امروز (۲۷ اردیبهشت) در تقویم‌های جهانی به عنوان روز ارتباطات و جامعه اطلاعاتی و در کشور ما روز روابط عمومی و ارتباطات نامگذاری شده است. این روز فرصتی است تا نقش و جایگاه روابط عمومی را به عنوان هنر هشتم مرور کنیم. در این روز پای صحبت‌های محمدمهدی فرقانی، رئیس سابق دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و استاد پیشکسوت این رشته نشستیم.
جلوگیری از تشتت آرا و اخبار متناقض
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به نقش ارتباطات و روابط عمومی در دوران شیوع کرونا گفت: در شرایط بحرانی و غیرمعمول نقش ارتباطات و شاخه های مرتبط مثلاً روابط عمومی و رسانه برجسته‌تر می‌شود. روابط عمومی‌ها وظیفه دارند اخبار موثق و قابل اعتمادی را در اختیار رسانه‌ها قرار دهند یا روی سایت‌های شان منتشر کنند تا مردم با یک صدا مواجه شوند و جلوی تشتت آرا و اخبار متناقض و ناهمخوان گرفته شود.
رئیس سابق دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، با ارائه مثالی در رابطه با اخبار واکسن کرونا ادامه داد: در مورد اخبار ناهمخوان می‌توان به بحث واکسن کرونا اشاره کرد. زمانی گفتند ورودش به ایران متوقف شده است و زمانی خبر دادند این واکسن‌ها در ایران دارد توزیع می شود. همین روزها گفته می‌شود بعضی افراد با آنکه زیر هفتاد و پنج سال داشته‌اند، واکسن زده اند.
اطلاعات پراکنده و سرگردانی جامعه جامعه
فرقانی با بیان این‌که متاسفانه شاهد اطلاعات پراکنده و غیرمنسجم و غیرموثق هستیم تاکید کرد: نشر این اخبار به سرگردانی جامعه منجر می شود. بنابراین روابط عمومی‌ها باید سعی کنند تبدیل به منبع خبر معتبر شوند و اطلاعات دقیق را به موقع در اختیار مردم بگذارند. رسانه‌ها نیز با استفاده از منبع خبری روابط عمومی یا سایر منابع کمک کنند مردم با اطلاعات متناقص روبرو نشوند. آنها باید اطلاعات را بموقع به مردم برسانند و مردم را برای مقابله با شرایط بحرانی آماده کنند.
افزایش حجم اخبار بد و منفی
نویسنده کتاب گزارش نویسی، چشم عقاب روزنامه نگاری افزود: در دورانی به سر می بریم که حجم و تنوع اخبار بد و منفی زیاد شده است. با فراگیر شدن فضای مجازی و زیاد شدن اخباری که خود شهروندان تولید می کنند، حجم فراوانی از اخبار را شاهدیم که بین آنها اخبار درست و نادرست و جعلی و معتبر زیاد است. نکته عجیب این که رسانه‌ها بعضا دنباله‌رو اخبار تولید شده توسط شهروندان می‌شوند.
این روزنامه‌نگار پیشکسوت با اشاره به بایدها و نبایدهای رسانه‌های رسمی در شرایط فعلی توضیح داد: رسانه‌های رسمی باید مرجعیت خبری پیدا و اعتماد عمومی را به سمت خودشان جلب کنند و بی‌طرفی عینی گرایی و امانت داری را در مورد خودشان به اثبات برسانند. این عناصر به تدریج به سرمایه یک رسانه تبدیل می شود. به دست آوردن چنین سرمایه‌ای زمان می‌برد و این سرمایه با انتشار اخبار نادرست یا تاخیر در انتشار یک خبر، می تواند در چشم به هم زدنی از دست برود.
نویسنده کتاب روزنامه نگاری، ارتباطات و جامعه ادامه داد: امروز با یک سپهر رسانه‌ای بسیار متعدد و متنوع روبه رو هستیم و همزمان سرگردانی و آشفتگی به لحاظ حجم بالای اخبار و تعداد و تنوع آنها نیز وجود دارد. برای مردم امکان راستی آزمایی اخبار وجود ندارد. رسانه ها باید احساس مسئولیت کنند و بیش از گذشته به این وظیفه مهم توجه داشته باشند.
روابط عمومی مشاور ارتباطی سازمان است
وی در پاسخ به این سوال که مهمترین آسیب روابط عمومی را در چه می دانید توضیح داد: دو نگاه نسبت به روابط عمومی وجود دارد. بیشتر مدیران به روابط عمومی به عنوان توجیه‌گر عملکرد و سیاست‌ها و تصمیم‌های نادرست نگاه می کنند. آنها می‌خواهند روابط عمومی به بلندگوی تبلیغاتی سازمان تبدیل شود که این نگاه درست نیست. نگاه حرفه‌ای به این شغل این است که روابط عمومی مشاور ارتباطی سازمان است. در این نگاه روابط عمومی تلاش نمی‌کند اشتباهات سازمان را لاپوشانی کنند یا آنها را موفقیت جلوه دهد.
استاد رشته ارتباطات اجتماعی با تاکید بر این‌که نهاد روابط عمومی باید استقلال حرفه‌ای لازم را در سازمان به دست آورد اظهار داشت: مدیران ازیک طرف باید به روابط عمومی ها اعتماد کنند. از طرف دیگر نیروهای روابط عمومی باید متخصص و کارآمد آگاه و توانمند باشند. متاسفانه در برخی سازمان‌ها روابط عمومی عملاً به یک تبعیدگاه تبدیل شده یا این‌که نور چشمی‌ها بدون آنکه تخصص داشته باشند، آنجا فرستاده می‌شوند. این امر در درازمدت باعث زمین گیر شدن سازمان و فلج شدن آن می‌شود.
افکارسنجی راحت‌تر انجام می‌شود
وی در پاسخ به این سوال که آیا نهاد روابط عمومی در ایران توانسته از قالب سنتی بیرون بیاید و به سمت دیجیتال شدن حرکت کند گفت: به خاطر جبر فناوری، تا حد زیادی این اتفاق افتاده است. از یک طرف سازمان‌ها سامانه‌ای دارند که اخبار و اطلاعات و همچنین قوانین و آیین‌نامه‌ها و اطلاعیه‌هایشان را بر بستر آن منتشر می‌کنند. از طرف دیگر روابط‌عمومی‌ها شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی را رصد می کنند تا ببینند در موردشان چه اطلاعاتی منتشر شده است و چگونه باید در قبال آن واکنش نشان دهند.
فرقانی با اشاره به مزیت‌های فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی اظهار داشت: فضای مجازی امروزه یکی از بهترین ابزارهای است که می‌تواند نبض افکار عمومی را در اختیار سازمان قرار دهد و در گذشته سازمان باید هزینه زمان زیادی را صرف می‌کرد تا بتواند نظر مخاطبان و افکار عمومی را به دست بیاورد. اما الان افکار سنجی و نظر سنجی خیلی راحت‌تر در برخی روابط عمومی‌ها انجام می‌شود.
این روزنامه‌نگار پیشکسوت افزود: امروز فعالیت اصلی روابط عمومی فعالیت رسانه‌ای آنهاست. آنها اگر اخبار و اطلاعات منتشر شده در فضای مجازی را رصد کنند و بموقع واکنش دهند، می‌توانند ضریب خطا را در سازمان کاهش دهند.