شهرکرد- ایرنا- یک کارشناس مسائل سیاسی گفت: مهمترین وظیفه نهادهای مجری انتخابات، تسهیل هرچه بیشتر مشارکت مردمی است که لازمه تحقق آن پذیرش اصل حق حاکمیت ملت بر سرنوشت اجتماعی خویش است، امری که به صراحت در اصل پنجاه و ششم قانون اساسی نیز ذکر شده است.

مقوله انتخابات در کشورهایی از نوع نظام جمهوری مبتنی بر شیوه دموکراسی و آرای مردم برخوردارند و مردم در شکل‌گیری ارکان حکومت نقش عمده را ایفا می‌کنند، از اهمیت زیادی برخوردار است و راهکار عمده این گونه نظام‌ها برای جلبه مشارکت و حضور مردم به حساب می‌آید.

انتخابات و حضور حداکثری مردم در انتخابات از جنبه‌های متعددی دارای اهمیت است که در همین رابطه و راهکارهای جلب آن در گفت و گو با فرزاد نعمتی دانش‌آموخته مقطع دکترا و کارشناس مسائل سیاسی بررسی شده است.

ایرنا: انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران دارای چه اهمیتی است؟

فرزاد نعمتی: تامل پیرامون مباحث جاری در فضای عمومی در سال ۱۳۵۷، نشان می‌­دهد عموم کنشگران و مردم انقلابی، برپایی نظامی برآمده از آرای مردم را امری حیاتی در تحقق استقلال و آزادی می‌دانسته‌­اند و به همین دلیل اگر چه تفاسیر متفاوتی از مفهوم دموکراسی در ذهن داشته‌­اند، اما لااقل در این نکته توافق داشته­‌اند که بدون برگزاری انتخابات، جمهوریت محقق نخواهد شد. به همین دلیل اصل ششم قانون اساسی تصریح دارد که امور کشور باید به اتکاء آرای عمومی اداره شود و راه این مهم را نیز «انتخابات» معرفی می‌­کند. 

ایرنا: برای هموار ­کردن فضا برای حضور حداکثری مردم در انتخابات چه پیشنهاداتی دارید؟

نعمتی: انتخابات باید بازتاب آرای مردم باشد و طبیعی است که مردم موجودیتی واحد، یکسان و یکدست نیستند و در جامعه افراد و گروه‌­هایی با علایق، سلایق، منش­ها و منافع متفاوت و گاه آشتی‌ناپذیر وجود دارد.

آنچه خصیصه یک وضعیت دموکراتیک است، نحوه حل و فصل موقت و مسالمت­‌آمیز این تفاوت­ها و تکثرها است، به­ نحوی که جامعه در کلیت آن بپذیرد که به ­طرزی منصفانه و در کمال آزادی، آرا و امیال مختلف، انعکاس پیدا کرده است و فرصت انتخاب­ کردن و انتخاب­ شدن به تمامی افراد بالغ داده شده است.

بنابراین هموار کردن فضا برای حضور حداکثری مردم، امتیازی نیست که به مردم داده شود، بلکه از اساس مهمترین وظیفه نهادهای مجری انتخابات، تسهیل هرچه بیشتر مشارکت مردمی است و  لازمه تحقق آن، در وهله نخست و فراتر از بحث­‌های خاص درباره هر شرایطی اعم از حساس و عادی، پذیرش اصل حق حاکمیت ملت بر سرنوشت اجتماعی خویش است، امری که به صراحت در اصل پنجاه و ششم قانون اساسی نیز ذکر شده است و طبق آن، هیچکس نمی‌­تواند این حق را از انسان سلب کند و یا آن را در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد.

ایرنا: دستاوردهای حضور حداکثری مردم در انتخابات کدامند و از سوی دیگر پیامدهای مشارکت پایین چه تاثیری در روابط داخلی و خارجی کشور خواهد گذاشت؟

نعمتی: در دنیای امروز، دموکراسی شکل برگزیده حکومت است و هر کشوری که از نظر شاخص‌­های وضعیت دموکراتیک در سطح پایینی قرار داشته باشد، مقبولیت اندکی در سطح جهانی دارد. اگرچه میزان مشارکت تنها یکی از عوامل و نه حتی مهم­ترین عامل  موثر بر دموکراتیک ­بودن سامانه سیاسی جوامع است، اما بدون تردید کاهش مفرط مشارکت و بی‌­اعتنایی بخش عمده جامعه نسبت به چنین نهادی، پرده از این واقعیت برمی‌­دارد که شکاف میان دولت و ملت گسترده است، منتخبان، نماینده و مورد حمایت اکثریت جامعه نیستند یا بدتر از آن، جامعه امکان تغییر سیاست­‌ها از طریق تغییر کارگزاران و حاکمان را ناممکن قلمداد می­‌کند، طبیعی است که چنین واقعیتی، طمع رقبای خارجی را برای کسب منافع بیشتر برمی­‌انگیزد.

