همه دیگر تمام خدمات وزارتخانه به صورت الکترونیکی عرضه می‌شود. شفافیت قراردادهای کارگری، الکترونیکی شدن ثبت قراردادهای کار و تنظیم روابط کارگر و کارفرما از مهمترین ویژگی‌های سامانه جامع روابط کار جهت جلوگیری از انعقاد قراردادهای سفید امضا حوزه کارگری است.
اجرای طرح نسخه الکترونیکی و حذف دفترچه های درمانی تامین اجتماعی
در راستای بهبود کیفیت، افزایش پوشش، سهولت دسترسی و ارتقای خدمات درمانی قابل ارائه به ۴۵ میلیون نفر بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی طرح نسخه الکترونیک و حذف دفترچه های درمانی، با توسعه در زیرساخت سخت‌افزاری و نرم افزاری لازم، پیاده سازی و آمادگی کامل برای اجرای نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک فراهم شده است.
قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت
موضوع معلولیت و معلولان در کشور نیازمند اقدامی جمعی و اجتماعی است که لازم است همه آحاد جامعه با آن همراهی کنند.
با توجه به اینکه مشارکت بیشتر افراد دارای معلولیت در جامعه و مناسب‌سازی محیط و اقدامات شهرداری در این خصوص یک ضرورت است، مهم مناسب‌سازی افکار و اندیشه‌های مردم است. این کار نیازمند ایجاد ظرفیت‌ها و همکاری نهادهای مختلف از جمله صداوسیما است. براساس ماده ۹ قانون حمایت از حقوق معلولان درخصوص آموزش رایگان این افراد، دانشجویان معلول دانشگاه‌های دولتی کمک‌هزینه تحصیلی دریافت می‌کنند. همچنین با این قانون پرداخت کمک هزینه معیشت به بیش از ۱۹۱ هزار و ۵۰۰ خانوار دارای معلولیت شدید و خیلی شدید به شکل ماهانه براساس بُعد خانوار پرداخت می‌شود.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یک وزاتخانه چند رشته‌ای است که گستره فعالیت آن حوزه‌های گوناگون را شامل می‌شود و در واقع ترکیب چند وزارتخانه است. برخی نهادها و سازمان‌های تابعه وزارت کار، صرفا نهادهای عام‌المنفعه هستند که وظیفه‌ای جز خدمت‌رسانی ندارند و هدف از تاسیس آن، کسب سود نیست از جمله بهزیستی یا مراکز فنی و حرفه‌ای. همچنین این وزارتخانه، بنگاه‌هایی مانند شستا دارد که با چند وزارتخانه از جمله وزارت صمت، وزارت نفت، وزارت بهداشت و درمان و غیره تعامل گسترده کاری دارد و به دنبال حداکثرسازی سود ذی نفعان خود است. در واقع وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به صورت توامان باید وظایف خدماتی حاکمیتی (بدون کسب سود) و اهداف تجاری و اقتصادی را با هدف کسب سود دنبال کند.
حسن محمدی