سقف انتظارات از پیچش سیاسی ریاض کجاست؟  

به گزارش امروز (دوشنبه)ایرنا، این سوال ناشی از بی اعتمادی عمیق در قبال سیاست سعودی در منطقه طی سال های اخیر ایجاد شده است، از همین رو عده‌ای از نفس پذیرش ریاض برای مذاکره با ایران به عنوان ترفند سیاسی و برخی نیز ناشی از استیصال حکام سعودی یاد کرده اند.
این احساس بی اعتمادی یا دست کم تردید نسبت به اردوگاه ایران وجود ندارد، چراکه جمهوری اسلامی با رویکرد ایجابی قبلا چند نوبت پالس های مثبت بین المللی به عربستان فرستاده است، هرچند مورد بی مهری طرف سعودی و البته با واکنش مثبت دیگر کشورهای منطقه مواجه شد.
تهران با شعار «آشتی مقتدرانه» از خردادماه ۹۸ که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در بغداد پایتخت عراق «معاهده عدم تعرض متقابل با کشورهای منطقه» را مطرح کرد و بعد از آن «حسن روحانی» رییس جمهوری در مهرماه همان سال در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک طرح «صلح هرمز» را پیشنهاد داد، پیشگام صادقانه تنش زدایی در منطقه بوده است.
کشورهای مختلفی در منطقه در طول این سال ها با رویکرد جمهوری اسلامی ایران همسو بوده و از این روند از آشتی منطقه ای و زدودن تنش ها حمایت کردند که مهمترین آنها عراق است.
«برهم صالح» رییس جمهوری عراق در ۲۸ آبان ماه ۹۷ در جریان سفر به تهران، طرح آشتی منطقه ای را بر مبنای توسعه روابط اقتصادی بین کشورهای منطقه مطرح کرد.
لبنان، سوریه، یمن، سلطنت عمان، قطر و کشورهای دیگری از این روند تنش زدایی منطقه ای حمایت کرده و در این راستا طرح هایی برای آشتی مطرح و تلاش ها و وساطت هایی را در این چارچوب آغاز کردند.
در مقابل، اردوگاه سعودی به جای ارائه طرح های متقابل برای کاهش تنش، با تصور اشتباه این که در دوره «دونالد ترامپ»، فرصت کنار زدن همه رقبای منطقه ای (البته به جز رژیم غاصب صهیونیستی) را فراهم خواهد کرد، به تشدید سیاست خصمانه روی آورد.
جنایت جنگی در یمن به سرکردگی ائتلاف سعودی، تحریم و محاصره قطر، فشار بر لبنان، سوریه و عراق و خالی کردن پشت فلسطین و بالاخره تن دادن به رابطه با رژیم غاصب صهیونیستی بخشی از این سیاست ها بود.
برخلاف همه انتظارات اردوگاه سعودی، دولت ترامپ در نتیجه انزجار داخلی و بین المللی که از سیاست هایش ایجاد شده بود، دچار شکست سنگین در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا شد و همه آمال و آرزوهای اردوگاه تنش آفرین منطقه برباد رفت.
رویکرد جدید دولت «جو بایدن» برای کاهش تنش با ایران و انتقاد از سیاست ریاض و توبیخ خودسری های «نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی که با تایید بین المللی همراه شد، باعث شده که اردوگاه سعودی دست به پیچش ۱۸۰ درجه ای در سیاست هایش بزند. 
حکام سعودی در طول قریب ۹۰ سال حاکمیت بر سرزمین حجاز نشان داده برای حفظ قدرت در خاندان آل سعود و حفظ رابطه راهبردی با آمریکا از انجام هیچ غیرممکنی در سیاست هایش واهمه ندارد.
«محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی که در ابتدای دولت «دونالد ترامپ» در ۲۰۱۶ سخن از انتقال جنگ به داخل ایران می زد، اینک با روی کار آمدن دولت «جو بایدن»، در ۲۰۲۱ از جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه و کشوری مهم در منطقه یاد می کند که خواهان رابطه ممتاز با آن است!
این رژیم که به امید پیروزی مجدد دولت ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، شال و «عقال» رابطه با رژیم صهیونیستی را بسته بود، وقتی در کمال ناباوری شکست ترامپ را مشاهده کرد، از تمامی مواضعش برگشت.
برخی از صاحب نظران عراقی معتقدند، به رغم تغییراتی که در تاکتیک سیاسی رژیم سعودی ایجاد شده، اما راهبرد این رژیم در منطقه تغییر نکرده است.
از این رو، تعدادی از تشکل های عراق که همچنان به چشم بی اعتمادی به سیاست های رژیم سعودی نگاه می کنند، به صراحت تاکید کرده اند که سیاست آنها در قبال عربستان متفاوت از رویکرد جمهوری اسلامی ایران است.
