نفس‌هایی که شور و حرارت بر جان و دل ایرانیان انداخت و مردمان به گرمی نامش را به وسعت ایران و خطاب به جهان فریاد زدند.
سخن از شهری است که در دو جنگ ناخواسته و تحمیلی در تیررس دشمنان قرار گرفت و بیشترین آسیب را در هر دو جنگ دید اما سرفرازانه مقاومت کرد و نامش جاودانه شد.
شهریور ۱۳۲۰ که قوای متجاوز درقالب متفقین به جنوب ایران حمله کردند، نخستین جایی که فرزندان مردمانش با تلفات جانی و تاسیسات و اموالش با زیان های مالی بسیار مواجه شدند، شهری به نام خرمشهر بود.
در این مقطع تاریخی دریادلان نیروی دریایی ارتش در مقابله با قوای متفقین، جانفشانی کردند و جان باختند.
افرادی از این نیرو همچون غلامعلی بایندر، حسن میلانیان،نصرالله نقدی، حسن کهنمویی، ابراهیم هریسچی،ولی الله مکری نژاد برای دفاع از ایران در خرمشهر فداکاری و جان خود را تقدیم میهن کردند.
آن زمان ملت ایران نام این فرزندان خود را بر روی خیابان های خرمشهر نهاد تا قدردان جان های فدا شده برای ایران باشد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی این نام ها همچنان بر روی خیابان های خرمشهر ماندگار شد و اینک نیز نام دریادلان شهریور ۲۰ بر این مکان ها در این شهر مانا شده است؛همانگونه که نام شهیدان دیگر جنگ تحمیلی مانند حسین فهمیده، محمد جهان آرا، بهروز مرادی، بهنام محمدی بر خیابان و کوی و برزن خرمشهر نهاده شد.
مرکز شهر خرمشهر اینک با نام شهیدانی که از خرمشهر و مرزهای ایران پاسداری کردند مزین شده است؛ شهیدانی که نام و یادشان در کنار ادیبان و فرهیختگان همچون فردوسی، فخررازی،حافظ،مولوی،سعدی،ناصرخسرو،خیام و فرخی درخشش دارد.
خرمشهر و وظیفه ما
دیدگاهی هست که می گوید هر چه بیشتر از رویدادهای تاریخی دورتر شویم، امکان بررسی بیشتر و تاحدی منصفانه چنین رخدادهایی فراهم می شود.
جنگ تحمیلی و برهه های سرنوشت ساز آن مانند شکست محاصره آبادان، آزادسازی خرمشهر،عملیات تنگ چذابه و ... نیز می تواند براساس این دیدگاه ارزیابی شود.
با این حال در کوتاه مدت و این مقطع نیز با انجام اقداماتی نباید بگذاریم یاد و خاطره دلاوری‌های رزمندگان و مردم در جنگ تحمیلی فراموش شود.
ایجاد بناهای یادبود ماندگار، نامگذاری خیابان‌ها، میدان ها و پل ها به نام خرمشهر ادای دین اندکی به شهیدان و جانبازان خواهد بود.
میدان دادن به آفرینش‌های هنری و ادبی فراتر از دیدگاه های جناحی و جزم گرایانه و فرصت و مجال به همه طیف های فکری برای عرضه فرآورده‌های هنری می تواند بخش دیگری از اقدامات برای انجام وظیفه در برابر خرمشهر باشد.
به مدد تبلیغات پرحجم با چاشنی هنر، اطلاعات اغلب مردم ایران و جهان درباره جنگ جهانی دوم بیشتر از جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران است!
ساخت فیلم و تئاتر و نوشتن کتاب درباره جنگ دوم جهانی نزد غربی‌ها همچنان ادامه دارد تا نگذارند این واقعه از ذهن مردمان نسل های بعد پاک شود.
شوروی و اقمارش نیز شرح اقدامات خود در جنگ دوم جهانی را با عبارت "جنگ بزرگ میهنی" با تبلیغات فراوان به گوش جهان می‌رساندند که این عبارت را کمونیست‌های داخل ایران هم به گردن آویخته بودند.
تقریبا همه کشورها بنای یادبود کشته شدگان جنگ دارند و سران کشورهای مهمان در آغاز ورود به کشور میزبان به این بناها ادای احترام می کنند.
به نظر می‌رسد اهتمام بیشتر برای تعمیم این مورد در ایران و ایجاد بنای یادبود شهدای جنگ تحمیلی در شهرهای مختلف ایران به ویژه کلانشهرها باید مد نظر باشد.
