انتقال آب از چاههای کشاورزی، کندن مجرا و انتقال آب با لوله گذاری از سرچشمه های بختگان به محل کلنی (اجتماع) فلامینگوها و جستجوی آب در آبخوان های پیرامون بختگان ، آمادگی برای جابجایی جوجه ها و بردن آن به استخرهای کشاورزی و امید به کوچ زودهنگام فلامینگوها راهکارهایی بود که امید را در دل دوستداران محیط زیست برای نجات فلامینگوها زنده نگه داشت.
طی روزهای گذشته با صدها متر لوله گذاری از روستاها و چاههای کشاورزی پیرامون بختگان کار انتقال آب به این تالاب خشکیده آغاز شده است ، دوستداران محیط زیست که مویی در حفاظت و پاسداشت ارزشهای محیط زیست و بختگان سپید کرده اند آستین همت بالا زدند و در حالی که تا زانو در نمک و شوره زار بختگان فرو رفته اند در تلاشی حتی در دل شبهای تاریک موتور پمپ ها را روشن کردند تا صدها متر مکعب آب را به دل شوره زار بختگان بیاورند.
بهمن ایزدی فعال محیط زیست ، کویر شناس و رئیس هیات مدیره تشکل غیردولتی انجمن کانون سبز در این زمینه با بیان اینکه قهر بختگان و فلامینگوهایش، شرایط ماندگاری این پرندگان مهاجر را سخت‌تر می‌کند، برخی اقدامات برای انتقال آب به بختگان را تشریح کرد.
ایزدی با یاد آوری تحمل مشکلات عبور از کویر نمک و مسیر باتلاقی پیش رو که حرکت را بسیار سخت می کرد گفت: بالاخره به زیستگاه های متعدد فلامینگوها رسیدیم که آشیانه های شکوه مندشان را خردمندانه ساخته بودند اما از بال های آتشین و هلهله و سر و صدای روح بخش شان خبری نبود و فضای آن سرای امید جایش را به برهوتی بی روح داده بود و از تخم های به گِل نشسته در لانه ها معلوم بود که فلامینگوهای بالغ با مواجه شدن با شرایط خشک دریاچه حدود یک ماه پیش تخم ها و جوجه های چند روزه شان را رها کرده بودند و مهاجرت را به ماندن در شوره زار یاس بختگان بخت نگون ترجیح داده بودند.
این فعال زیست محیطی اضافه کرد : اما کلونی های بازمانده از هجرت ، بایستی خود را برای عبور از شرایط جانکاه آتی مهیا می ساختند.با توجه به افزایش دما و شدت تبخیر دریاچه بختگان در روزهای اخیر ، آب کانال های احداثی که به وسیله پمپاژ به آبگیر ایجاد شده در مجاور لانه های انبوه فلامینگوها انتقال می یافت به شدت شور شد و نظر به اینکه فلامینگوهای بالغ پس از طی مسافت ده ها کیلومتری حدود ساعت یک بامداد به کلونی باز می گشتند و حدود ۲ ساعت بعد مجدد برای تهیه غذا مجبور بودند تا دوباره مسیرهای طولانی را طی کنند، عملا در طول روز جوجه ها در کنار غلظت شوری آبگیر با گرسنگی مضاعف روبرو می شدند و شرایط زیستی جوجه فلامینگوها سخت تر می شد.
رئیس هیات مدیره تشکل غیردولتی انجمن کانون سبز در ادامه افزود: بنابراین براساس تصمیم جمعی کارشناسان ، تنها راه موجود در فرصت اندک پیش رو ، تهیه خوراک متناسب با رژیم غذایی جوجه ها و استقرار استخرهای کم عمق آب شیرین بود که جوجه ها برای مقابله با محدودیت غذایی و شستن منقار و پاهایشان که سرشار از رسوب نمک بود بهره ببرند.