«ابوعلی العسکری» سخنگوی گروه جهادی «کتائب حزب الله» با انتشار توئیتی در خصوص گفت وگوهای ریاض - تهران که با وساطت دولت عراق انجام می شود، به نشانه بی اعتمادی به سیاست های رژیم سعودی تاکید کرد: کتائب حزب الله ذیطرف در این گفت وگوها نیست.
برخی صاحب نظران معتقدند که ریاض برای نشان دادن جدیتش در کاهش تنش منطقه ای، ملزم به اتخاذ پاره ای اقدامات است تا حسن نیت خود را در این رویکرد جدید به اثبات برساند.
توقف جنگ یمن، موافقت با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، رفع محاصره از لبنان، دست برداشتن از سیاست فتنه گری در عراق و اعلام حمایت آشکار از مبارزات ملت فلسطین و آزادی مبارزان فلسطینی از زندان های سعودی بخشی از این حسن نیت عنوان شده است.
طبیعتا در قبال جمهوری اسلامی ایران، ریاض باید حسن نیت بیشتری به خرج دهد تا این مذاکرات به نتیجه دلخواه دو طرف برسد که در پیشاپیش این اقدامات، ساکت کردن تریبون های معاند علیه ایران و از سرگیری روابط طبیعی با جمهوری اسلامی است. 
«سمیر عبید» نویسنده و روزنامه نگار نزدیک به تعدادی از رهبران سیاسی عراق در توئیتی خطاب به محمد بن سلمان گفته است که اگر حسن نیت در کاهش تنش در منطقه دارد، سفیر خود را فورا از عراق بردارد.
وی گفته است که از محمد بن سلمان می خواهد که سفیرش در بغداد را فورا تغییر بدهد، زیرا سفارت سعودی در بغداد نیازمند یک دیپلمات کارکشته است نه سفیر اطلاعاتی و ناهنجار. 
وی ابراز امیدواری کرده است که ولیعهد سعودی بر رویکرد صلح آمیزی که به تازگی در پیش گرفته ثابت قدم باقی بماند.
برخی دیگر از کارشناسان هم معتقدند که حتی اگر بن سلمان بخواهد، دستگاه تندرو وهابیت هرگز به آشتی با ایران و منطقه تن نخواهد داد و تمام توان خود را برای برهم زدن اوضاع به کار می گیرد.
سمیر عبید در این خصوص گفته است که جریان افراط گرای وهابی در عربستان سعودی اخیرا اقدام به ایجاد صفحات متعددی در شبکه های اجتماعی برای ناسزا گفتن به نمادهای مقدس اهل سنت آغاز کرده تا بر نزدیکی بین ایران و سعودی اثر بگذارد.
به گفته وی، جریان وهابیت همزمان به ایجاد وبلاگ هایی تحت عنوان شیعه دست زده تا محمد بن سلمان را تخریب کنند.
جدا از همه اینها، اظهارات اخیر یک مقام سعودی در گفت وگو با خبرگزاری «فرانس پرس» باعث شده که برخی بر این باور برسند که بن سلمان ادعای مذاکره با ایران را بهانه ای برای بازکردن درهای گفت وگو با دولت بایدن قرار داده است.
این مقام سعودی مطلع که نامش فاش نشده ۱۷ اردیبهشت ماه گفته بود: گفت و گو ها با ایران به عربستان کمک خواهد کرد که این پیام را به دولت جو بایدن در آمریکا ارسال کند که«ما عقلانی هستیم و درهایمان به روی گفت و گو باز است.»
در سایه همه این تردیدها که نسبت به صداقت سعودی ها برای تنش زدایی در منطقه ایجاد شده، همچنان این سوال مطرح است که سقف انتظارات از مذاکرات تهران - ریاض چقدر خواهد بود؟
به اعتقاد برخی صاحب نظران عراقی که به چند مورد آن اشاره شد سقف انتظارات بستگی به اثبات حسن نیت سعودی دارد، هرچه عربستان حسن نیت نشان دهد، سقف انتظارات بیشتر خواهد شد.
از این رو بنظر می رسد تا وقتی که اثبات حسن نیتی اتفاق نیفتاده نباید سقف انتظارات بالا برود بلکه همچنان باید ادعای سعودی مبنی بر تنش زدایی را در خان وقت کشی و ترفند سیاسی ارزیابی کرد هرچند شماری از شخصیت ها و مقامات عراقی از تمایل عربستان به گفتگو با ایران استقبال کرده و همین را اراده و نشانه ای برای رفع تنش ارزیابی کرده اند. در بین این شخصیت‌ها، از مقامات برجسته دولتی در سطح رییس جمهور و نخست وزیر گرفته تا رهبران سیاسی و دینی شیعه نظیر سید عمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی و صدرالدین قبانجی امام جمعه نجف اشرف دیده می شود.