افزون بر آن ایجاد بنای یادبود رسمی طبق معیارهای جهانی در خرمشهر ضرورت دارد.
کار شورای عالی انقلاب فرهنگی البته ستودنی است که سوم خرداد روز آزادسازی خرمشهر را به عنوان روز مقاومت، ایثار و پیروزی در پانصد و پنجاه و نهمین جلسه خود در ۳۰ فروردین ۱۳۸۴ تصویب و وارد تقویم رسمی کرد.
همچنین اقدامات بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس نیز قابل توجه است که ایجاد موزه‌های دفاع مقدس در چارچوب این اقدامات نیکو بوده و هست.
چرا خرمشهر؟
جنگ در واپسین روز شهریور ۱۳۵۹ به ملت ما تحمیل شد و هشت سال طول کشید و در آن بسیاری از مردم ما به درجه شهادت یا جانبازی رسیدند و بسیاری نیز آواره شدند.
شهرهای بسیاری تخریب شدند یا آسیب دیدند. اما چرا خرمشهر در بین این همه شهر، شاخص و سرآمد شد و همه مردم ایران هنگام آزادسازی این شهر به شادی پرداختند؟
برای پاسخ به این پرسش می توان جنبه های مختلف را در نظر گرفت. تلفیقی از موقعیت نظامی و احساسات می تواند تا حدی پاسخگوی پرسش باشد.
متجاوزان حکومت صدام گمان می‌کردند با توجه به موقعیت خرمشهر که هموارترین راه برای ورود به جنوب ایران است می‌توان به راحتی از این شهر وارد ایران شد.
به پندار جنگ افروزان رژیم بعثی عراق، شرایط پس از انقلاب و نابسامانی‌ها بهترین موقعیت برای حمله به ایران و دستیابی به ژاندارمری در منطقه خلیج فارس بود.
مقاومت دلیرانه همه ایرانیان در برابر ارتش بسیار مسلح بعث عراق این پندارها را به هم ریخت.
ایستادگی ایرانیان از یک طرف همچنین بی رحمی و شدت تخریبی که قوای متجاوز در خرمشهر به نمایش گذاشتند، این شهر را به نماد مقاومت ایران در برابر اشغالگران تبدیل کرد.
بر همین اساس پس از اسارت خرمشهر و اشغال آن، آزادسازی این شهر از قوای بعث عراق از اهمیت زیادی برای مردم ایران برخوردار شد.
دشمن تبلیغات فراوانی در زمینه قدرت ارتش خود برای نگهداری خرمشهر و تداوم اشغال کرده بود.
فرزندان ایران عملیات بیت المقدس را ۳۰ دقیقه بامداد ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ با قرائت رمز عملیات: «بسم الله الرحمن الرحیم . بسم الله القاصم الجبارین، یا علی ابن ابی طالب(ع)» آغاز کردند.
قرارگاه مرکزی کربلا به صورت مشترک توسط ارتش و سپاه، هدایت کلی عملیات را بر عهده داشت.
در عملیات بیت المقدس ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز- خرمشهر آزاد شد.
شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج شد.
عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر موجب برتری نظامی ایران بر عراق شد و کارشناسان و تحلیل‌گران نظامی این موضوع را تایید کردند.
بازپس گیری خرمشهر ضربه مهمی به ارتش عراق زد و تا مدت زیادی این ارتش را به لاک دفاعی برد.
خرمشهر که نماد مقاومت بود سرانجام در سوم خرداد ۱۳۶۱ از متجاوزان بازپس گرفته شد. این شهر را بعثی ها در چهارم آبان ۱۳۵۹ اشغال کرده بودند.
انتظار مردم ایران این است خرمشهر را که خدا با کمک به مردم ایران آزاد کرد با نشستن غبار فراموشی بر پیکرش اسیر تک افتادگی نشود.
خرمشهر در نقشه های ایران که چهار نقطه را از شمال شرقی به جنوب غربی(سرخس به خرمشهر) همچنین شمال غربی به جنوب شرقی(ماکو به چابهار) پیوند می دهد، همواره یکی از اضلاع آن است.
خرمشهر در دل و ذهن و جان ایرانیان جاودانه است و مردم این سرزمین انتظار دارند نمادهای بیرونی هم این جاودانگی را تثبیت کنند تا مبادا غبار تک افتادگی، چهره این شهر را بپوشاند.
جاودانه ماندن این شهر نیازمند آبادانی و توجه بیشتر در زمینه عمرانی نیز هست تا خرمشهر را بتوان به عنوان نمونه ای از آبادی و خرمی برای همه نسل ها مثال زد.