وی گفت: این راهکار با حمایت مالی گنجه پشتیبان زیست بوم (نهاد نیکوکاری محیط زیستی) در اسرع وقت انجام و تجهیزات مورد نیاز با همیاری بومیان بِسترُم چشمه انجیر (روستایی از توابع بخش حنا در شهرستان بختگان) و محیط بانان پارک ملی بختگان به دامنه کوه مَنَک خشک حمل شد؛ با این حال به دلیل گرمای شدید محیط و توفان های پی در پی که ذرات نمکی سطوح بختگان را تا حدود ارتفاع یکصد متری به هوا حمل می کرد در روزهای اخیر با جابجایی جوجه ها به صورت گروه های مختلف به کرانه های غربی و مکان‌های شمال غرب دریاچه مواجه شدیم.
پرواز هواپیماها برای تداوم پرواز فلامینگوها در بختگان
ایزدی اضافه کرد: در روزهای گذشته به منظور مشخص شدن مکان جدید آنها، توسط سازمان حفاظت محیط زیست در تمامی نقاط دریاچه های بختگان و طشک با هواپیما گشت‌زنی صورت گرفت و برای انتقال آب از تلمبه های کشاورزی کرانه های غربی دریاچه از جمله از روستای دستجرد به نقاط احتمالی تجمع جوجه ها بیش از سه کیلومتر لوله گذاری شد.
این فعال محیط زیست گفت: در کنار تلاش های ستاد هماهنگی نجات پرندگان بختگان ، آنچه بازهم دست اندکاران را دلگرم کرد و می کند، حضور و حمایت کنشگران محیط زیست و آحاد مردم از ارزش های سرزمینی مان است که مجدد نشان دادند همچنان مانند پرتو آفتاب تازه رس ، گرما بخش و یاری گر روزهای سخت وطن برای برون رفت از شرایط تحمیلی متاثر از نابخردی های بخش دولتی ذیربط به طور اعم وزارت خانه های نیرو و جهاد کشاورزی در مدیریت حفاظت و عدم بهره برداری خردمندانه از منابع پایه کشور هستند.
مهاجرت به دریاچه مهارلو
پیش از این، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس نیز با بیان اینکه تاکنون گزارشی از تلفات غیر طبیعی فلامینگوها در دریاچه بختگان به لحاظ شرایط خشکی و کم آبی دریاچه گزارش نشده است افزود: از اتفاقات خوب این روزها رها کردن لانه‌ها توسط فلامینگوهای آماده تخمگذاری و مهاجرت آنها به تالاب مهارلو است.
حمید ظهرابی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت : تا به امروز تلفات غیر طبیعی در منطقه بختگان گزارش نشده است ، جوجه فلامینگوها اقدام به مهاجرت به سمت غرب تالاب و ورودی زه کش ها و تالاب کمجان و مهارلو کرده اند.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس با اشاره به اینکه قرار شد در مسیر حرکت فلامینگوها هم اقداماتی برای کمک به تغذیه آن ها انجام شود افزود: ضمن اینکه هماهنگی لازم برای پایش هوایی کل پهنه تالاب برای یافتن گله هایی که در حال مهاجرت هستند توسط چند فروند هواپیمای سبک انجام شده است.
ظهرابی اضافه کرد: هر گروه از جوجه های فلامینگو همواره توسط یک یا چند فلامینگوی بالغ پرستاری و هدایت می شود. سایر پرنده های بالغ هم با پرواز های طولانی تا تالاب مهارلو و سایر تالاب های منطقه از جمله طشک و کمجان اقدام به تغذیه جوجه ها می‌کنند؛ انجام مطالعات همزمان رفتار شناسی این گونه هم توسط همکاران محیط زیست در حال انجام است و حرکت جوجه ها به طرف غرب تالاب که ورودی آب دارد هم از نکات حائز اهمیت است.
این مقام مسوول با اشاره به این رفتار شناسی پرندگان که با هدف دسترسی به منابع احتمالی آب در غرب تالاب و همین طور کاهش مسافت مسافرت های روزانه پرندگان بالغ انجام می شود افزود: از اتفاقات خوب این روزها رها کردن لانه ها توسط فلامینگوهای آماده تخم گذاری و مهاجرت آن ها به تالاب مهارلو است که باعث ایجاد کلونی های زاد آور جدید در این تالاب شده و شرایط بهتری دارد.