در بُعد داخلی نیز سکوت، انفعال و کناره­‌گیری مردم از خطرناک­ترین واکنش‌های ممکن به ناکارآمدی نظام سیاسی است و می‌توان آن را به آرامش پیش از توفان و سازی که سال­ها بعد صدایش درخواهد آمد، تشبیه کرد.

ایرنا: ظرفیت­‌های جدیدی در فضای مجازی شکل گرفته است به نظر شما این ظرفیت تا چه میزان را تا چه میزان می­‌توان در خدمت انتخابات قرار داد؟

نعمتی: در سیاست، همه امور خصلتی دوگانه دارند و همان­طور که امکاناتی برای کنش سیاسی فراهم می­‌کنند، محدودیت­‌هایی نیز به بار می­‌آورند.

در مورد فضای مجازی نیز می‌­توان گفت، این فضا، پدیده‌­ای با امکانات و محدودیت­‌های خاص خود است و نمی­‌توان انتظار داشت از آن فقط نفع یک روند خاص بهره­‌برداری کرد، به­ خصوص وقتی با این واقعیت نیز مواجه هستیم که بسیاری از مردمان حاضر در این فضا، برای نمونه در زمینه انتخابات، افکاری بس متفاوت با یکدیگر دارند و بنابراین پژواک صداهای متناقض در آن فضا مشهود است.

نکته دیگر در زمینه فضای مجازی لزوم تصحیح تصویر غلوآمیزی است که از تاثیر کلی رسانه­‌ها بر فضای سیاسی حکایت می­‌کند. فضای مجازی در تحلیل نهایی و هرچه به زمان انتخابات نزدیک­تر شویم، متاثر از فضای واقعی جامعه و تغییر و تحولاتی است که در ساختارهای اقتصادی، سیاسی و حقوقی رخ می­‌دهد و این گمان که می‌­توان با رسانه­‌ها به­ طور عام و با فضای مجازی به‌­طور خاص، تفکری خاص را به مردم تزریق کرد یا آنان را به سوی انتخابی ویژه سوق داد، توهمی بیش نیست.

ایرنا: نقش احزاب فعال در کشور در مشارکت­‌دهی مردم در انتخابات را چگونه ارزیابی می­‌کنید؟

نعمتی: واقع امر آن است که با قوانین فعلی احزاب و انتخابات در کشور، این انتظار که احزاب نقشی عمده در فضای سیاسی ایفا کنند، انتظاری کاملی نیست، چرا که بیشتر نامزدهای رییس جمهوری با افتخار خود را شخصیتی فراحزبی معرفی می­‌کنند. با این همه به ­واسطه برخی شرایط خاص، در ایران امروز، دو سه جریان خاص نظیر اصولگرایان، اصلاح­‌طلبان و اعتدالگرایان از شانس بیشتری برای معرفی نامزد انتخاباتی برخودارند، حال ­آنکه انتخاب مردم، به­ خصوص در شهرهای کوچک، کمتر بر اساس این تقسیم‌­بندی­‌های سیاسی پیش می­‌رود و تابع ملاحظات متنوع‌­تری است.

آنچه به آرای خاکستری در انتخابات ایران معروف شده است، معرف مردمی است که بدون پایبندی حزبی، دست به انتخاب می­‌زنند و برآورد من حاکی از آن است که میزان این آراء نسبت به چهار سال گذشته افزایش پیدا کرده است.

ایرنا: مولفه­‌های تاثیرگذار حضور مردم استان در پای صندوق‌­های رای و انتخاب کاندیدای مورد نظر کدامند؟

نعمتی: انتخابات مطلوب و موثر، انتخابات آزاد، سالم و رقابتی است و میزان مشارکت خود تا حدی قابل توجه، تابع آن سه عامل است.

وضعیت استان ما چندان متفاوت از وضعیت کلی کشور نیست و همان عواملی که باعث حضور گسترده مردم در انتخابات در سطح کشور می­‌شوند، در این جا نیز تاثیرگذار خواهند بود. تنها نقطه‌­ای که شاید بتواند روند مشارکت بخش‌­هایی از استان را متفاوت کند، حضور نامزدهایی با گرایش قومی، نظیر انتخابات سال ۱۳۹۲ است که به نظر من، آن اتفاق نیز در شرایط فعلی، نمی‌تواند مانند گذشته، محرک مشارکت قومی باشد.

به گزارش ایرنا، انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهری، روستایی و عشایری همزمان با سیزدهمین دوره انتخابات رییس جمهوری در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ برگزار خواهد شد.