وی افزود: ما معتقدیم راهکار اصلی جلوگیری از بحران های ناشی از خشکیدن تالاب های طشک و بختگان که مرگ جوجه فلامینگو ها یکی از کوچکترین این پیامدها است و فجایعی مانند غبارهای نمکی در منطقه و از بین‌رفتن کشاورزی و تهدید سلامتی انسان‌ها پیامدهایی بزرگتر است، در صورت عدم تامین حقابه زیست محیطی در این منطقه این پیامدها رخ خواهد داد و کل استان فارس را هم می تواند تحت تاثیر قرار دهد.
ظهرابی ، راهکار تامین حقابه محیط زیست را کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، صنعت و بازچرخانی و استفاده مجدد از آب ها اعلام کرد و خواستار تصمیم گیری مسوولان دراین زمینه شد .
به گفته فعالان محیط زیست، حدود سه هزار جوجه فلامینگو در روزهای آتی با کاهش سطح آب دریاچه بختگان در معرض مرگ و نابودی قرار می‌گیرند. یکی از راه‌های نجات فلامینگوها رها کردن آب از منابع بالادستی و رساندن آب به بختگان است.تعداد دقیق فلامینگوها در این دریاچه در دست بررسی است اما با توجه به تعداد لانه ها پیش بینی می‌شود ۲ هزار فلامینگو در این دریاچه باشد. با توجه به تجربیات سال های قبل که از لانه ها احتمالا چندین بار استفاده می‌شود و یا کلونی‌های پیدا نمی‌شوند در صورتی که فلامینگوها به طور غریزی و با درک خشکسالی مانع جوجه آوری بیشتر نشوند این رقم به سه تا ۶ برابر هم می‌رسد.
دریاچه بختگان در سالهای گذشته و گاهی بر اثر بارش‌های بهاری، آبگیری می شد اما امسال به دلیل کاهش بارندگی و گرمای تابستان احتمال خشک شدن کامل آن هست. دریاچه بختگان در شهرستان های نی ریز و بختگان در شرق استان فارس واقع شده است.
پیش از این، مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس با اشاره به اینکه خشکسالی دریاچه بختگان که نگرانی‌هایی را درباره مرگ جوجه‌های فلامینگو را ایجاد کرده است، گفت: بنا بر نظر گروه‌های مشاور و متخصص از دانشگاه شیراز و صاحب‌نظران، انتقال آب به محل زادآوری این پرنده آغاز شده و جابجایی جوجه‌ها در دستور کار است.
حمید ظهرابی ۲۱ اردیبهشت‌ماه جاری با بیان این خبر به ایرنا که عملیات اجرایی ۲ برنامه اصلی شامل انتقال آب از چاههای آب کشاورزی به محل زیست و مسیر جابجایی فلامینگوها با ۶ کیلومتر لوله گذاری آغاز شده است ادامه داد : همچنین با حفر چاهک در نزدیکی محل تجمع جوجه ها و انتقال آب چاهک ها به سطح زمین با استفاده از لوله انتظار می‌رود با اجرای این برنامه ها تلفات جوجه فلامینگوها به حداقل ممکن برسد.
این مقام مسوول با یاد آوری پیگیری ها انجام شده برای تامین حقابه بختگان در سال جاری و سالهای گذشته افزود: در سال ۹۸ و ۹۹ حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب حقابه بختگان رهاسازی شده است و بعد از سال ۸۶، این اولین سالهایی بوده که آب از محل رودخانه کر وارد تالاب بختگان شده است؛ بنابراین پیگیری استاندار فارس و سازمان حفاظت محیط‌زیست در گرفتن حقابه بختگان جای قدردانی دارد.
تالاب و دریاچه بختگان بزرگترین دریاچه استان فارس در سالهای پر آب زیستگاه زمستانه پرندگانی مانند فلامینگو، درنا، کبوتر دریایی، آب‌چلیک، مرغابی و غاز است که از روسیه و دشت‌های سیبری به ایران مهاجرت می‌کنند.
این دریاچه که در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شرق شیراز در استان فارس قرار دارد در حفظ بوم‌ساختار و محیط زیست شهرستان‌های اطراف نیز تأثیر بسزایی دارد.